قحطی قریب الوقوع در غزه؛ چگونه آن را متوقف کنیم؟

فرارو- هاردین لنگ؛ کارشناس سیاست خارجی در اندیشکده "پیشرفت برای آمریکا" و از مقام‌های سابق دولت ایالات متحده و هم چنین از مقام‌های سابق سازمان ملل متحد بوده است. او به عنوان معاون رئیس جمهور امریکا در امور پناهندگان بین المللی فعالیت کرده است. او تجربه شش ماموریت میدانی صلح بانی و بشردوستانه سازمان ملل متحد را داشته است. او به عنوان رئیس دفتر نماینده ویژه سازمان ملل در هائیتی و در ماموریت سازمان ملل متحد در افغانستان کار کرد. هاردین در اوایل کار خود دو سال برای ماموریت سازمان ملل در کوزوو و سه سال برای سازمان ملل متحد و سازمان‌های حقوق بشر در گواتمالا کار کرد.

به گزارش فرارو به نقل از فارین افرز، بر اساس ارزیابی‌های نهاد بین‌المللی بررسی قحطی، نوار غزه اکنون در آستانه قحطی قرار دارد. مقام‌های ارشد سازمان ملل به شورای امنیت سازمان ملل هشدار داده‌اند که قحطی در غزه قریب الوقوع است. اگر قحطی رخ دهد تعداد مردم غزه که بر اثر گرسنگی یا ابتلا به بیماری جانشان را از دست خواهند داد، ممکن است از تعداد تلفات غیرنظامی در جنگ اسرائیل و حماس پیشی بگیرد. هنوز هم می‌توان از قحطی جلوگیری کرد. با این وجود، پنجره عمل به سرعت در حال بسته شدن است. تا زمانی که  جنگ متوقف نشود و اسرائیل تاکتیک‌های محاصره‌ای را که مانع از  امدادرسانی در مقیاس بزرگ می‌شود متوقف نکند آژانس‌های امدادی نمی‌توانند از قحطی تمام عیار و تلفات ناشی از آن جلوگیری کنند.

در عصر معاصر قحطی هم قابل پیش بینی و هم قابل پیشگیری است. هنگامی که پیش بینی‌ها حاکی از قحطی قریب الوقوع است سازمان‌های بشر دوستانه استراتژی‌های آزموده شده‌ای برای جلوگیری از بدترین پیامد‌ها دارند. با این وجود، این استراتژی‌ها تنها در صورتی موفق می‌شوند که نهاد‌های بشردوستانه از فضا و ایمنی لازم برخوردار باشند. این موضوع به سیاست بستگی دارد.

در حال حاضر رفتار اسرائیل در زمان جنگ هم حرکت غزه به سوی قحطی و گرسنگی را تسریع می‌کند و هم مانع استقرار منابع لازم برای جلوگیری از بروز قطحی می‌شود. در حادثه‌ای که نماد مشکلی بزرگ‌تر است، یک کاروان کمک رسانی سازمان ملل توسط نیرو‌های دریایی اسرائیل هدف حمله قرار گرفت. در نتیجه، سازمان ملل متحد مجبور شد تحویل مواد غذایی به شمال غزه را برای مدتی متوقف کند.

آژانس‌های امدادرسان از منابع، دسترسی و امنیت مورد نیاز برای پیشگیری از قحطی محروم هستند. تاسیسات سازمان ملل و سازمان‌های غیردولتی بار‌ها بر اثر بمباران اسرائیل مورد حمله قرار گرفته است. بازرسی‌های اسرائیل به طور معمول و خودسرانه مانع از رسیدن کمک‌های حیاتی به غزه می‌شود. به محض ورود کمک‌ها به داخل غزه باید درخواست صدور مجوز به اسرائیل ارائه شود درخواست‌هایی که اغلب رد می‌شوند.

ایالات متحده احتمالا با توجه به اهرم فشاری که در مورد متحد خود اسرائیل در اختیار دارد می‌تواند از بروز قحطی جلوگیری کند. از آنجایی که مذاکرات درباره آتش بس دوم و مبادله گروگان‌های اسرائیلی در ازای ازادی زندانیان فلسطینی اوج می‌گیرد ایالات متحده فرصتی حیاتی در اختیار دارد تا اسرائیل را تحت فشار قرار دهد تا مسیر خود را تغییر داده و  اجازه دهد یک تلاش بزرگ برای جلوگیری از قحطی انجام شود. قحطی نه تنها یک فاجعه انسانی خواهد بود بلکه نشان دهنده یک شکست ژئوپولیتیکی است که به اعتبار ایالات متحده در خاورمیانه برای سال‌های آینده آسیب می‌رساند.

