سازمان ناشفاف در شیخ بهایی

در فوتبال ایران علامت سؤال‌های بسیار زیادی وجود دارد که برای رسیدن به پاسخ آن‌ها بعضا باید کفش آهنی پوشید. البته که پوشیدن کفش آهنی برای جامعه مطالبه‌گر، کار سختی نیست، به شرط آنکه نهاد و سازمانی پشتش به جایی گرم نباشد و خود را پاسخ‌گو بداند. هرچند این مورد فقط مختص به فوتبال و فدراسیون و سازمان‌های وابسته‌اش نیست، بلکه در دهه‌های گذشته، نهاد‌های مختلفی وجود داشته و دارند که خود را از پاسخ‌گویی به هر نوع ابهامی مبرا می‌دانند.

با کنارگذاشتن آن نهاد‌های خاص می‌شود به فدارسیون فوتبال ایران برگشت. فدراسیونی که با وجود تغییراتی که در رأس آن صورت گرفته، علامت سؤال‌هایش برطرف که نشده، هیچ، بعضا در برخی موارد بیشتر هم شده است. فعلا می‌شود در این مقطع فدراسیون و ابهامات موجود رخ‌داده در آن را کنار گذاشت و در آینده‌ای نزدیک سری به آن زد. برای شروع می‌شود یکی از زیرمجموعه‌هایش، یعنی سازمان لیگ را زیر ذره‌بین برد.

سازمان لیگ چندین فصل است به یکی از نهاد‌های غیرشفاف در فدراسیون فوتبال تبدیل شده است. نهادی که به‌صورت انحصاری تبلیغات محیطی در فوتبال را در اختیار دارد، ولی خودش را ملزم به پاسخ‌گویی و شفاف‌سازی در این زمینه نمی‌داند. از سال ۱۳۹۳ به این طرف است که پروژه تبلیغات محیطی در فدراسیون فوتبال کلید زده شده و تا همین حالا سازوکارش در اختیار سازمان لیگ است.

در فصول گذشته قرارداد‌هایی با شرکت‌های مختلف بسته شده که بعضا یا سر فدراسیون فوتبال در این زمینه کلاه رفته یا اینکه زورشان از لحاظ حقوقی به شرکت خاطی نرسیده و نتوانسته‌اند تمامی مبالغ مدنظر را بگیرند؛ اما این مورد دلیلی بر عدم شفاف‌سازی مسئولان سازمان لیگ نیست. بزرگ‌ترین ابهامی که در این زمینه وجود دارد، رقم و عدد قرارداد تبلیغات محیطی است. سازمان لیگ، قرارداد می‌بندد، ولی رقم آن را به گوش مدیرعاملان باشگاه‌ها نمی‌رساند. می‌گویند باید جزئی از «سازمان» باشی تا درباره این عدد و رقم اطلاع داشته باشی! حال آنکه، نفس قرارداد تبلیغات محیطی بر پایه درآمدزایی برای باشگاه‌هاست؛ یعنی سازمان لیگ باید سهم خودش را هر فصل از قرارداد‌ها بردارد و بقیه را بین باشگاه‌های لیگ برتر تقسیم کند.

جالب آنکه هیچ مدیر لیگ برتری تابه‌حال از رقم این قرارداد‌ها خبر نداشته و عجیب‌تر اینکه سهمی هم از این قرارداد‌ها نگرفته‌اند. یکی از مدیران باشگاه‌های مطرح ایران می‌گوید هربار به سازمان لیگ می‌گوییم که پول تبلیغات محیطی چه شد؟ پاسخ می‌دهد، به‌دلیل بدهی باشگاه، کسر شده و به حساب سازمان لیگ واریز شده است! فارغ از اینکه چنین سازوکاری درست و حرفه‌ای است و اصولا سازمان لیگ باید برای باشگاه‌ها در تبلیغات محیطی تصمیم بگیرد یا خیر، مسئله اینجاست که چرا سازمان لیگ، درآمد و قرارداد تبلیغات محیطی را منتشر نمی‌کند و بعد سهم باشگاه‌ها، با کسر بدهی و دلیل بدهی آن‌ها را اعلام نمی‌کند؟ آیا پشت پرده جریان دیگری وجود دارد؟

