آیا «قارچ زامبی» واقعا می‌تواند سراغ انسان بیاید؟

مورچه‌ای که دیگر کنترلی روی بدنش ندارد از گروه خود جدا می‌شود، به شکل خطرناکی از یک برگ آویزان می‌شود و در انتظار مرگ است، چون یک قارچ در حال نابود کردن بدن او است؛ قارچی که کارش را از سر مورچه آغاز می‌کند و تخم‌هایش را در هوا آزاد می‌کند.

به گزارش فرادید؛ ایان ویل، نسل‌شناس قارچ از دانشگاه مرکزی فلوریدا (جایی که این مورچه‌های زامبی‌شده نخستین بار شناخته شدند) می‌گوید: «آن‌ها شبیه تزیینات ترسناک و کوچک کریسمس در جنگل هستند.»

آیا قارچ انگلی می‌تواند برای کنترل انسان‌ها تکامل یابد؟

تصویر پروانه‌ای که در اثر آلوده شدن به قارچ سرچماقی جانش را از دست داده است.

این پرسش، بنیاد یک سریال جدید تلویزیونی بر اساس بازی ویدئویی «آخرین بازمانده از ما» است که در آن به واسطه‌ی گرم شدن دما در اثر تغییرات آب و هوایی، یک قارچ دنیا را تصاحب کرده و انسان‌ها را به زامبی‌هایی تبدیل می‌کند که انگل آن‌ها را کنترل می‌کند. ویل می‌گوید: «از نظر خیالی، پیوند‌های منطقی وجود دارد، اما بعید است در دنیای واقعی اتفاق بیفتد.» دانشمندان نگرانِ این نیستند که این قارچ انسان‌ها را به زامبی تبدیل کند، اما افزایش دما بدون تردید خطر عفونت‌های قارچی را تشدید می‌کند.

انگل چگونه مورچه‌ها را آلوده می‌کند؟

آنطور که شایع است، خالق «آخرین بازمانده از ما» یعنی نیل دراکمان از یک ویدئو درباره‌ی طبیعت الهام گرفته است که در آن، قارچی به نام اوفیوکوردیپس آنیلاتریلیس یا قارچ مورچه زامبی (Ophiocordyceps unilateralis) یک مورچه‌ی گلوله‌زن را آلوده می‌کند. سرچُماقی‌ها (Cordyceps) طبقه‌ی وسیعی از حشره‌انگل‌ها و یک مکمل سلامت مشهور هستند، اما تنها اوفیوکوردیپس‌ها بدن میزبان‌شان را کنترل می‌کنند.

حدود ۳۵ مورد از این قارچ‌های اوفیوکوردیپس به تبدیل کردن حشرات به زامبی معروف هستند. نخستین نشانه‌های عفونت، رفتار نامنظم و غیرعادی است. به تصور دانشمندان، این انگل کنترل فیزیکی میزبان را با رشد سلول‌های قارچی در اطراف مغز او می‌گیرد و در واقع سیستم عصبی حشره را می‌رُباید تا عضلاتش را کنترل کند. دقیقاً روشن نیست چگونه این کار را انجام می‌دهد؛ با آزاد کردن یک ماده‌ی شیمیایی یا تغییر دادن دی‌ان‌ای حشره! به نظر می‌رسد این فرایندی است که انگل پیش از تاریخ بشر، درون یک میزبان خاص آن را اصلاح کرده است. به عبارت دیگر، انگل و میزبانش حدود ۴۵ میلیون سال با هم تکامل یافتند.

