اعتراض افغانستان به فعالیت ایران و ترکیه درباره «هنر مینیاتور»

«هنر مینیاتور» را ترکیه، ایران، آذربایجان و ازبکستان با همکاری یکدیگر و در حالی که جای بسیاری از کشور‌های حوزه ایران فرهنگی خالی بود، در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت کردند، حالا برخی خبر‌ها می‌گویند «افغانستان» از این اتفاق رسما شکایت دارد.

به گزارش ایسنا، «هنر مینیاتور» (نگارگری) عصر ۲۶ آذر امسال در پانزدهمین اجلاس کمیته بین‌الدول میراث فرهنگی ناملموس در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسکو و به عنوان پانزدهمین اثر میراث ناملموس کشورمان در این فهرست به ثبت رسید.

این اثر ناملموس و ارزشمند ایرانی همان طور که در سال‌های گذشته و به طور مرتب متولیان میراث فرهنگی و تهیه پرونده‌های ثبت جهانی اعلام کرده بودند «سهمیه هرکشور محدود است و هرسه سال دو پرونده سهم ما می‌شود. اما پرونده‌های مشترک خارج از سهمیه بندی است این تصمیمی است که یونسکو برای همدلی و همکاری نزدیک در مسیر ایجاد صلح قرار داده است» به صورت مشترک با سه کشور دیگر تهیه شد و این پرونده پیش‌تر به صورت مشترک و با تقسیم کار بین هر چهار کشور ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان تهیه و بعد از تدوین نهایی امضا شد و سرانجام نوروز ۱۳۹۸ به دبیرخانه یونسکو فرستاده شد تا در پانزدهمین اجلاس یونسکو با اکثریت آرا به عنوان پانزدهمین اثر میراث ناملموس کشورمان در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو به ثبت برسد.

معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، بعد از ثبت جهانی این اثر به صورت مشترک و با سه کشور دیگر، درباره‌ی وجود این هنر به صورت مشترک بین کشور‌های حوزه‌ی ایران فرهنگی از گذشته تا امروز از تمایل و درخواست دو کشور دیگر برای پیوستن به این پرونده خبر داد.

او ۲۶ آذر گفت: پرونده با چهار کشور آماده شده بود و در ادامه افغانستان و تاجیکستان درخواستِ پیوستن به پرونده را داده بودند، بنابراین تصمیم گرفته شد تا نخست پرونده «هنر مینیاتور» به یونسکو ارسال شود و بعد از بررسی در این اجلاس و ثبت جهانی آن، تقاضای دو کشور دیگر نیز در یونسکو ثبت شده و با تهیه‌ی پرونده‌ی جدید مانند الحاق کشور‌های دیگر به پرونده‌ی «نوروز»، این پرونده نیز به روزرسانی شود.

وی تاکید کرد: به واسطه‌ی وجود فرهنگ‌های مشترک بین کشور‌های عضو پرونده‌ی هنر مینیاتور و «هندوستان» این کشور نیز می‌تواند به «هنر مینیاتور» الحاق شود، اما متولیان آن هنوز درخواستی در این زمینه ارائه نکرده‌اند.

حالا، اما وزارت فرهنگ افغانستان گفته که اعلام ثبت هنر مینیاتوری در میراث جهانی در مغایرت صریح با مواد مندرج کنوانسیون حفاظت از میراث‌های فرهنگی ناملموس بوده و باعث ایجاد فضای عدم همکاری فرهنگی میان کشور‌های مربوطه می‌شود. گویا سرپرست این وزارت افغانستانی همچنین مدعی شده که منشاء اصلی هنر مینیاتور افغانستان بوده است.

استاد بوکیکات، استخراج یاقوت از کوه سیغینان به دستور پادشاه بدخشان در کتاب شگفتی‌های جهان یا توصیف جهان
(سفر‌های مارکو پولو)، پاریس، کتابخانه ملی

از سوی دیگر برای تعدادی از مخاطبان، علت ورود ترکیه به این پرونده جای سوال است، آن‌هم در شرایطی که شنیده می‌شود ترکیه پیشنهاد دهنده‌ی اصلی برای ثبت «هنر مینیاتور» بوده است.

مریم این سوال را مطرح کرده است: «ترکیه نقشی در نگارگری نداشته چرا باید ثبت مشترک شود!»

مرضیه - دانش آموخته دکتری علوم ارتباطات - نیز این طور تاکید کرده است؛ «ترکیه چقدر در نگارگری سابقه دارد؟ چرا افغانستان یا هند در این کشور‌ها نیستند در حالی که بسیاری از آثار هرات و بلخ در نگارگری مطرح است، آیا نگارگر‌های ایرانی انتقادی به عضوِ کشور‌های مشترکِ کنونی در این پرونده ندارند؟»

نسیم نیز نوشته است: «چه ربطی به ترکیه داشته است؟»

تهمورث هم می‌گوید: «با توجه به اینکه هنر مینیاتوری که نگارگران ایرانی در طول تاریخ خلق کرده اند برای آراستن آثار ادبی و فرهنگی بومی ایران همچون شاهنامه و آثار حکیم نظامی و ... بوده و در مکتب‌های شیراز، تبریز، قزوین، اصفهان و هرات رشد و تعالی یافته است و رنگ و بوی ایرانی دارد و در جهان تحت عنوان هنر مینیاتور ایرانی شناخته می‌شود چرا این هنر را تحت عنوان هنر مینیاتور ایرانی ثبت نکردید؟ آیا شما با این کار به جمهوری آذربایجان که همواره مینیاتور ایرانی به ویژه مکتب تبریز را مصادره می‌کند و تمام نگارگران ایرانی در شهر‌های تبریز، مراغه و اردبیل و ... جزوی از پیشینه خود معرفی می‌کند، کمک نکردید؟ چطور حاضر شدید نام ایران را در معرفی این هنر حذف کنید و به مکتب‌های آن که برگرفته از نام شهر‌های ایران است اشاره نکنید؟»