شبی که تلویزیون اعصاب همه را خرد کرد

پنجشنبه‌شب قرار بود شبی خاص برای ورزش ایران باشد. تیم جوان و دوست‌داشتنی والیبال ایران پس از صعود غرورآفرین به مرحله حذفی لیگ ملت‌های والیبال حالا برای ادامه تاریخ‌سازی لهستان را پیش‌روی خود می‌دید. نبرد ایران-لهستان یک جدال آشنا و حساس برای والیبال‌دوستان محسوب می‌شود. ایران موفق شده بود در مرحله گروهی همین رقابت‌ها با نتیجه ۳ بر ۲ لهستان را شکست دهد و خیلی‌ها منتظر تکرار این پیروزی بودند؛ اما آنچه پنجشنبه‌شب نصیب هواداران ایرانی شد با آنچه منتظرش بودند زمین تا آسمان فرق می‌کرد، شبی تلخ. شب تلخ ورزش ایران را، اما والیبالیست‌های ملی‌پوش خلق نکردند، عامل اصلی تلخی این شب گروه دیگری بودند؛ دست‌اندرکاران تلویزیون و عوامل پخش مسابقه. پخش همراه با سانسور زیاد بازی آن‌قدر اعصاب‌خردکن بود که پس از بازی صدای همه را درآورد. هیچ منتقدی در پایان دیدار ایران-لهستان در بولونیای ایتالیا که به پیروزی ۳ بر ۲ لهستان انجامید و حذف ایران را از این رقابت‌ها رقم زد، از نمایش بازیکنان ایران ایراد نگرفت. انتقاد‌ها متوجه صداوسیما و نحوه پخش زنده بازی بود. درست است که ماجراجویی والیبال ایران در لیگ ملت‌ها با این باخت به پایان رسید، اما نمایش شجاعانه بازیکنان جوان بهروز عطایی شایسته تقدیر بود؛ گرچه عملکرد انتقادآمیز تلویزیون کاملا عملکرد ملی‌پوشان ایران را زیر سایه خود قرار داد.

شبکه‌های اجتماعی از همان شروع بازی از جملات اعتراض‌آمیز پر شد. این نظرات انتقادی در ادامه بیشتر و بیشتر هم شد و در پایان بازی انتقاد از تلویزیون حرف اول خیلی‌ها بود.

این برای اولین بار نبود که تصاویر مسابقات ورزشی در تلویزیون ایران با سانسور و بریده‌بریده پخش می‌شد. حدودا دو هفته پیش همین بازی ایران و لهستان در مرحله گروهی هم به این سرنوشت دچار شده بود و مورد انتقاد قرار گرفت. اتفاقات پنجشنبه‌شب، اما در مقایسه با بازی ۱۴ تیرماه هم یک زیاده‌روی محسوب می‌شد و قابل مقایسه با نحوه پخش مسابقات والیبال در گذشته نبود. گروهی نوشتند که پنجشنبه‌شب شاهد «سانسور با کمی والیبال» بودند. عده‌ای از صداوسیما خواستند اگر قرار است بازی‌ها را این‌گونه پخش کند بهتر است اصلا پخش نکند. گلایه‌ها زیاد بود؛ اینکه بیننده اصلا از جریان بازی و نحوه ردوبدل‌شدن توپ و امتیاز‌ها مطلع نمی‌شد و مجبور بود صحنه‌های تکراری را به دفعات ببیند. تلویزیون با این نحوه پخش لذت تماشای یک مسابقه ورزشی مهم را از مخاطبانش گرفت. بسیاری در حین بازی در شبکه‌های اجتماعی از دیگران می‌خواستند که به آن‌ها شبکه یا سایتی را معرفی کنند که بازی را بدون سانسور پخش کند. اکثر بینندگان هم در پایان بازی در یک جمله هم‌نظر بودند؛ «خردشدن اعصاب».

از وریا تا والیبال

حذف بعضی صحنه‌ها حین پخش زنده مسابقات ورزشی اتفاق جدید و عجیبی نیست. پوشش زنان حاضر در محل مسابقات ورزشی به ویژه در ماه‌های گرم سال عامل اصلی این حذف‌ها محسوب می‌شود. صداوسیما معمولا مسابقات زنده‌ای را که در خارج از کشور برگزار می‌شود، با چند ثانیه تأخیر روی آنتن می‌برد و از این چند ثانیه برای پخش تصاویر قبلی به جای تصاویر تماشاگرانی که پوشش‌شان را نمی‌خواهد نشان دهد، استفاده می‌کند. این رویه سال‌هاست که انجام می‌شود. این بار، اما چه شد که صدای همه را درآورد؟ در سالن والیبال تماشاگران نسبت به ورزشگاه فوتبال بیشتر در قاب تصویر قرار می‌گیرند. گرمای بی‌سابقه این روز‌های اروپا هم باعث شد پوشش تماشاگران بیشتر از قبل دکمه سانسور را فعال کند. به این موارد باید استفاده از رقصنده‌ها را هم در حین مسابقه والیبال اضافه کرد. این عوامل دست به دست هم داد تا پخش والیبال پنجشنبه‌شب به آن شکل انتقادآمیز دربیاید.

