چگونه قطر پول نقد خود را به قدرت سیاست خارجی تبدیل می‌کند؟

فرارو- قطر سال‌هاست که سیاست خارجی "نرم" را دنبال می‌کند سیاستی که به ایجاد دوستان در عرصه بین المللی و تاثیرگذاری آن کشور بر قدرتمندان کمک کرده است. این سیاست شامل صرف میلیارد‌ها دلار برای همه چیز از مد گرفته تا هنر، ورزش، کمک به موسسات خیریه و سرمایه گذاری در صنایع می‌شود.

به گزارش فرارو به نقل از دویچه وله، این رویداد پر زرق و برق در بهترین مجلات پوشش داده شد. برگزاری نمایشگاهی از جمله نمایش مد قطر که اندکی پیش از شروع جام جهانی فوتبال برگزار شد و برند ایتالیایی "والنتینو" را به نمایش گذاشت و "پانورامیک" یا با چشم اندازی وسیع و چشمگیر توصیف شد. در افتتاحیه آن نمایشگاه "نائومی کمپبل" سوپر مدل سابق حضور داشت. با این وجود، این تنها آب و هوای قطر نبود که نام‌های مطرح مد را به آن کشور کوچک حاشیه خلیج فارس کشاند. در واقع، Mayhoola یک صندوق سرمایه گذاری قطری مالک برند لوکس ایتالیایی "والنتینو" از سال ۲۰۱۲ میلادی به این سو بوده است.

البته در مورد نمایش اخیرا اجرا شده در قطر شائبه‌هایی درباره سوء مدیریت و سوء رفتار احتمالی مطرح شد؛ از جمله آن که در خبر‌ها آمده بود Fashion For Relief به عنوان بخشی از موسسه خیریه کمپبل و مجری رویداد اخیر در قطر بخش عمده‌ای از پولی که جمع آوری کرده بود (حدود ۱.۶ میلیون پوند، ۱.۸۶ میلیون یورو یا ۱.۹۸ میلیون دلار) را در رویداد‌های پر زرق و برق در سال ۲۰۱۹ میلادی خرج کرده بود، اما تنها حدود ۲۰۵۰۰۰ پوند از آن را برای اهداف خیر اهدا کرده بود. وکلای کمپبل، اما گفته بودند که خیریه تازه او با نام Emerge هیچ ارتباطی با امور مالی Fashion For Relief ندارد.

ایجاد شبکه غیر قانونی نیست

برخلاف اتهامات اخیر در مورد رشوه دادن قطر به نمایندگان پارلمان اروپا ارتباطاتی از این دست بین قطر و سلبریتی‌هایی مانند کمپبل به وضوح قانونی بوده‌اند. با این وجود، نمونه دیگری از نحوه استفاده قطر از منابع مالی سنگین خود برای تقویت وجهه بین المللی‌اش بوده از طریق آن چه که با عنوان "دیپلماسی فرهنگی" توصیف می‌شود. از نمونه‌های دیگر دیپلماسی فرهنگی قطر انواع سرمایه گذاری‌های تاثیرگذار و افزایش شهرت بوده که آن کشور از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری مختلف مرتبط با دولت انجام داده است که می‌توان از آن جمله به خرید باشگاه فوتبال فرانسوی "پاری سن ژرمن" اشاره کرد.

قطر هم چنین مالک فروشگاه‌های لوکس بریتانیایی "هرودز"، فروشگاه‌های زنجیره‌ای فرانسوی "پرینتمپس"، تعدادی هتل مجلل در لندن از جمله "ریتز" و "کلاریجز"، و برند‌های لباس لوکس مانند "بالمین" در فرانسه و "پال زیلری" اصالتا ایتالیایی است.

از جمله سرمایه گذاری‌های کم‌تر جذاب سهام قطر در زیمنس، فولکس واگن، پورشه و دویچه بانک در آلمان به همراه سهام در فرودگاه هیترو، بانک بارکلیز و سینزبری بزرگترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در بریتانیا است.

چرا قطر این کار را انجام می‌دهد؟

در دهه ۱۹۷۰ میلادی پس از کشف گاز طبیعی این کشور کوچک خلیج فارس از یکی از فقیرترین کشور‌های جهان به یکی از ثروتمندترین کشور‌های جهان تبدیل شد. این کشور اکنون خانه تقریبا ۳ میلیون نفر است که تنها بین ۱۰ تا ۱۵ درصد آنان بومی قطر هستند و سایرین خارجی‌هایی می‌باشند که در قطر کار می‌کنند و حقوقی برابر با حقوق شهروندان بومی قطری ندارند.

قطر یکی از بالاترین درآمد‌های سرانه در جهان را دارد. در سال ۲۰۲۱ میلادی بانک جهانی آن را تقریبا ۶۱۳۰۰ دلار به ازای هر قطری ثبت کرد که مبلغی بالاتر از بسیاری از کشور‌های اروپایی از جمله آلمان و فرانسه محسوب می‌شود. قطر هم چنین یک پادشاهی است که توسط خاندان "آل ثانی" اداره می‌شود که تخمین زده شده ۲۰۰۰ عضو دارد و "تمیم بن حمد آل ثانی" رئیس فعلی دولت را نیز شامل می‌شود.

این کشور اغلب به عنوان "دولت رانتینر" توصیف می‌شود که در آن دولت درآمد یا "رانت" را به ارمغان می‌آورد و سپس آن را بین شهروندان توزیع می‌کند. تقریبا همگان در قطر از تضمین شغلی برخوردار هستند و به شهروندان قطری برق، آب و آموزش رایگان ارائه می‌شود. فراتر از آن، پول و قدرت معمولا توسط خانواده سلطنتی توزیع می‌شود که در امتداد یک سیستم دیرپای پیوند ارثی و قبیله‌ای قرار دارد.

