راز مقاومت سیگار در برابر تورم و افزایش قیمت‌ها

فرارو- مرکز آمار می‌گوید تورم سالانه بخش دخانیات حدود ۱۵ درصد است. مقایسه این رقم با تورم دیگر کالا‌ها و خدمات نشان می‌دهد خرج سیگاری‌ها حداقل در مقایسه با خرید‌های دیگر آنچنان زیاد نشده است؛ چراکه تورم کلی کشور در آخرین گزارش حدود ۲۶ درصد اعلام شده است. این مورد را می‌توان در بازار هم مشاهده کرد. در یک سال گذشته قیمت دلار از ۱۱ هزار تومان به حدود ۲۷ هزار تومان رسیده، ولی قیمت انواع برند‌های سیگار در حد دو تا پنج هزار تومان تغییر داشته. یک پژوهش نشان می‌دهد حدود ۱۴ درصد ایرانی‌ها یعنی تقریبا ۱۲ میلیون نفر در کشور سیگار مصرف می‌کنند. خرج دخانیات آن‌ها در سال به رقمی حدود هشت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان می‌رسد. حتی اگر قیمت دلار را ۲۷ هزار تومان در نظر بگیریم، می‌توان گفت سیگاری‌ها در سال حدود ۳۲۰ میلیون دلار را دود می‌کنند. با یک نسبت و تناسب می‌توان گفت هر سیگاری به طور متوسط سالانه ۳۰۰ هزار تومان پول سیگار می‌دهد و هفته‌ای یک پاکت سیگار می‌کشد. تغییرات قیمت ناچیز سیگار در برابر دیگر کالا‌ها ما را کنجکاو کرد تا سراغ راز‌های این بازار برویم. بازاری که بر اساس گزارش‌های وزارت صنعت و معدن امسال شاهد کاهش ۲۰ درصدی تولید و افزایش ۸۰ درصدی قاچاق است.

قیمت سیگار از عجایب بازار این سال‌ها است. از یک سال گذشته تا حالا انگار هیچ اتفاقی نیافتاده باشد، قیمت سیگار نسبت به بقیه محصولات تغییر خیلی کمتری داشته و در برخی موارد ثابت سر جایش ایستاده است. با اینکه در همین یک سال گذشته دلار از حدود ۱۱ هزار تومان به ۲۷ هزار تومان رسیده است. این مورد در گزارش‌‎های تورم هم خودنمایی می‌کند. آخرین گزارش مرکز آمار می‌گوید تورم مردادماه ۲۵.۸ درصد است و در همین ماه تورم بخش دخانیات ۱۲.۸ درصد اعلام شده و نشان می‌دهد افزایش قیمت سیگار تقریبا نصف افزایش قیمت کل محصولات خوراکی، کالا‌ها و خدمات است. ولی از آنجا که ضریب تاثیر داخانیات در تعیین نرخ تورم در حد نیم درصد است، چنین ثباتی در قیمت سیگار نمی‌تواند تاثیر چندانی روی تورم بگذارد. برای همین سیگار تک و تنها در محدوده تورم ۱۲ درصدی افتاده و تورم بقیه کالا‌ها در حدود ۲۶ درصد است. تازه شرایط برای سال قبل جالبتر بود. امسال می‌توان گفت تا حدودی قیمت سیگار افزایش داشته، اما پارسال این موقع تورم بخش دخانیات روی ۱.۵ درصد متوقف شده بود و نشان می‌دهد ثبات نسبی قیمت سیگار صرفا محدود به یک سال اخیر نیست و سابقه بیشتری دارد.

موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که تغییرات قیمت سیگار را با محصولات خوراکی مثل شیر مقایسه کنیم. پارسال این موقع قیمت هر بطری یک لیتری شیر در بازار حدود پنج هزار و ۵۰۰ تومان بود و این رقم در آخرین اطلاعات به حدود هفت هزار و ۲۰۰ تومان رسیده و تقریبا ۳۰ درصد افزایش داشته است. در این مدت قیمت یک کیلوگرم مرغ از ۱۴ هزار و ۵۰۰ تا ۱۸ هزار تومان افزایش داشته و تقریبا اغلب محصولات غذایی شرایط مشابهی را پشت سر گذاشته‌اند. با همه این تفاسیر، افزایش قیمت سیگار طی یک سال گذشته قابل مقایسه با این اعداد و ارقام نیست. تازه باید توجه داشته باشید که ایران واردات سیگار ندارد و تولید داخلی حدود ۷۰ درصد مصرف کشور را پوشش می‌دهد. با این وجود ۳۰ درصد قاچاق سیگار چندان تاثیری از افزایش قیمت دلار نگرفته است.

پارسال قیمت سیگار بهمن بین پنج تا شش هزار تومان بود. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد هر پاکت سیگار بهمن این روز‌ها هم بین پنج تا شش هزار تومان قیمت دارد و در دو سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. بقیه برند‌های سیگار، ولی افزایش قیمت حدود پنج هزارتومانی را پشت سر گذاشته‌اند.

سال پیش هر پاکت وینستون در سوپرمارکت‌ها ۱۰ هزار تومان فروخته می‌شد و قیمت آن در حال حاضر به حدود ۱۵ هزار تومان رسیده است. البته برخی سوپرمارکت‌ها آن را ۱۲ هزار تومان می‌فروشند. سیگار‌های باریک وینستون و همچنین وینستون XS گران‌تر هستند و قیمت هر پاکت آن‌ها تقریبا ۱۸ هزار تومان است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید سیگار‌های باریک وینستون قیمت بالاتری نسبت به سیگار‌های معمولی دارند. سیگار کمل یک سال پیش هفت هزار تومان قیمت داشت و الان قیمت آن به حدود ۱۰ هزار تومان رسیده است. هرچند برخی سوپرمارکت‌ها آن را ۱۲ هزار تومان می‌فروشند. اطلاعات قدیمی‌تر نشان می‌دهد هر پاکت سیگار کمل در سوپرمارکت‌ها حدود دو سال پیش هفت هزار تومان بود و در این دو سال حدود سه هزار تومان گران شده است.

سیگار کنت که پارسال تقریبا ۱۰ هزار تومان بود، بعد از یک سال حدود دو هزار تومان افزایش قیمت داشته و این روز‌ها در سوپرمارکت‌ها با قیمت ۱۲ هزار تومان فروخته می‎شود. این نوع سیگار بیشترین تنوع را به خاطر طعم‌های مختلف دارد، اما همه آن‌ها در محدوده ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان قیمت دارند. هرچند قیمت روی بسته‌بندی این سیگار‌ها همان ۱۰ هزار تومان باقی مانده.

سیگار‌های مارلبرو که عموما قاچاقی هستند و بدون برچسب در بعضی دکه‌ها و مغازه‌ها فروخته می‌شوند، افزایش قیمت بیشتری در مقایسه با دیگر انواع سیگار دارد. دو سال پیش هر پاکت سیگار مارلبرو ۱۵ هزار تومان بود، پارسال به ۲۵ هزار تومان رسید و این روز‌ها با قیمت ۳۶ هزار تومان در برخی دکه‌ها فروخته می‌شود. قیمت انواع پایه‌‎بلند این سیگار در بازار به حدود ۶۰ هزار تومان می‌رسد. سیگار‌های فیلتر پلاس مارلبرو هم تقریبا در همین محدوده قیمت دارند.

ارزان‌ترین برند‌های سیگار، یعنی مگنا و پال‌مال نسبت به پارسال تقریبا دو هزار تومان گران شده‌اند. هر پاکت مگنا یا پال‌مال این روز‌ها حدود هشت هزار تومان قیمت دارد. پارسال سوپرمارکت‌ها و دکه‌ها این نوع سیگار را با قیمت حدود شش هزار تومان می‌فروختند.

