پشت‌پرده افزایش یک شبه قیمت خودرو: مشکل نرم‌افزاری؟

دلیل افزایش قیمت محصولات ایران خودرو همزمان با بازگشت قیمت‌ها به سایت‌های اینترنتی چه بود؟ چه شد که این افزایش قیمت تکذیب شد؟

به نظر می‌رسید با کاهش قیمت دلار، دومینووار، باقی بازار‌ها هم با کاهش قیمت مواجه شوند. تا چند هفته پیش که قیمت خودرو رو به کاهش گذشته بود، این سناریو قابل پیش‌بینی بود، اما بعد از اینکه در روز‌های گذشته، ایران خودرو قیمت محصولاتش را افزایش داد، این معادله به هم ریخت. ایران خودرو در ایمیلی که دو روزی پیش برای مردم ارسال کرد، افزایشی بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان در انواع محصولاتش داشت که کارشناسان خودرو آن را فرصت طلبی کارخانه ایران‌خودرو همزمان با بازگشت قیمت‌ها به سایت‌های اینترنتی می‌داند.

هر چند که انتشار این افزایش قیمت‌ها در سایت‌های خبری باعث واکنش سریع ایران‌خودرو شد. ایران خودرو در ساعات پایانی سه شنبه در بیانیه‌ای کوتاه توضیح داد: «با توجه به مکانیزه بودن صدور دعوتنامه در ایران خودرو، به علت به وجود آمدن ایراد نرم افزاری، تعداد اندکی از دعوتنامه‌های ارسال شده با بهایی مغایر با قیمت مصوب شرکت صادر شده که این تعداد دعوتنامه نیز در اسرع وقت اصلاح و مجددا ارسال خواهد شد». اما در پشت پرده بازار خودرو چه خبر است که این اخبار ان را متلاطم می‌کند؟

«وضع بازار که افتضاح است». رضا در بازار آزاد خریدوفروش انواع خودرو کار می‌کند. از رکود بازار می‌گوید و اینکه قیمت‌ها نسبت به ماه گذشته شکسته، اما طی دو سه روز اخیر، خودرو‌های زیر ۱۵۰ میلیون تومان نوسان قیمت یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزارتومانی داشته است. رضا می‌گوید: «خریدوفروش کم شده و می‌توانم بگویم اصلاً انجام نمی‌شود. قیمت امروز ۲۰۶ صفرکیلومتر در بازار آزاد از قیمت ۲۰ روز پیش آن دست‌کم پنج میلیون تومان کمتر است قیمت خودرو‌های مدل‌بالا که شکسته است. خود من یک آزرای کارکرده ۲۰۱۰ را چند ماه پیش ۳۰۰ میلیون تومان فروختم، اما امروز یک مدل کم‌کار و بدون تصادفی‌اش را ۲۷۰ میلیون تومان هم می‌شود خرید».

اما رصد چند روزه بازار نشان می‌دهد که روند کاهش قیمت متوقف شده و در مقابل قیمت بعضی خودرو‌ها رشد کرده است. رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو بخشی از این تقصیرات را بر گردن ایران خودرو و سایپا می‌اندازد. سعید موتمنی به فارس گفت: «اقدام ایران خودرو و سایپا برای افزایش قیمت برخی محصولات‌شان سبب شد روند کاهشی قیمت خودرو در بازار متوقف شود و شاهد افزایش قیمت‌ها در بازار باشیم. کاهش قیمت ارز و پایین آمدن تقاضای خرید خودرو سبب شده بود تا بازار در روز‌های گذشته آرام باشد و قیمت‌ها هم روندی کاهشی را طی کند؛ در این شرایط اقدام خودروسازان برای افزایش قیمت برخی محصولات باعث شد تا بازار خودرو دوباره روندی افزایشی به خود بگیرد. اگر خودروسازان قیمت محصولاتشان را افزایش نمی‌دادند، روند کاهشی قیمت‌ها در بازار ادامه می‌یافت.»

براساس گزارش‌های منتشر شده در سایت ها، ایران‌خودرو جدیداً قیمت پژو ۴۰۵ اس‌ال‌ایکس را با افزایش ۸ میلیون تومانی، ۷۶ میلیون و ۱۲ هزار تومان تعیین کرده است. همچنین قیمت پژو ۲۰۷ دنده‌ای را با رشد ۳ میلیون و ۲۰۰ هزارتومانی معادل ۹۹ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان اعلام کرده است.

گروه خودروسازی سایپا هم قیمت سراتو را افزایش داد که این موضوع هم باعث شد قیمت این خودرو در بازار رشد داشته باشد. این در حالی است که قیمت سراتو سایپا در بازار به ۲۹۰ میلیون تومان رسیده بود، ولی این گروه خودروسازی قیمت جدید ۲۹۵ میلیون تومانی را برای سراتو در پیش‌فروش این محصول اعلام کرد. این رشد قیمت باعث شده، قیمت خودرو‌های تولید داخل در بازار یک تا ۳ میلیون تومان بیشتر شود و قیمت خودرو‌های مونتاژی هم ۵ میلیون تومان رشد کرده است.

