تحلیل توماس فریدمن از وضعیت و آینده سوریه

فرارو-توماس فریدمن، روزنامه نگار آمریکایی و ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز طی گزارشی برای این روزنامه به تشریح شرایط امروز سوریه پرداخته و آن را نه مانند لیبی ضعیف و تحت سلطه که مانند عراق غیرقابل نفوذ می داند که تنها راه پایان دادن به بحران آن، مداخله یک میانجی خارجی یا ظهور یک ماندلای سوری است که در غیراین صورت آتش درگیری ها برای مدت زمان طولانی ادامه خواهد داشت. 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، فریدمن می نویسد: خدا می داند که من خواهان این هستم که نیروهای اپوزیسیون در سوریه به تنهایی پیروز شوند و همانطور که ما امید داریم به سوی دموکراسی سوق پیدا کنند. اما شانس کسب چنین نتیجه ایده آلی اندک می نماید. چراکه سوریه شباهت بسیاری به عراق دارد. 

 در واقع سوریه جفت دیگر عراق است- یک دیکتاتوری چند فرقه ای اقلیتی که با مشت آهنین در سایه ایدئولوژی بعثی فعالیت می کرد. و برای من درسی که از عراق گرفتیم بسیار ساده است: شما نمی توانید از صدام به سوئیس برسید بدون آنکه گرفتار ایده «جنگ همه علیه همه» هابز نشوید- مگر اینکه میانجی خارجی کاملاً مسلحی داشته باشید که همه از تمام جهات از آن بترسند و در مدیریت انتقال قدرت به آن اعتماد کنند. میانجی عراق، آمریکا بود. میانجیگری کم هزینه و از راه دور آمریکا- ناتو که سرنگونی قذافی را در پی داشت و لیبی جدیدی را به وجود آورد، در سوریه قابل تکرار نیست. سوریه، عراق است. 

و عراق چنان تجربه تلخی برای آمریکا بود که ترجیح می دهیم هیچ گاه از آن سخن نگوئیم. تنها دلیلی که باعث شده عراق امروز شانس رسیدن به عاقبتی خوب را داشته باشد، این است که آمریکا با ده ها هزار نیرو در عراق، درست همان میانجی مسلحی بود که تمامی طرف ها از آن می هراسیدند و در مورد مدیریت انتقال قدرت در عراق به سوی سیاست مبتنی بر رضایت طرفین به آن اعتماد داشتند. به اعتقاد من سوریه برای آنکه مانند عراق شانس بیاورد باید روندی مشابه این کشور را طی کند. 

اما از آنجایی که واقعاً نمی خواهم از مداخله آمریکا در سوریه و هیچ نقطه دیگری از جهان عرب دفاع کنم- ضمن اینکه افکار عمومی آمریکا نیز از این مداخله حمایت نمی کند- امیدوارم که تحلیل من اشتباه باشد و سوری ها تنها با کمک های دیپلماتیک و تسلیحاتی راه خود به آینده سیاسی بهتر را بیابند و ما را شگفت زده کنند. به عقیده من کسانی که مدافع اقدامات مداخله جویانه بیشتر آمریکا در سوریه هستند- و اوباما را به دلیل انفعال در این زمینه مورد سرزنش قرار می دهند- در مورد هزینه ای که برای شکل گیری یک عاقبت خوب صرف می شود، واقعگرا نیستند. 

چرا؟ در خاورمیانه بعد از بد همیشه خوب نمی آید، بعضی مواقع بدتر می آید. رژیم اسد به عمد دست به کشتار معترضان می زند تا این درگیری ها را به کشمکشی فرقه ای میان بخش اقلیت علوی های حاکم به سرپرستی قبیله اسد و اکثریت مسلمانان سنی این کشور تبدیل کند. به همین دلیل است که سرنگونی رژیم اسد می تواند تجزیه سوریه و یک جنگ داخلی دائمی را به دنبال داشته باشد. 

دو مطلب وجود دارند که ممکن است ذهن ما را از عاقبت کار منحرف کنند. یکی جایگزین عراق است؛ جایی که آمریکا در مسائل آن وارد شد، رژیم صدام را سرنگون کرد، این کشور را به اشغال خود درآورد و با اعمال زور و فشار آن را از دست دیکتاتوری اقلیت سنی در آورده و به دموکراسی اکثریت شیعه سپرد. به دلیل ماهیت وجودی عراق و بی کفایتی آمریکا، این مداخله منجر به شکل گیری جنگ داخلی شد و طی آن تمام طرف های عراقی از سنی و شیعه تا کردها توازن قدرت جدیدی را تجربه کردند و با دادن تلفات بسیار، پاکسازی قومی شکل گرفت که کشور را به سوی بلوک های هم جنس تری از سنی ها، شیعه ها و کردها سوق داد. 

اما حضور آمریکا در عراق محدودیت هایی را بر این جنگ داخلی و پاکسازی قومی تحمیل کرد و مانع گسترش آن به کشورهای همسایه شد. زمانیکه تمامی طرف ها از شرایط موجود به تنگ آمده بودند آمریکا با موفقیت میانجی تدوین قانون اساسی جدید و معامله تقسیم قدرت شد تا شیعی ها اکثریت حکومت را به دست بگیرند، سنی های از قدرت کنار رفته، چندان هم تضعیف نشوند و کردها استقلال نسبی خود را حفظ کنند. هزینه مالی و جانی این انتقال بسیار عظیم بود و حتی امروز هم عراق کشوری با ثبات یا دارای دموکراسی سالم نیست. اما فرصت دارد و همه چیز به عراقی ها بستگی دارد. 

از آنجایی که احتمال چندانی وجود ندارد که یک میانجی مسلح مورد اعتماد و وحشت آور جرات مداخله در نزاع سوری ها را داشته باشد، مخالفان باید خودشان از عهده این کار برآیند. اما با توجه به جامعه از هم گسیخته سوریه، این امر چندان آسان نخواهد بود. مگر آنکه گروه های مختلف مخالف در سوریه در یک جبهه سیاسی متحد قرار بگیرند- شاید با کمک مقامات اطلاعاتی آمریکا، ترکیه و عربستان- و علویان و مسیحیانی که بی هیچ ترسی از اسد حمایت می کنند را به میانه روی دعوت کنند و در مورد تشکیل یک نظام جدید که حافظ حقوق اقلیت و اکثریت باشد به توافق برسند. 

اما هیچ اعتمادی به شکل گیری چنین جبهه ای نیست. 20 درصد سوری هایی که علویان و مسیحیان طرفدار اسد هستند از قدرت گرفتن اکثریت مسلمان سنی وحشت دارند و این اکثریت سنی نیز چنان بی رحمی را از سوی رژیم فعلی تجربه کرده که آشتی با آن را سخت می داند، به خصوص با توجه به اتفاقات خونبار چند روز اخیر. بدون یک میانجی خارجی یا یک ماندلای سوری، آتش درگیری ها برای مدت زمان طولانی ادامه خواهد داشت.