آخرین گزارش مرکز آمار از بودجه خانوار نشان می‌دهد هر خانواده در سال ۹۸ به طور متوسط ۳۰۰ هزار تومان برای خرید انواع دخانیات پول خرج کرده. اگر این رقم را در تعداد ۲۴ میلیون خانوار ضرب کنیم، می‌بینیم ایرانی‌ها در سال رقمی حدود هفت هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای دخانیات هزینه می‌کنند. با توجه به تورم ۱۵ درصدی بخش دخانیات، احتمالا این رقم برای امسال به حدود هشت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان برسد. اگر قیمت دلار را ۲۶ هزار تومان در نظر بگیریم، می‌توان گفت ایرانی‌ها سالانه رقمی حدود ۳۲۰ میلیون دلار خرج محصولات دخانی می‌کنند.

یک طرح پژوهشی نشان می‌دهد حدود ۱۴ درصد ایرانی‌ها در حال حاضر سیگاری هستند. با این حساب می‌توان جمعیت سیگاری‌های کشور را حدود ۱۲ میلیون نفر برآورد کرد. با توجه به هزینه سالانه هشت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی برای محصولات دخانی در کشور می‌توان گفت هر سیگاری سالانه حدود ۷۰۰ هزار تومان و ماهانه حدود ۶۰ هزار تومان برای خرید سیگار هزینه می‌کند. با توجه به اینکه قیمت هر پاکت سیگار تقریبا ۱۵ هزار تومان است، می‌توان گفت سیگاری‌ها به طور متوسط هفته‌ای یک پاکت سیگار می‌کشند.

هر خانواده به طور متوسط در سال ۴۲۱ نخ سیگار ایرانی و ۴۸۸ نخ سیگار خارجی مصرف می‌کند. البته باید توجه داشته باشید که منظور از سیگار خارجی، صرفا برند خارجی است. چراکه اغلب سیگار‌هایی که به صورت قانونی فروخته می‌شود، در داخل کشور تولید شده‌اند و صرفا با نام خارجی بسته‌بندی می‌شوند. بخش دیگری از سیگار‌های خارجی موجود در بازار هم حاصل قاچاق است. چراکه ایران واردات رسمی سیگار ندارد.

گزارش‌های وزارت صمت نشان از کاهش تولید سیگار به خاطر شیوع ویروس کرونا دارد. این گزارش می‌گوید در سه ماه اول امسال حدود ۱۰ میلیارد نخ سیگار در کشور تولید شده که نسبت به تولید ۱۲.۷ میلیارد نخ سیگار در مدت مشابه سال گذشته، حدود ۲۱ درصد کاهش داشته است. وزارت صنعت، معدن و تجارت برآورد می‌کند که مصرف سیگار در ایران سالانه حدود ۶۵ میلیارد نخ است و در سه ماه اول امسال قاعدتا باید ۱۶ میلیارد نخ سیگار مصرف شده باشد. این یعنی تقریبا شش میلیارد نخ سیگار قاچاق معادل ۳۷ درصد برآورد مصرف وارد کشور شده است. این رقم در گزارش مشابه سال قبل ۳.۵ میلیارد نخ سیگار برآورد شده بود و این یعنی قاچاق سیگار امسال ۷۸ درصد افزایش پیدا کرده است.

کاهش تولید، روی صادرات دخانیات هم تاثیرگذار بوده. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد در سه ماه اول امسال حدود ۵۲۰ تن توتون به کشور‌های خارجی صادر شده که نسبت به صادرات ۷۴۰ تنی مدت مشابه پارسال حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است. همچنین صادرات تنباکو با کاهش ۸۳ تا ۹۳ درصدی روبرو شده و تقریبا نزدیک به صفر رسیده است.

شرکت ملی دخانیات ایران در آمار جداگانه‌ای می‌گوید در سه ماه اول امسال تولید سیگار در این شرکت تقریبا سه برابر شده و به ۲.۴ میلیارد نخ رسیده است. بر اساس اطلاعات این شرکت، فروش سیگار در چهارماه اول امسال ۳۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. البته این آمار صرفا مربوط به شرکت ملی دخانیات است و نمی‌توان آن را به کل کشور تعمیم داد.