یک تراژدی قابل پیشگیری

رفتار نظامی اسرائیل و موانع بوروکراتیکی که بر سر راه فعالیت گروه‌های امدادی تحمیل کرده موانع اصلی بر سر راه یک تلاش معنادار برای ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم غزه است. زمان آن فرا رسیده که ایالات متحده به طور کامل از اهرم فشار خود در قبال اسرائیل در خدمت عملیات کمک رسانی بزرگ و جامع استفاده کند.

 اولین مولفه این عملیات باید اعمال فشار در مقیاس بزرگ برای بازگرداندن دسترسی به غذا از طریق ارسال کمک و ازسرگیری واردات تجاری باشد که پیش‌تر بخش عمده مواد غذایی غزه از طریق آن تامین می‌شد. این تلاش هم چنین به شدت به گسترش واردات سوخت به منظور راه اندازی مجدد نانوایی‌ها و تامین سوخت پخت و پز برای خانوار‌ها بستگی دارد. یک سیستم نظارتی باید بر در دسترس بودن مواد غذایی در هر منطقه از غزه نظارت کند.

خط بعدی تلاش باید به موارد در حال افزایش سریع سوء تغذیه رسیدگی کند. سوءتغذیه حاد که پیش از جنگ ناچیز بود، اکنون بیش از ۱۵ درصد از کودکان شمال غزه را در نیمه راه تا آستانه قحطی ۳۰ درصد تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق برنامه جهانی غذای سازمان ملل چنین کاهشی در وضعیت تغذیه در بازه زمانی سه ماهه بی سابقه است. ایجاد یک سیستم غربالگری برای سوء تغذیه، راه اندازی مراکز درمانی بستری برای موارد حاد و واردات حجم قابل توجهی از مواد غذایی آماده برای استفاده به کودکان کمک می‌کند تا به سرعت از سوء تغذیه بهبود یابند.

یکی دیگر از اولویت‌های اصلی باید تعمیر و تامین مجدد امکانات بهداشتی باشد تا سیستم بهداشت عمومی دوباره راه اندازی شود. بخش عمده مرگ و میر‌ها در قحطی ناشی از شیوع عفونت در میان جمعیت‌هایی است که به دلیل گرسنگی طولانی مدت ضعیف شده اند. پیشگیری و درمان بیماری یک دفاع حیاتی در برابر خطر قحطی است، اما سیستم بهداشتی غزه تقریبا فراتر از توصیف ویران شده است. تعداد معدودی از تاسیسات باقی مانده غرق در صدمات ناشی از جنگ است و ظرفیت کمی برای مدیریت بیماری‌های عفونی باقی می‌گذارد. برقراری مجدد نظارت بهداشتی اولیه برای شناسایی شیوع بیماری‌های عفونی بسیار مهم است.

بسیاری از این بیماری‌ها از طریق آب آشامیدنی آلوده سرایت می‌کنند و آب تمیز در غزه کمیاب است. اسرائیل لوله‌های آبرسانی به نوار غزه را مسدود کرده است. این لوله‌ها در برخی مناطق خاموش بسته باقی مانده اند و بمباران اسرائیل بسیاری از زیرساخت‌های توزیع آب را از بین برده است. هم به دلیل عدم دسترسی بشردوستانه و هم به دلیل رد لوله‌های جایگزین و سایر لوازم تعمیر توسط بازرسان اسرائیلی از تعمیرات جلوگیری می‌شود. سایر مداخلات استاندارد مانند توزیع قرص‌های کلر برای توانمندسازی خانوار‌ها به منظور تصفیه آب آشامیدنی توسط بازرسان اسرائیلی مسدود شده اند. همه این موارد باید فورا تغییر کنند.

غزه هم چنین نیاز به تزریق انبوه مواد مورد نیاز برای تامین پناهگاه موقت دارد. فقدان سرپناه به وخامت جسمانی افراد به ویژه در زمستان به شدت دامن می‌زند. اکثر جمعیت غزه اکنون آواره هستند. بسیاری از زیرساخت‌های مسکونی نیز ویران شده اند و مردم غزه مجبور هستند مصالح اسکلت بندی را از زیر آوار بیرون بیاورند. با این وجود، بازرسان اسرائیلی کماکان مانع از ورود بسیاری از مواد مورد نیاز برای تامین پناهگاه‌های بشردوستانه می‌شوند.