بر این اساس، قیمت پژو ۴۰۵ اس‌ال‌ایکس در بازار از ۷۸ میلیون تومان به ۸۲ میلیون تومان رسیده است. قیمت پژو ۴۰۵ مدل جی‌ال‌ایکس نیز در بازار از ۷۱.۵ میلیون تومان به ۷۳.۵ میلیون تومان رسیده است. قیمت پژو ۲۰۶ تیپ ۲ هم با افزایش یک و نیم میلیون تومانی طی روز‌های اخیر به ۷۹.۵ میلیون تومان رسیده است. قیمت پژو ۲۰۶ تیپ ۵ نیز از ۸۸ میلیون تومان به ۹۳ میلیون تومان افزایش یافته است. به این ترتیب، در حالی که قیمت‌ها از منشا کارخانه گران‌تر شده اند، اما باز هم گروهی در خارج از دایره اصلی به دنبال مقصر می‌گردند.

هادی حق‌شناس، تحلیل‌گر اقتصادی درباره افزایش قیمت خودرو از سوی خودروسازی بزرگ می‌گوید: «افزایش قیمت خودرو با توجه به شرایط اقتصادی مردم، و تجربه تورم دورقمی در اقتصاد کشور یک فشار مضاعف است و تردیدی در این قضیه نیست. از سوی دیگر خودروسازان در تأمین قطعه دچار مشکلات جدی شده است. دو بنگاه بزرگ خودروسازی کشورمان نمی‌توانند به دلیل کسری قطعه محصولات خود را روانه بازار کنند. دیگر نکته اینکه قیمت ارز، مزید بر علت شده تا هزینه تولید در خودروسازی‌ها بیشتر شود. درواقع در دو طرف بازار، یعنی طرف عرضه و تقاضا مشکلاتی هست. قدرت خرید مردم کم شده و از سوی دیگر، هزینه‌های تولید برای قطعه ساز هم بیشتر شده است.»

به گفته این تحلیل‌گر اقتصادی، شرایط کنونی برای دو طرف دائمی نیست و مردم و خودروسازان از آن عبور می‌کنند، بااین‌حال بهتر است خودروسازان رعایت حال مردم را بکنند و این به نفع صنعت خواهد بود. اما همچنان سوال اصلی این است که بازگشت درج قیمت‌ها به آگهی‌های اینترنتی فروش چقدر روی بازار اثر گذاشته است؟ این تحلیل‌گر اقتصادی دراین‌باره می‌گوید: «امروز نه‌تن‌ها قیمت خودرو و مسکن بلکه قیمت بسیاری از کالا‌ها از جمله گوشی موبایل در فضای مجازی کشف می‌شود. دسترسی آسان به فضای مجازی برای خریداران و فروشندگان امکان کشف قیمت را در این فضا فراهم کرده است. هرچند ممکن است بعضی کانال‌های خاص با اهداف خاص، اخلالی در روند کشف قیمت ایجاد کنند، اما نمی‌توان واقعیت حضور فضای مجازی و البته سایت‌های قانونی و مشخص را در کشف قیمت نادیده گرفت».

به‌زعم این تحلیل‌گر اقتصادی نوعی کج‌اندیشی درباره ایفای نقش سایت‌های اینترنتی در تعیین قیمت وجود دارد. هرچند بعضی تصور می‌کنند این سایت‌ها می‌توانند بازار را به هم بزنند، اما درواقع حضور آن‌ها پیامد‌های دیگری را در پی دارد که همان واقعی‌تر شدن قیمت‌هاست.

حق‌شناس می‌گوید: «فضای مجازی به واقعی‌تر شدن قیمت‌ها کمک می‌کند، اما زمانی که انحصار در تولید وجود دارد، امکان تبانی و انحصار چندجانبه ایجاد می‌شود، اما اگر تولیدکننده‌ها بیشتر شوند، طبیعی است که فضای مجازی به کاهش قیمت و واقعی‌تر شدن کمک می‌کند. نمی‌توان این فضا را نادیده گرفت و حذف کرد، اما می‌توان تا زمانی که انحصار در بازار محصولاتی وجود دارد، نظارت‌ها در این فضا را بیشتر کرد تا قیمت‌ها به‌طور تصنعی افزایش پیدا نکند».

اکنون‌که پس از دو ماه توقف درج قیمت، این امکان دوباره به سایت‌های خریدوفروش بازگشته باید به این سؤال مهم جواب داد که چه عاملی قیمت خودرو را افزایش می‌دهد؟ آیا کار سایت‌های اینترنتی که درج قیمت در آن‌ها ممکن است، چیزی بیش از کشف قیمت است؟ آیا زمانی که دماسنج دمای بالا یک فضا را نشان می‌دهد، می‌توان با شکستن آن، هوا را خنک کرد؟