ضرورت‌های تربیت اعتقادی در ایران معاصر

نشست علمی «تربیت اعتقادی و چالش‌های معاصر» امروز ۲۴ شهریور ساعت ۱۴:۳۰ با حضور خسرو باقری‌نوع‌پرست، عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار شد.

به گزارش ایکنا؛ باقری در آغاز سخنانش گفت: بودجه و نیروهای عظیمی صرف تربیت اعتقادی و دینی شده، اما نتیجه بسیار کم است و بنابراین اشکالی در کار است. وقتی شما موادی در کارخانه مصرف می‌کنید اما دستاوردها به اندازه لازم نیست اشکالی وجود دارد و باید اشکال را پیدا کرد و بدون آن به نتیجه نمی‌رسیم.

وی تصریح کرد: برخی از علل، به مسائل عمومی باز می‌گردد. در خصوص پژوهش همین وضعیت وجود دارد ما پژوهشگران زیادی داریم، اما پژوهش به نسبتی که باید باشد وجود ندارد. بین نظر و عمل گسیختگی وجود دارد که نوعی بیماری است که کلا در جامعه ما وجود دارد و علل مختلفی دارد. مسئله دیگر مسئله تکرارهای بسیار است که به صورت دانسته و نادانسته صورت می‌‎گیرد. ما کارهایی که شده است را دوباره انجام می‌‎دهیم. در زمینه تربیت اجتماعی و فکری همین مسئله وجود دارد. ما در خصوص تربیت دینی کارهای زیادی را می‎بینیم که باز دارند روی آن کارهای تکراری انجام می‎دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: شما گروهی دارید که می‌خواهید قرآن و تربیت دینی را مورد بررسی قرار دهید. اگر واقعا دنبال این باشیم که مسئله دیانت چه مشکلی دارد، باید مشکل را در بیاورید و پیشینه‎ها را زیر نظر بگیرد. تصور من این است که چالش‎های ما برای تربیت دینی به سه دسته چالش اساسی تقسیم می‌شود که باید مورد توجه قرار دهیم.

وی با بیان اینکه دسته اول، چالش‌‎های تئوریک است، گفت: این دسته به بنیان‎های فکری دینی باز می‎گردد. این مسئله که خدا و معاد وجود دارد یا نه و آیا دین ضرورت دارد یا نه، به این حوزه مربوط است. این مسائل در زمانه ما به صورت خاصی مطرح می‌‎شود که علم و اندیشه‌ورزی به سطح بسیار بالایی رسیده و دانش‎ها بسیار پیشرفته‎اند. یک زیست‎شناس می‎تواند خلقت را با شواهد جدید زیر سوال ببرد. این سوالات همیشه وجود داشته‎اند و البته همیشه نو بوده‎اند، زیرا صورت‌های جدیدی پیدا کرده‌اند. امروز پیدایش جهان با مسئله بیگ بنگ در ارتباط است و تقریرهای سنتی جوابگو نیست.

باقری تصریح کرد: دسته دوم چالش‎ها عملی هستند. در بخش‎های زندگی عملی مسائلی مانند سیستم قضائی کشور، نحوه مجازات با مجرمان و... امروزه این‌ها نیز به صورت جدید و یا حقوق بشری به چالش کشیده شده‎اند. در زمان پیامبر اسلام(ص) جامعه مبتنی بر برده‎داری بوده است و مجازات‎های منبعث از زمان پیامبر(ص) است و در زمان ما ذیل حقوق مسائل دیگری مطرح شده است که با فقه پویا باید پاسخگوی اینها باشیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: برای مثال امروز کتک زدن در مدارس ممنوع است، اما در گذشته وجود داشت و چوب جزئی از ابزار تربیتی بود. این مسئله بدیهی و جز سیستم آموزشی بوده است. امروز معلم ما خشونت کلامی و روانی را دارد که خیلی هم تلخ است. امروز خشونت بسیار هم عمیق وجود دارد اما خشونت‎های فیزیکی بسیار مذموم است. امروز دانش‎های مدیریت مدعی اداره جامعه هستند و مدعی‎اند به روش‎های علمی باید جامعه را اداره کرد، نه به روش‎های قدیمی. مقوله سوم نیز چالش‌های اجرایی است.

وی ادامه داد: اولین نکته این است که باید در مواجهه با این چالش‌ها یک زبان مناسب برای ارتباط با مخاطبان انتخاب کرد. اینکه قرآن می‌گوید پیامبران به زبان قوم هدایت می‎کنند تنها زبان‌های رایج نیست بلکه این زبان، زبان فکری را هم در بر می‌‎گیرد. حرف بلیغ باید روشن باشد. ما ‎نمی‎توانیم با یک عده واژگان ثابت صحبت کنیم. ما اگر بخواهیم با گفتمان سنتی پیش برویم کار نادرستی است و باید بتوانیم زبان جدیدی درست کنیم.

وی افزود: من در دوره نوجوانی با کتب شریعتی آشنا شدم، یکی از دلایل موفقیت شریعتی زبان واژگان و بیان جدیدی بود که با منبری‌های رایج متفاوت بود. ما هم در این روزگار باید به این مسئله دقت کنیم.

باقری ادامه داد: همچنین ما باید چالش‎‌ها را تحقیقی حل کنیم. یک زمان است که شما از قبل تصمیم‎تان را گرفته‎اید و مخاطب می‎داند شما چه می‎خواهید بگویید، این در مخاطب تاثیر مطلوبی نمی‌گذارد. باید روی مسائل امروز تحقیقات جدیدی صورت گیرد. برای مثال در مسائلی مانند حجاب ما باید تحقیقات گسترده‌ای صورت بدهیم و به بیان مباحث تکراری نپردازیم.

عضو هئیت علمی دانشگاه تهران افزود: نکته سوم این است که ما باید رویکرد انتقادی داشته باشیم. نسل جدید می‌خواهد در همه چیز شک کند اما با عدم اجازه در این خصوص نوعی ناهمزبانی ایجاد می‌شود.