فرصت دوم پاشینیان و ارمنستان

روز گذشته با اعلام رسمی نتایج انتخابات زودهنگام پارلمانی ارمنستان، مشخص شد که قرارداد اجتماعی، حزب نیکول پاشینیان با کسب اندکی کمتر از ۵۴درصد آرا، همچنان نخست‌وزیر این کشور باقی خواهد ماند. مخالف اصلی او رابرت کوچاریان که وعده بازپس‌گیری متصرفات ارمنستان در خاک آذربایجان با همکاری روسیه و احیای اقتصاد و اقتدار ارمنستان را داده بود تنها توانسته ۲۱درصد آرا را کسب کند، هر چند رابرت کوچاریان رهبر مخالفان اعلام کرده که نتایج را نمی‌پذیرد و با مدارک و شواهد گسترده از تقلب سازمان‌یافته خواستار ابطال انتخابات می‌شود.

اعتماد در ادامه نوشت: پاشینیان حالا فرصت دارد روی وعده‌هایش برای احیای اقتصاد ارمنستان، وحدت ملی، بهبود روابط با غرب و روسیه و پایان دادن همیشگی به جنگ قره‌باغ با یک راهکار عادلانه برای ارمنی‌های ساکن این منطقه کار کند، هر چند مخالفان او از همین حالا کارزار کارشکنی و اختلاف‌افکنی در ایروان را آغاز کرده‌اند تا زودتر این روزنامه‌نگار پیشین و تازه‌وارد دنیای سیاست را از کاخ ریاست‌جمهوری بیرون بیندازند و قدرت را به طبقه حاکم سه دهه پیشین ارمنستان بازگردانند.

«تا وقتی خودت را بازنده ندانی، نباخته‌ای»

مخالفان پیش‌بینی می‌کردند که شکست سنگین پاشینیان در جنگ قره‌باغ و واگذاری تمامی متصرفات ارمنستان پیرامون قره‌باغ در خاک جمهوری آذربایجان شکست سنگینی را برای او رقم بزند.

نه تنها مخالفان پاشینیان از نتیجه نبرد راضی نبودند بلکه خود او نیز، آن را یک پیروزی تلقی نمی‌کرد. زمانی که توافقنامه سه‌جانبه ترک تخاصم با میانجی‌گری رییس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین امضا شد، پاشینیان در پیامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی فیس‌بوک این توافق را یک «ضرورت دردناک» توصیف کرد و نوشت: «این یک پیروزی نبود، اما مادامی که کسی خودش را بازنده فرض نکند، باختی وجود ندارد. ما هرگز خودمان را شکست خورده نخواهیم دانست و این موقعیت باید به آغاز یک دوره جدید از وحدت ملی و نوزایی ملت ما بدل شود.» برای مخالفان پاشینیان، اما روشن بود که او شکست خورده است و کاری جز کناره‌گیری نمی‌تواند بکند.

او سرزمین‌هایی را که برای حفاظت از جان و سرزمین هم‌کیشان ارمنی در خاک آذربایجان تصرف شده از دست داده بود و سرنوشت قره‌باغ را برای همیشه دراختیار دشمنانی قرار داده بود که سابقه تاریکی در برخورد با اقلیت ارمنی کشورشان دارند. برای مخالفان، شکست‌های پاشینیان می‌توانست رویای ضمیمه شدن قره‌باغ به ارمنستان یا تشکیل جمهوری رویایی آرتساخ درون خاک آذربایجان را برای همیشه نابود کند، به همین دلیل پاشینیان باید برکنار می‌شد.

