نقاش بی‌سوادی که به شهرت جهانی رسید

 دوم آبان ماه، سالروز درگذشت مکرمه قنبری، نقاش خودآموخته است؛ کسی که بدون داشتن سواد، از دل یکی از گمنام‌ترین روستاهای شمال کشور، در 70 سالگی به شهرت جهانی رسید.

مکرمه قنبری معروف به «ننه مکرمه» در سال 1307 در شهرستان بابل متولد شد. ازدواج ناخواسته در 14 سالگی و گذراندن زندگی سخت، تاثیر عمیقی بر روحیه‌ی او گذاشت. این درد و رنج بعدها در نقاشی‌های او نمود پیدا کرد. علاقه‌ به هنر از همان دوره‌ی کودکی در مکرمه وجود داشت، اما سرانجام این علاقه در 70 سالگی این زن به صورت تابلوهایی از نقاشی نمود پیدا کرد.

ماجرای جدی شدن علاقه‌ مکرمه به نقاشی جالب توجه است. او گاو محبوبی داشت که فرزندانش به دلایل مختلف و بدون اطلاع خود او، آن را فروختند. این اتفاق او را به شدت غمگین کرد و باعث شد احساساتش را به وسیله‌ کشیدن طرح‌ها و رنگ‌آمیزی آن‌ها بروز بدهد. اولین پرتره‌ای که قنبری نقاشی کرد، تصویری از یک گاو بود که میزان تاثیر این اتفاق بر روح او را آشکارتر می‌کرد.

یکی از فرزندان مکرمه پس از این‌که متوجه علاقه‌ مادرش به هنر نقاشی شد، در سفر به شهر برای او وسایل نقاشی تهیه کرد و آن‌ها در اختیار او قرار داد. مکرمه نقاشی‌هایی را روی کاغذ می‌کشید و پسرش آن‌ها را به احمد نصراللهی، استاد نقاشی‌اش نشان می‌داد. نصراللهی پس از دیدن آثار مکرمه با گالری سیحون برای برپایی نمایشگاهی از نقاشی‌های او صحبت کرد و نخستین نمایشگاه این هنرمند خودآموخته در سال 1374 در گالری سیحون برگزار شد.

نمایش عمومی آثار قنبری در تهران پایان راه این نقاش نبود. رفته رفته توجه هنرمندان و هنردوستان از سراسر دنیا به آثار او جلب شد. او در سال 2001 برای برپایی نمایشگاهش به اروپا سفر کرد و به عنوان «زن سال سوئد» برگزیده شد. استقبال از نمایشگاه مکرمه در سوئد باعث شد کشورهایی چون انگلیس و آمریکا هم برای برپایی نمایشگاه از او دعوت به عمل بیاورند. در سال 1384 نیز نمایشگاهی از آثار قنبری در لس‌آنجلس برپا شده بود. هم‌اکنون مکرمه قنبری و نقاشی‌هایش در دنیا شهرت زیادی دارند.

بسیاری از کارشناسان، مکرمه را نقاش سبک پست‌مدرن می‌دانند. البته برخی هم تعلق این هنرمند به سبک و جریان خاصی از هنر را درست نمی‌دانند، چون معتقدند نقاشی‌های مکرمه قنبری که بدون آموزش و تحصیل خلق شده‌اند، نمایانگر درونیات ناب این زن هستند. تاثیر اتفاقات تلخ زندگی بر روحیه‌ی او، باعث پناه بردنش در سال‌های پیری و تنهایی به نقاشی شد و در واقع او خود واقعی‌اش را با تمام رویاها، حسرت‌ها و آرزوهایش در تصویرهایی که نقاشی کرده، به مخاطب نمایانده است.

نقاشی‌های این زن هنرمند دارای عناصری از زندگی واقعی و همچنین خیالات او هستند. او علاوه‌بر نشان دادن بخش‌هایی از زندگی واقعی روستایی، تابلوهایی را خلق کرده که در آن‌ها، انسان‌ها از دنیای رئال و واقعی فاصله گرفته‌اند اما حالات آن‌ها برگرفته از همان رویدادهای زندگی مکرمه هستند. دیوارهای خانه‌ی مکرمه که مملو از نقاشی‌های او هستند، علاوه‌بر نشان دادن دغدغه‌ها و رنج‌های این زن، به نوعی بیانگر تاریخ شفاهی منطقه‌ی زندگی او هستند.

خانه‌ی مکرمه قنبری هم‌اکنون به موزه و جایی برای بازدید علاقه‌مندان از هنر این هنرمند نقاش تبدیل شده است.

ابراهیم مختاری از زندگی و آثار این نقاش فیلمی با عنوان «خاطرات و رویاها» ساخته که در جشنواره‌های مختلف جهانی نمایش داده شده است. همچنین خبرهایی مبنی بر ساخت فیلمی از زندگی این هنرمند توسط کمپانی فاکس در هالیوود منتشر شده بود که گفته می‌شد نقش مکرمه را «مریل استریپ»، بازیگر سرشناس هالیوود بازی خواهد کرد.

سال گذشته نمایشگاهی از آثار مکرمه در موزه‌ی «باورز» ایالت کالیفرنیا برگزار شد. در این نمایشگاه 35 تابلو از این زن هنرمند به مدت دو هفته بر روی دیوار رفته بود. نمایش دو فیلم مستند از زندگی و آثار مکرمه نیز از بخش‌های جنبی این نمایشگاه بود.

مکرمه قنبری در دوم آبان ماه سال 1384 بر اثر عوارض ناشی از سکته‌ی مغزی در بیمارستان یحیی‌نژاد بابل درگذشت. پیکر او را در حیاط منزل‌اش به خاک سپردند.