یک راه خروج

عملیاتی در این مقیاس تا زمانی که جنگ ادامه دارد غیرممکن خواهد بود. آتش بس دائمی برای جلوگیری از قحطی حیاتی است، اما یک آتش بس کوتاه مدت بشر دوستانه فراهم می‌سازد تا تلاش‌ها را افزایش دهند. معامله گروگان‌ها باید شامل روش‌هایی برای تسهیل کمک‌های بشر دوستانه باشد. توافق مدنظر هم چنین باید حمله زمینی اسرائیل به رفح را متوقف کند؛ جایی که بیش از ۱.۴ میلیون غزه در شرایط نامناسبی پناه گرفته اند. چنین حمله‌ای برای مردم غیرنظامی ویرانگر خواهد بود و تلاش‌های امدادی در جنوب غزه را مختل می‌کند.

حمله به رفح می‌تواند به عملی تبدیل شود که آن منطقه را رسماً به قحطی بکشاند. مقام‌های اسرائیلی باید اجازه دهند که کمک‌ها به غزه آزاد شود و مانع از عملیات بشردوستانه در آن منطقه نشوند. گزارش داده شده که کامیون‌های امدادی به دلیل این که حامل اشیائی، چون ناخن گیر، سرنگ تزریق انسولین و کیسه خواب بودند رد شدند. محدودیت واردات سوخت نیز باید لغو شود.

پیش از ۷ اکتبر فروشندگان تجاری و گروه‌های امدادی می‌توانستند روزانه ۵۰۰ کامیون را به غزه بفرستند. این ظرفیت، باید با گسترش امکانات اسکان، ایجاد مجدد مسیر‌های اختصاصی کامیون و حذف الزامات خودسرانه به طور کامل احیا شود. این طرح هم چنین نیاز به توانمندسازی سازمان ملل دارد. دبیرخانه سازمان ملل و کشور‌های عضو سازمان ملل باید منابع مورد نیاز برای موفقیت برنامه‌ها را فراهم کنند.

مسدود شدن بودجه عملیات آن آژانس را زیر سوال برده است. ایالات متحده و سایر اهدا کنندگان باید رویکرد خود را تغییر دهند. ۸۰ درصد کمک‌های ارائه شده به غزه از طریق آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد ارسال می‌شود و آن آژانس بیش از ۱۳۰۰۰ کارمند در غزه دارد که ۳۰۰۰ نفر از آنان در امدادرسانی اضطراری مشغول فعالیت هستند. اگر آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد تعطیل شود هیچ نهاد و سازمان دیگری نمی‌تواند در بازه زمانی مورد نیاز برای جلوگیری از قحطی وارد عمل شود.

در نهایت باید سیستمی برای محافظت از اقدامات بشردوستانه در برابر حملات نظامی ایجاد شود. کارکنان، کاروان‌ها و دفاتر کمک‌های بشردوستانه در غزه بار‌ها مورد حمله قرار گرفته اند و از زمان آغاز عملیات اسرائیل در آن منطقه بیش از ۱۶۰ کارمند سازمان ملل کشته شده اند. معامله گروگان‌ها می‌تواند باعث به زمین گذاشته شدن سلاح برای چندین هفته یا چندین ماه شود، اما اگر این توافق با شکست مواجه شود آژانس‌های کمک رسانی برای آن چه در آینده در پیش خواهد بود نیازمند تضمین هستند.

قحطی نزدیک است، اما هنوز اجتناب ناپذیر می‌باشد. اگرچه گرسنگی در سطح قحطی اکنون در بخش عمده غزه وجود دارد و سوء تغذیه به سرعت در حال افزایش است این بحران هنوز به مرگ و میر بیش از حد گسترده، تبدیل نشده است. نرخ مرگ و میر در این منطقه تکان دهنده است، اما بیش‌تر به جراحات جنگی مربوط می‌شود تا گرسنگی. این بدان معناست که دریچه‌ای برای معکوس کردن روند حرکت به سوی قحطی وجود دارد به شرطی که اراده سیاسی برای انجام این کار وجود داشته باشد. با این وجود، زمان نیز اهمیت دارد. زمانی که مرگ و میر ناشی از قحطی شتاب بگیرد کاهش سرعت آن حتی دشوارتر می‌شود.