معمای فرمان ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان

فرارو- رهبر طالبان ده روز قبل فرمان منع کشت خشخاش در افغانستان را صادر کرد. هبت الله آخندزاده همچنین خطاب به کشاورزان خشخاش اعلام کرد که کشت آن‌ها پیش از برخورد بر پایه احکام شریعت تخریب خواهد شد. در پی این فرمان سخنگوی دولت طالبان هم تاکید کرد که خرید و فروش، استعمال و انتقال، واردات و صادرات و فعالیت کارخانه‌های تولید هر گونه مواد نشئه‌آور الکلی و مخدر ممنوع است؛ با متخلفان نیز براساس احکام شریعت برخورد می‌شود.

به گزارش فرارو، البته دولت طالبان برای اجرای فرمان ممنوعیت کشت خشخاش، وعده‌هایی هم داده است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی دولت طالبان در این رابطه اعلام کرده است که جامعه جهانی وعده اعطای کمک به کشاورزان فقیر این کشور با هدف جایگزینی محصول را داده است.

اما نکته قابل توجه در صحبت‌های او آنجا است که تاکید شده تا فراهم شدن شرایط کشت محصولات جایگزین نباید در مورد زندگی کشاورزان سخت‌گیری شود. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که دولت طالبان قصد اجرای زودهنگام و ضرب العجلی این فرمان را ندارد.

با این وجود کارشناسان بین المللی مبارزه با مواد مخدر معتقدند که اجرای فرمان منع کشت خشخاش در افغانستان با شکست مواجه خواهد شد.

طبق گزارش اخیر سازمان ملل متحد، بیش از ۸۰ درصد تریاک جهان را افغانستان تولید می‌کند.

چرا فرمان کشت خشخاش طرحی شکست خورده است؟

این اولین بار نیست که طالبان چنین فرمانی را صادر می‌کند. پیش از این و در سال ۲۰۰۱ نیز که افغانستان تحت تسلط این گروه بود، با صدور فرمان منع کشت خشخاش، سطح زیر کشت با کاهش چشمگیر ۹۰ درصدی به ۸ هزار هکتار رسید. اما پس آن روند کشت خشخاش سیر صعودی به خود گرفت و به ۳۲۸ هزار هکتار در سال ۲۰۱۷ رسید.

اما جالب است بدانید که در همین ۱۶ سال، آمریکا پروژه مبارزه با مواد مخدر در افغانستان را در دست گرفت و در این مدت ۸.۶ میلیارد دلار هزینه صرف این طرح کرد و به موفقیتی نرسید. در این رابطه بیزنس اینسایدر به نقل از جان اف. اسوپکو، بازرس کل ویژه بازسازی افغانستان نوشت که تلاش آمریکا برای مبارزه با مواد مخدر در افغانستان تاکنون یک شکست کامل بوده است.

او گفته که کشفیات مواد مخدر نیرو‌های افغان با همکاری اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا در واقع بیش از آنچه بود که ما در ایالات متحده و در مرز مکزیک کشف کرده ایم. اما با این وجود روند کشت و تولید مواد مخدر این کشور رشد قابل توجهی را تجربه کرده است.

طبق گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد UNODC، درآمد حاصل شده از محل تجارت بین المللی تریاک، مورفین و هروئین در افغانستان در سال گذشته میلادی چیزی در حدود ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده است. چنین عددی ۶ تا ۱۱ درصد درآمد ناخالص ملی افغانستان را تشکیل می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم تولید تریاک در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال قبل آن با ۸ درصد افزایش به ۶ هزار و ۸۰۰ تن رسیده بود.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که در سال اول، با اجرای فرمان منع کشت خشخاش و سخت‌گیری از سوی دولت طالبان، میزان درآمد حاصل از فروش مواد مخدر کاهش چشمگیری را تجربه کند. اما براساس تجربه گذشته در این کشور، بعید است که در سال‌های آینده این طرح بتواند منجر به حذف کامل کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در افغانستان شود.

چرا که کشاورزان در همان دوره اول کشت جایگزین، هزینه های تمام شده و سود حاصل از تولید محصول را در نظر می گیرند و احتمالا اگر هزینه تمام شده بالا باشد، در مرور زمان به کشت غیر مجاز و مخفیانه خشخاش روی می آورند. البته حتی اگر دولت طالبان امکاناتی به صورت رایگان در اختیار آن ها قرار دهد بعید است که آن ها قید سود هنگفت حاصل از تولید تریاک را بزنند.

طالبان به دنبال چیست؟

با وجود تاکید کارشناسان بین المللی بر شکست کامل طرح مبارزه با مواد مخدر در افغانستان، اما رهبر و دولت طالبان معتقدند که با فرمان تازه، بنیان کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در این کشور در طول زمان برچیده می‌شود.  

اما به نظر می‌رسد که طالبان بیش از آنکه به مبارزه با مواد مخدر در افغانستان اهمیت دهد، مقاصد دیگری را با اجرای فرمان منع کشت خشخاش دنبال می‌کند.

به عقیده ناظران، دولت طالبان در گام اول به دنبال کسب مشروعیت و رسمیت بخشیدن به دولت خود، از طریق همکاری با سازمان‌های بین المللی و هم‌گام شدن با کشور‌های دیگر در زمینه فعالیت‌های جهانی است. از همین رو همکاری با دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد را آغاز کرده است.

در گام دوم هم طالبان احتمالا انتظار دارد با اجرای این فرمان، کمک‌های جهانی به دولت مستقرش اعطا شود. انتظاری که ذبیح الله مجاهد سخنگوی دولت طالبان به شکل رسمی به آن‌ اشاره کرده است.

البته در این میان سناریو‌های دیگری هم مطرح شده است. مثلا یکی از این سناریو‌ها کسب درآمد دولت طالبان از طریق ایجاد انحصار برای کشت، فروش تریاک و دیگر مواد مخدر و بالا بردن درامد حاصل از آن است. چنان‌که تا پیش از روی کار آمدن دولت طالبان نیز، عمده درآمد این گروه استحصال و فروش تریاک و مواد مخدر دیگر بوده است.