اصولا وقتی مبنا بر ایجاد تاریکخانه‌های تودرتو در هر سازمان و نهادی باشد، طبیعی است که بستر برای بروز فساد و عدم شفاف‌سازی مناسب‌تر است؛ حال این مورد در سازمان لیگ فوتبال ایران در آستانه رواج است. مشخص نیست تابه‌حال فسادی صورت گرفته یا نه، چون تا زمانی که سازمان بازرسی که ادعای مبارزه با تاریکخانه‌ها را دارد، به این قرارداد‌ها ورود نکند، چنین امری مشخص نمی‌شود، اما مشخصا با درنظرگرفتن اتفاقات فصول اخیر، این سازمان «مشکوک» به بروز فساد است.

همین حالا ذکر این مورد الزامی است که کسی متهم به فساد نشده و قاعدتا اگر فسادی هم باشد، نمی‌توان آن را مشمول همه کارکنان سازمان لیگ دانست، بلکه بحث اصلی بر سر این موضوع است که تا زمانی که شفاف‌سازی نشود، زمینه برای بروز فساد مناسب و مهیاست. همین چند روز پیش بود که خبرگزاری مهر پرده از اتفاقی عجیب برداشت و از این نوشت که سازمان لیگ، تعمدا رقم پیشنهادی برای قرارداد‌های محیطی را بالا اعلام کرده تا شرکتی پیشگام نشود و «عده‌ای خاص» بتوانند مانند سال‌های اخیر، ابتکار عمل را در دست بگیرند. اگر چنین موردی زمینه‌ساز بروز فساد احتمالی نیست، پس اسمش را چه چیزی می‌توان گذاشت؟

حال قبل از هر اقدام دیگری، اگر مسئولان سازمان لیگ، ادعایی متفاوت دارند، در اولین گام باید درآمد حاصله در فصول اخیر از تبلیغات محیطی را به‌صورت مکتوب منتشر کنند و توضیح دهند پول به‌دست‌آمده، صرف چه چیز‌هایی شده است. این دقیق‌ترین و شفاف‌ترین راه برای ازبین‌بردن شکی است که درباره بروز فساد در این سازمان به وجود آمده است.

از این مورد گذشته، به‌تازگی اتفاق مهم دیگری رخ داده که می‌تواند سرآغاز جنجالی جدید باشد. موضوع مربوط به صحبت‌های وریا غفوری، کاپیتان باشگاه استقلال است که گفته سازمان لیگ بدون اینکه بازیکنان و مربیان راضی باشند، هرساله پنج درصد از قرارداد آن‌ها را برای خودش برمی‌دارد! این صحبت‌ها با واکنش مسئولان سازمان لیگ روبه‌رو شده و مدیر روابط عمومی این سازمان به فارس گفته همان‌طورکه بازیکنان باید مالیات بدهند، دو درصد از قرارداد آن‌ها هم به سازمان لیگ تحت عنوان حق عضویت می‌رسد.

با رقم‌های میلیاردی در فوتبال ایران و تعداد مربیان و بازیکنان شاغل در لیگ‌های مختلف، واضح است که همین دو درصد هم رقم هنگفتی می‌شود. مسئولان سازمان لیگ گفته‌اند این رقم صرف برنامه‌های فرهنگی و اجرای مسابقات می‌شود. فرضا که چنین ادعایی درست باشد، آیا بازهم نیاز به شفاف‌سازی در این زمینه نیست؟ فرض بر این باشد که سازمان لیگ کار قانونی با کسر دو درصد قرارداد بازیکنان و مربیان می‌کند، ولی مسئله این است که این درآمد را چطور و کجا هزینه می‌کند؟ آیا فقط با گفتن اینکه این عدد که قطعا عدد درشتی است، صرف امور فرهنگی و اجرایی می‌شود، می‌توان به‌سادگی از کنارش عبور کرد؟ این مورد هم مثل همان موضوع تبلیغات محیطی یک راهکار بیشتر ندارد: شفاف‌سازی مکتوب با سند و مدرک.