در همان روز‌های نخست امضای توافق ترک تخاصم در پاییز سال گذشته، مخالفان با لباس‌هایی شبیه به لباس نظامیان به پارلمان حمله کردند و با تصرف ساختمان‌های دولتی، از پاشینیان خواستار کناره‌گیری و استعفا شدند. دولتمردان قدیمی که عمدتا از نسل سیاستمداران اهل قره‌باغ بودند، پاشینیان را عامل شکست توصیف می‌کردند و خواهان کناره‌گیری و بلکه محاکمه او به دلیل خیانت بودند. اما برخلاف سر و صدای زیاد مخالفان، نتایج انتخابات ارمنستان نشان داد که اغلب شهروندان این کشور با ارزیابی نخست‌وزیر در مورد وضعیت کنونی و آینده کشورشان هم‌رای هستند.

به‌رغم قطبی شدن شدید جامعه و ماه‌ها راهپیمایی و کارزار‌های سیاسی از طرف هواداران و مخالفان استقبال از انتخابات چندان هم زیاد نبود و فقط ۴۹درصد از واجدان حق رای در انتخابات مشارکت کردند. نتیجه انتخابات هم اکثریت قاطعی به پاشینیان نمی‌دهد، اندکی کمتر از ۵۴درصد کرسی‌ها یعنی اینکه او نیازمند راضی نگه داشتن مخالفان و منتقدان تندروی خود برای اجرای برنامه‌هایش است.

شاید او این‌بار، دو سال زودتر از روی اختیار انتخابات زودهنگام برگزار کرد، اما مشخص نیست تا چه زمانی می‌تواند تحت فشار سیاسی مخالفان و استمرار خاطره شکست در قره‌باغ همچنان محبوبیت خود را در میان طرفدارانش حفظ کند.

رفراندوم محبوبیت مخالفان پاشینیان

مارک اپیسکوپوس، تحلیلگر نشریه نشنال اینترست امریکا می‌نویسد، هر چند قرار بود انتخابات زودهنگام پارلمانی در ارمنستان یک همه‌پرسی درخصوص عملکرد نیکول پاشینیان در نبرد اخیر قره‌باغ باشد، عملا به رفراندومی درخصوص عملکرد منتقدانش بدل شد. به نوشته نشنال اینترست، شکست کوچاریان به‌رغم شعار‌های ملی‌گرایانه‌اش چندان هم غیرقابل پیش‌بینی نبود.

او بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ رییس‌جمهور ارمنستان بود و بار‌ها به فساد گسترده مالی و سیاسی متهم شده بود. سال ۲۰۱۸ دادگاهی در ارمنستان کوچاریان را به اتهام نقش داشتن در سرکوب گسترده اعتراضات سال ۲۰۰۸ تحت پیگرد قرار داد.

هر چند این اتهام‌ها چند ماه قبل از انتخابات توسط دادگاه قانون اساسی کنار گذاشته شدند، اما عملا کوچاریان را در افکار عمومی به عنوان یکی از رهبران اولیگارشی جنایتکاری تصویر کردند که سال‌های سال بر ارمنستان سلطه داشتند. نیکول پاشینیان سال ۲۰۱۸ در اعتراض به همین طبقه سلطه‌گر بود که توانست کارزار انقلابی خود را برای اصلاح امور به راه بیندازد و با برگزاری انتخابات پارلمانی خود را در مقام نخست‌وزیری تثبیت کند.

نگرانی مخالفان از فشار و سانسور

رابرت کوچاریان و ائتلاف اپوزیسیون او از همان ابتدای اعلام نتایج انتخابات کارزار فشار به دولت پاشینیان را از سر گرفته است. در یکی از نخستین واکنش‌ها، رابرت کوچاریان اعلام کرده است که با مدارک و شواهد گسترده اتهام تقلب سازمان یافته در انتخابات را پیگیری خواهد کرد و نتایج آن را نمی‌پذیرد.

براساس آمار اعلام‌شده از سوی کمیسیون مرکزی برگزاری انتخابات ارمنستان، ائتلاف ارمنستان به رهبری کوچاریان، فقط ۲۱درصد آرا را به خود اختصاص داده است. حزب کوچاریان همزمان با انتشار بیانیه‌ای از آزار و فشار دولت بر مخالفانش نیز انتقاد کرده است.

