چرا تهرانی‌ها عادت نداشتند گل بخرند؟

تا ۱۰۰ سال پیش تهران سراسر پوشیده از باغ و دار و درخت بود، اما گل و گل‌کاری و پیشکش دادن و هدیه گرفتن گل چندان مرسوم نبود. تعارف که نداریم، اهالی تهران قدیم به گل رغبتی نداشتند و آن را لوکس و بی‌مصرف می‌دانستند، از این رو گل هدیه دادن و گل گرفتن و حتی فروش گل در تهران قدمت شگفت‌انگیزی ندارد.

به گزارش همشهری آنلاین، اولین بار در دوره مظفرالدین‌شاه چشم پایتخت‌نشینان به جمال گل روشن شد. شاه بیمار هر بار که به فرنگ می‌رفت، چشمش به شاهکار‌های فرنگی می‌افتاد و مدهوش می‌شد. او در یکی از سفرهایش نتوانست از محوطه گل‌کاری‌شده و زیبای کاخ ورسای چشم بردارد و از امپراتور فرانسه خواست که زبده‌ترین باغبانشان را روانه دارالخلافه کند تا باغی، چون ورسای را برایش بسازد.

گل صدتومنی!

به دنبال درخواست شاه، «ژرژ پطرویا»، باغبان زبردست فرانسوی، به ایران آمد تا فضای گل‌کاری‌شده‌ای در محدوده کاخ گلستان ایجاد کند. پطرویا پیاز چند گل خوشبو را از فرنگ به تهران آورد و در محوطه کاخ گلستان کاشت. مدتی بعد مظفرالدین‌شاه که در محوطه کاخ گردش می‌کرد و از بوی دلنشین گل‌ها سرمست شده بود، خدم و حشم را صدا کرد و منشا عطر را جویا شد. همگی با دست گل‌هایی را نشان دادند که پطرویا به‌تازگی کاشته بود. شاه که به‌شدت تحت تاثیر عطر گل قرار گرفته و از خود بی‌خود شده بود ۱۰۰ تومان به پطرویا پاداش داد. خبر این پاداش مثل توپ در تهران صدا کرد و از آن به بعد آن گل که نام اصلی‌اش «پئونی» است، به گل صد تومنی معروف شد.

ارامنه؛ نخستین گل‌فروشان

در تهران قدیم مردم چندان دل‌بستگی‌ای به خرید گل نشان نمی‌دادند و گمان می‌کردند، چون گل زیاد دوام نمی‌آورد و زود پژمرده می‌شود، گل خریدن پول هدر دادن است و آدم دوراندیش چنین کاری نمی‌کند! از این رو خرید و فروش گل در تهران متداول نبود. بین اقوام مختلف که در تهران زندگی می‌کردند ارامنه گل‌فروشی را در تهران باب کردند. «ژرژیک»‌ها خانواده‌ای ارمنی‌تبار بودند که از ترکیه به ایران کوچ کرده بودند و نخستین گل‌فروشی تهران را در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در چهارراه کُنت (تقاطع خیابان لاله‌زار و منوچهری) دایر کردند.

جعفر شهری در کتاب طهران در قرن سیزدهم آورده: «اولین گلفروشی توسط شخصی ارمنی به نام «ژرژیک» در چهارراه کنت بود که به آن «جرجیک» می‌گفتند. ارامنه گل دادن و گل گرفتن را امری پسندیده می‌دانستند. عمده‌ترین مشتریان این دکه کاردار‌های سفارتخانه‌ها بودند بعد‌ها تهرانی‌ها برای آنکه از قافله عقب نمانند دکه‌هایی را در اطراف منطقه شاه‌آباد، حد فاصل مخبرالدوله و بهارستان و قوام‌السلطنه، تاسیس کردند که اکثر مشتریانشان سران حکومتی و درباری بودند. اما سایر مردم به دلایلی، چون فقر اقتصادی یا فرهنگی به گلفروشی‌ها روی خوش نشان نمی‌دادند.»

گل‌فروشی به جای پمپ بنزین

۳ دهه بعد از افتتاح ژرژیک، گل‌فروشی زعیم، دومین گل‌فروشی تهران، در خیابان پاستور، نزدیک کاخ مرمر، باز شد و با گذر ایام یک طرف میدان را از آن خود کرد. ماجرای راه‌اندازی این گل‌فروشی را از زبان «علی زعیم»، فرزند زعیم بزرگ، بخوانید: «پدرم از سال ۱۳۱۹ موسسه کشاورزی زعیم را راه انداخت، اما قصد نداشت مغازه گل‌فروشی داشته باشد. در پشت فروشگاه، خانه‌ای خرید که محل سکونت خانواده‌اش بود. بعد‌ها صاحب ملک روبه‌روی این مکان تصمیم گرفت زمینش را به ایستگاه پمپ بنزین تبدیل کند و پدرم به سبب ناامنی و آلودگی‌ای که پمپ بنزین در این منطقه ایجاد می‌کرد، به هر قیمتی که بود این ملک را خرید و به مرور زمان آن را به گل‌فروشی تبدیل کرد.»

زعیم بزرگ که اصالتا کاشانی بود، این میراث را برای پسرانش به جا گذاشت. گل‌فروشی زعیم همچنان یکی از قطب‌های مهم گل و گیاه در تهران است و به علت نزدیکی به کاخ ریاست جمهوری، مهم‌ترین مشتریانش سیاستمداران، وزرا و نمایندگان مجلس هستند.