برخی فعالان شبکه‌های اجتماعی معتقدند که شبکه سه این بار در حذف تصاویر زنده و نمایش تصاویر تکراری بسیار زیاده‌روی کرد و می‌شد خیلی بهتر عمل کرد و بعضی صحنه‌های بازی را زیر تیغ سانسور نبرد. این موارد در گذشته هم وجود داشت، نحوه نمایش مسابقات، اما معمولا به این شکل درنمی‌آمد. حالا پرسش اصلی این است که آیا حجم سانسور در تلویزیون بیشتر شده است؟

این سانسور در شرایطی با موجی از انتقاد‌های تند مخاطبان همراه شده است که همین چند روز پیش حذف ناشیانه نام وریا از برنامه «خندوانه» عملکرد صداوسیما را زیر سؤال برد. سانسوری که به وریا غفوری، کاپیتان سابق استقلال ارتباط داشت. عذرخواهی عجیب رامبد جوان، مجری خندوانه هم دردی را دوا نکرد. این برای اولین بار نبود که وریا غفوری در تلویزیون با سانسور روبه‌رو می‌شد. شبکه سه هم چند ماه پیش حین مسابقات لیگ عکس غفوری را از میان عکس بازیکنان استقلال حذف کرده بود که آن اقدام با واکنش تند فرهاد مجیدی، سرمربی وقت استقلال همراه شد. خیلی‌ها این نوع برخورد تلویزیون با وریا را به دلیل صحبت‌های انتقادی او درباره وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور می‌دانند و حتی معتقدند غفوری به همین دلیل از استقلال کنار گذاشته شد و هنوز بدون تیم مانده است.

به هر حال به نظر می‌رسد موضوع سانسور حالا به یک مشکل اساسی برای صداوسیما آن هم در بخش ورزش تبدیل شده است. مخاطبان ورزشی حالا بیشتر از قبل به این رویکرد تلویزیون معترض‌اند.

آیا رویکرد تلویزیون تغییر خواهد کرد؟

صداوسیما حالا با سیل انتقاد از سوی مردم، رسانه‌ها و کارشناسان به خاطر عملکردش در زمینه سانسور ورزشی روبه‌روست. باید دید آیا این انتقاد‌ها عملکرد این ارگان را تغییر می‌دهد یا خیر. تلویزیون در گذشته چند بار در رویداد‌های بسیار حساس که قطع تصاویر باعث بی‌مفهوم‌شدن پخش رویداد می‌شد در سانسورنکردن نرمش نشان داد. نمایش مراسم اعطای جام در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه یکی از آن‌ها بود که نحوه عملکرد شبکه سوم با موارد مشابه متفاوت بود و صحنه‌هایی نمایش داده شد که قبلا روی آنتن نمی‌رفت. عادل فردوسی‌پور، مجری آن برنامه همان موقع از مسئولان صداوسیما به خاطر این تغییر رویکرد تشکر کرد. مراسم قرعه‌کشی تورنمنت‌های مهمی مثل جام جهانی هم همیشه یک چالش مهم برای صداوسیما بوده است. والیبال، اما اکنون به یک معما تبدیل شده است. منتقدان همه یک سؤال دارند چرا یکباره حذف تصاویر والیبال این‌قدر زیاد شده است؟ چرا تصاویر ردوبدل‌شدن توپ هم سانسور می‌شود؟ آیا در این زمینه دستور داده شده بیشتر سخت‌گیری شود؟

کارشناسان رسانه در این باره به صداوسیما هشدار می‌دهند که ادامه این روند باعث می‌شود مخاطب بستر دیگری به غیر از تلویزیون ایران را برای تماشای رویداد ورزشی مورد علاقه‌اش انتخاب کند. ضمن اینکه دسترسی به بستر‌های دیگر هم با وجود ابزار و امکانات کنونی برای خیلی‌ها سخت نخواهد بود.