به گزارش اسپوتنیک این ائتلاف با انتشار بیانیه‌ای در فیس‌بوک اعلام کرد: ما درخواست داریم که قدرت اجرایی ارمنستان فورا به پیگرد و خشونتی که عاملش دیدگاه‌های سیاسی است، پایان دهد. در غیر این صورت، رژیم کنونی مسوولیت کامل تشدید اوضاع در این کشور را برعهده دارد، وضعیتی که در حال حاضر هم بغرنج است.

در این بیانیه همچنین آمده است که اقدامات غیرقانونی در ارتباط با اخراج، مانع‌تراشی در فعالیت آزادانه و محدودسازی سایر حقوق، ماهیت سیستماتیک و گسترده دارد. این بیانیه همچنین تاکید کرد که دولت ایروان حقوق بنیادین و آزادی‌های شماری از رهبران نهاد‌های مستقل محلی، اعضای شورا‌های محلی، کارکنان دولتی، کارکنان در فضای اقتصادی، فرهنگی، علمی، آموزشی و بهداشتی که عقایدی مشابه مقام‌ها ندارند، نقض کرده است.

تاکید مسکو بر حمایت از پاشینیان و رعایت توافق ترک تخاصم قره‌باغ

به‌رغم گمانه‌زنی‌های درازمدتی که در مورد اختلاف‌نظر مسکو و ایروان بعد از روی کار آمدن نیکول پاشینیان وجود داشت، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه، یکی از نخستین رهبران خارجی بود که با اعلام نتایج اولیه آرای انتخابات پارلمانی ارمنستان و قطعی شدن پیروزی مجدد حزب پاشینیان با او تلفنی تماس گرفت. براساس بیانیه کرملین در تماس تلفنی روز پنجشنبه پوتین و پاشینیان، روسیه اعلام کرده است که به تلاش‌های میانجی‌گرانه برای تحقق ثبات در ارمنستان ادامه خواهد داد.

براساس این بیانیه دو طرف درخصوص منطقه مورد مناقشه ناگورنو- قره‌باغ اعلام کرده‌اند که استمرار دو توافق سه‌جانبه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ و ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱ الزامی است. به گفته کرملین رهبران دو کشور تاکید کرده‌اند که به تماس‌ها با یکدیگر ادامه خواهند داد. در بیانیه دفتر نخست‌وزیر ارمنستان هم درخصوص این تماس تلفنی آمده است: «نخست‌وزیر پاشینیان بر اجرای کامل توافق‌های ترک مخاصمه تاکید کرده و خواهان اولویت بخشیدن بر آزاد کردن اسرای جنگی ارمنستان توسط جمهوری آذربایجان شده است.»

یکی از وعده‌های انتخاباتی رابرت کوچاریان این بود که از دوستی قدیمی و روابط نزدیک خود با شخص ولادیمیر پوتین برای تغییر در توافق قره‌باغ به نفع ارمنستان و احیای دست بالای ارمنستان در جنگ قره‌باغ استفاده کند. اما به نظر می‌رسد که پوتین و کرملین دیگر چندان علاقه‌ای ندارند که بار دیگر با در اختیار گذاشتن چک سفید امضا در اختیار ایروان، روابط خود را با باکو و آنکارا دچار مشکلاتی حادتر از گذشته کنند.

در دیدگاه روسیه امروز، وضعیت توازن قوای کنونی در قره‌باغ، بهترین وضع ممکن است و البته حفظ آن همچنان می‌تواند پاشینیان را به یک متحد وابسته به روسیه حفظ کند. پاشینیان هر چند اصرار دارد که قصد دارد روابط ایروان را با اروپا و امریکا بهبود ببخشد، اما در شرایط حاضر به هیچ‌وجه نمی‌تواند از حمایت مسکو برای حفظ و بهبود وضع موجود چشم‌پوشی کند.