«استبداد روشنگرانه»

کارشناسان می‌گویند هیچ جدایی واقعی بین دولت و منافع خاندان حاکم وجود ندارد. اگرچه قطر ممکن است از برخی از مظاهر دموکراسی برخوردار باشد، اما هیچ مخالف واقعی، جامعه مدنی، هیچ انتخابات واقعی و آزادی بیان واقعی‌ای در آن کشور وجود ندارد به ویژه زمانی که صحبت از انتقاد از رهبران حاکم قطر به میان می‌آید این موضوع بیش‌تر نمود پیدا می‌کند.

پیش‌بینی خطر فساد

سیستمی که توسط چندین سازمان آکادمیک از جمله مرکز تحقیقات اروپایی برای مبارزه با فساد و دولت سازی در "مدرسه هرتی" یک مرکز بین المللی تدریس و پژوهش در برلین ایجاد شده قطر را به‌عنوان "الگوی حکمرانی خوب مبتنی بر استبداد روشنگرانه" توصیف می‌کند.

از حدود سال ۲۰۰۹ میلادی به این سو رهبران قطر در حال تحکیم قدرت نرم آن کشور در عرصه سیاست خارجی بوده‌اند و تصویری به دقت کنترل شده از آن کشور را به عنوان یک متحد مدرن و بی طرف ارائه می‌دهند. این کار همراه با لابی مستقیم و از جمله لایه‌های متعدد و پیچیده سرمایه گذاری، نفوذ و ابزار‌های ارتباطی بوده است که نشان دهنده مهارت قطر در تقسیم و توزیع پول نقد به مثابه قدرت نرم می‌باشد.

نفوذ مساوی با بیمه شدن است

قطر دلایل خوبی برای این کار دارد. اکثر کارشناسان معتقدند که قطر کشوری کوچک و غنی از منابع که بین همسایگان بزرگ و همواره در حال رقابت مانند عربستان سعودی و ایران قرار دارد، اما فاقد "قدرت سخت" یا ارتش قوی می‌باشد در نتیجه، باید جایگاه و ارتباطات خود را بهبود بخشد. در چنین شرایطی قطر خود را در برابر حملات احتمالی یا رویداد‌های غیر قابل پیش بینی بیمه می‌کند.

انگیزه‌های دیگری نیز برای فشار قدرت نرم قطر وجود دارند. یکی از آن انگیزه‌ها این است که استفاده از قدرت نرم فایده تجاری برای قطر به همراه دارد. کشور‌های حوزه خلیج فارس که برخی از آنان از بزرگترین تامین کنندگان نفت و گاز در جهان هستند می‌دانند که مشتریان‌شان به سمت انرژی‌های سازگار با محیط زیست هستند. برای بقا در آینده این کشور‌ها باید اقتصاد خود را تنوع بخشیده و اینجاست که سرمایه گذاری در گردشگری، ورزش و سایر بخش‌ها اهمیت پیدا می‌کنند.

انگیزه دیگر قطر مرتبط با سیاست داخلی است. تحلیلگران هم چنین استدلال کرده اند که با توسعه قطر دیگر برای خاندان سلطنتی آن کشور امکان پذیر نخواهد بود که تنها از طریق درآمد حاصل از نفت و گاز بتوانند وفاداری قطری‌های بومی را به سوی خود جلب کنند. به گفته پژوهشگران به همین دلیل است که نماد‌های برجسته و ساخته شده با بودجه دولتی که وحدت و میراث قطری را ترویج می‌کنند بسیار مهم هستند که از جمله آن می‌توان به موزه ملی قطر اشاره کرد.

ترویج ارزش‌ها بدون عمل به آن

البته هیچ یک از این اقدامات غیر قانونی نیستند و تمام کشور‌ها برای نفوذ و رقابت در عرصه سیاست خارجی لابی گری می‌کنند. انتقادی که به طور مشخص در مورد قطر مطرح می‌شود آن است که بخش عمده هزینه‌های کلان آن کشور در این زمینه غیرشفاف هستند، زیرا افرادی که تصمیمات مالی را اتخاذ می‌کنند به رای دهندگان، سهامداران یا روزنامه نگاران پاسخگو نیستند و تعلق خاطری به آنان ندارند.

در "سطوح درک شده از فساد بخش دولتی" قطر ۶۳ امتیاز (امتیاز ۱۰۰ به عنوان غیر فاسد قلمداد می‌شود) را کسب کرده است. این دومین رتبه برتر در مورد پایین بودن فساد در بخش دولتی در خاورمیانه پس از امارات متحده عربی محسوب می‌شود و جایگاهی بهتر از برخی از کشور‌های اتحادیه اروپا از جمله اسپانیا، پرتغال و مجارستان است.

میزبانی مسابقات جام جهانی در ماه جاری تبلیغات خوب و بدی را برای قطر به عنوان کشور میزبان به دنبال داشته است. اتهامات پیرامون رسوایی اخیر پارلمان اتحادیه اروپا تمرکز بیش تری را بر ترکیب پیچیده عملیات نفوذ و ارتقای تصویر قطر معطوف ساخته است. آیا این فشار افزایش یافته باعث می‌شود قطر رفتار شفاف تری داشته باشد؟ "کیندا هاتار" مشاور منطقه‌ای شفافیت بین الملل در خاورمیانه به "دویچه وله" می‌گوید: "شفاف‌تر بودن بدون آن که کسی بتواند در این باره کاری انجام دهد و بدون داشتن فضای مدنی و رسانه مستقل مشکل ساز است. به طور کلی، من نمی‌بینم که کشور‌های حوزه خلیج فارس در این مسیر حرکت کنند".