آیا اطمینان داریم این انگل نمی‌تواند انسان‌ها را آلوده کند؟

انتقال انگل به بدن یک حیوانِ خونگرم مستلزم یک تغییر تکاملی جدی است. اگر قارچ قصد آلوده کردن پستانداران را داشت باید میلیون‌ها سال تغییرات ژنتیکی اتفاق می‌افتاد. هر گونه قارچ زامبی‌ برای تطبیق یافتن با یک حشره‌ی خاص تکامل یافته است، بنابرین نژاد‌های منحصربفرد اثر اندکی بر یک ارگانیسم بجز همان ارگانیسمی که برای آلوده کردن آن تکامل یافتند دارند. برای مثال، یک سرچماقی که در تایلند برای آلوده کردن مورچه تکامل یافته نمی‌تواند گونه‌ی متفاوتی از مورچه را در فلوریدا آلوده کند. اگر تغییر میزبان از یک حشره به حشره‌ی دیگر دشوار باشد، پس انتقال آن به انسان دور از ذهن است، اما نقش دما در عفونت‌های قارچی کاملاً منطقی است و نمیتوان آن را نادیده گرفت.

آیا افزایش دما واقعاً تهدید به حساب می‌آید؟

حتی اگر این قارچ انگلی تهدید به حساب نیاید، اما گونه‌های قارچ زیادی هستند که باید از آن‌ها ترسید. تخمین زده شده که میلیون‌ها گونه قارچ در جهان وجود دارند که چند صد گونه‌ی آن‌ها برای انسان‌ها خطرناک هستند. چیزی که از ما در برابر عفونت‌های جدی قارچی محافظت کرده است، بدن‌های گرم خودمان است. در دمای حدود ۹۸ درجه فارنهایت، بدن انسان برای گسترش عفونت توسط بیشتر گونه‌های قارچ بیش از حد گرم است. آن‌ها دمایی بین ۷۷ تا ۸۶ درجه فارنهایت را ترجیح می‌دهند.

یکی از دلایلی که انسان دچار قارچ پوستی میشود این است که قارچ می‌تواند خودش را بین چین‌های پوستی جا کند، چون مکان‌های مرطوب و تاریکی هستند که قارچ در آن‌ها می‌تواند تکثیر یابد و مهمتر از همه اینکه دمای آن‌ها خنک‌تر از دمای بدن است. با گرم شدن دمای زمین، این نگرانی وجود دارد که تغییر بین دمای محیط و دمای بدن آنقدر شگرف نباشد. بطور فرضی، این تغییر وضعیت دما سبب می‌شود آن دسته از قارچ‌ها که تکامل یافته‌اند دمای گرم‌تر بیرونی را تاب بیاورند و به این ترتیب بتوانند دمای درون بدن انسان را هم تحمل کنند.

یک گونه قارچی که بتواند انسان را آلوده کند به نام کاندیدا اوریس (Candida auris) وجود دارد که دانشمندان تصور می‌کنند ناشی از گرم شدن دما است. این گونه تا سال ۲۰۰۷ برای علم ناشناخته بود، اما در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲، ناگهان در سه قاره مختلف پیدا شد. به گفته‌ی آرتورو کاسادوال، کارشناس بیماری‌های عفونی از دانشکده‌ی بهداشت جان هاپکینز: «ناگهان پیدایش کردیم. تصور ما این است که این قارچ آنجا بوده و در طول سالیان، با دما‌های بالاتر سازگار شده و پیشرفت کرده است.»

این قارچ زمانی که وارد جریان خون شود، نشانه‌هایی شبیه عفونت باکتریایی دارد. برای کسانی که سیستم ایمنی سالمی دارند، مبارزه با این قارچ معمولاً مسئله‌ی مهمی نیست. اما همه خوش‌شانس نیستند: مرکز کنترل بیماری‌ها تخمین می‌زند ۳۰ تا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به قارچ جانشان را از دست دادند، اگرچه احتمال دچار بودن این افراد به بیماری‌های نهفته، تعیین محوری بودن نقش کاندیدا اوریس در مرگ آن‌ها را دشوار می‌کند.

اگر بپرسید آیا یک جور همه‌گیریِ قارچی شبیه کووید-۱۹ ممکن است اتفاق بیفتد، باید بگوییم غیرممکن نیست! با در نظر گرفتن این احتمال، باید نگران ظهور یک بیماری ناشناخته بود که افراد سالم از نظر ایمنی را هم آلوده کند.

منبع: nationalgeographic