اتحادها و ائتلاف‌های نو در سیاست خارجی مصر؛ ایران-مصر و چین-مصر؟

فرارو- یک کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است: «تقابل ایران و مصر معمولا زمینه را برای بروز عربستان، قطر و قدرت هایی که اساسا قدرت نیستند بلکه با پول، خلاء قدرت های اصلی را پر می کنند فراهم می سازد. ولی هرگاه ایران و مصر با هم باشند کل منطقه تحت تاثیر این اتحاد و ائتلاف قرار می گیرد.»

از زمان روی کار آمدن محمد مرسی، رئیس‌جمهور اسلام‌گرای مصر، موضوع جهت‌گیری جدید سیاست خارجی این کشور به یکی از مهمترین مسائل مربوط به تحولات خاورمیانه تبدیل شده است.

رفتارهای اخیر مرسی در عرصه خارجی، این باور را در میان شماری از تحلیلگران تقویت کرده که وی در پی تشکیل محوری جدید در منطقه است.

در این راستا شبکه خبری «راشا تودی»، مطلبی را در سایت خود منتشر کرده و نوشته است مرسی می‌خواهد به همراه چین و ایران، توازنی جدید در منطقه ایجاد کند.

آیا مصر به دنبال تغییر در جهت گیری سیاست خارجی خود است؟

حسین رویوران کارشناس مسائل خارومیانه در گفتگو با فرارو گفت: «آنچه تاکنون در مصر اتفاق افتاده یک اصلاحات جزئی است. یعنی به عبارتی در آنجا انقلابی روی نداده است و اساسا ساختار سیاسی مصر در حال حاضر یک نظام دوگانه است. به عبارتی هم نهادهای رژیم سابق و هم نهادهای انتخابی توسط مردم وجود دارد.»

وی ادامه داد: «لذا تصمیم گیری در این شرایط و در یک نظام دوگانه که دو بخش آن با هم متعارض هستند خیلی آسان نیست.»

وی اظهار کرد: «نکته بعدی این است که اخوان اساسا خود را یک جنبش اصلاح طلب می داند و یک جنبش انقلابی که به دنبال دگرگونی های سیاسی باشد نیست. به همین دلیل تصور تغییرات بنیادین با حضور اخوان یک تصور دقیقی نمی تواند باشد.»

وی تاکید کرد: «لذا من معتقدم اخوان هم به دلیل ماهیت سیاسی خود و هم به دلیل شرایط داخلی مصر خیلی نمی تواند به دنبال دگرگونی های بنیادین باشد.»

وی خاطرنشان کرد: «اما در عین حال اخوان به دنبال ایجاد یک توازن جدید در مصر است؛ بدین صورت که از طریق ارتباط با ایران، روسیه و چین به نوعی ارتباط نهادهای رژیم سابق با غرب را متوازن نماید و بتواند در این مدت شرایط را استمرار ببخشد.»

رویوران درباره رابطه مصر و آمریکا گفت: «به اعتقاد من پیمان های استراتژیک مصر و آمریکا همچنان برقرار خواهد ماند.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که آیا مصر همراه با ایران به دنبال تقابل با عربستان خواهد بود؟، گفت: «اینکه مصر انگیزه های داخلی جهت تقابل با عربستان دارد درست است. به این دلیل که عربستان در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری مصر وارد فاز تضاد با اخوان شد.»

وی ادامه داد: «اخوانی ها حتی به این موضوع واکنش نشان داده و به سفارت عربستان در قاهره حمله کرده و ماشین های سفارت را آتش زدند که این موارد همگی نشان می دهد چنین پتانسیلی وجود دارد.»

وی تصریح کرد: «اما اینکه مصر یک نوع ائتلاف و اتحادی با ایران و در تقابل با عربستان داشته باشد مربوط به یک مرحله بالاتر است که نیاز  به تصمیم گیری دارد.»

رویوران گفت: «در دهه 70 محمد حسنین هیکل برای نوشتن کتاب خود برای دیدار با برخی مسئولین به ایران آمده بود. ایشان در آن زمان از تئوری مرکز – پیرامون که یک تئوری مربوط به بحث توسعه می باشد استفاده کرد و گفت ایران و مصر تنها دو کشور دارای زایش فرهنگی و تمدنی در منطقه هستند که تولید تمدن در این دو کشور انقطاع نداشته است.»

وی ادامه داد: «این در حالی است که در دیگر کشورهای منطقه این فرایند به صورت متقطع وجود داشته است. ایشان معتقد بود هرگاه ایران و مصر یعنی دو کشور مرکز تولید فرهنگ و تمدن در منطقه در مرکز تصمیم گیری و در کنار هم قرار بگیرند، منطقه دارای استقلال بیشتر و وابستگی کمتر خواهد بود. چون زایش درونی دارد و خود اتکا است.»

وی افزود: «ولی هرگاه دو قطب اصلی تولید فرهنگ و تمدن در منطقه در تقابل با یکدیگر قرار بگیرند، کشورهای پیرامونی که عربستان یکی از آنها است با توان مالی خود جای آنها را پر می کند.»

رویوران خاطرنشان کرد: «من این تئوری را تا حد زیادی قبول دارم. عربستان یک کشور کویری و پیرامونی است و دارای ویژگی های رهبری منطقه ای نمی باشد؛ اما از ثروت بالایی برخوردار است.»

وی ادامه داد: «تقابل ایران و مصر معمولا زمینه را برای بروز عربستان، قطر و قدرت هایی که اساسا قدرت نیستند بلکه با پول، خلاء قدرت های اصلی را پر می کنند فراهم می سازد. ولی هرگاه ایران و مصر با هم باشند کل منطقه تحت تاثیر این اتحاد و ائتلاف قرار می گیرد.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: «مصر یک قدرت تاثیرگذار است و این موضوع را در گذشته نشان داده است. هرگاه مصر تئوری اخوان را مطرح کرد، منطقه اسلامی شد، هرگاه ناسیونالیسم عرب را مطرح کرد، منطقه عربی شد و هرگاه سازش کرد جهان عرب را وارد گردونه سازش نمود.»

وی ادامه داد: «انقلاب اسلامی هم این توان تاثیرگذاری پیرامونی را دارد. تاثیر انقلاب بر مقاومت در منطقه و تاثیر آن بر جنبش های استقلال طلبی که در منطقه هستند نشان می دهد که ایران نیز دارای چنین پتانسیل فرامرزی می باشد.»

وی افزود: «لذا حضور این دو کشور در کنار یکدیگر می تواند یک قدرت منطقه ای بسیار مهمی را ایجاد و تحول بزرگی در سطح منطقه و نظام منطقه ای بوجود بیاورد. در آن زمان حاشیه حرکت بسیاری از قدرت هایی که متکی به پول هستند تضعیف خواهد شد.»

وی تاکید کرد: «لذا من تصور می کنم اگر ایران و مصر در کنار هم قرار بگیرند حاشیه حرکت عربستان به شدت کاهش خواهد یافت.»

رویوران درباره جایگاه چین در سیاست خارجی مصر گفت: «منطقه هدف چین آفریقا است. چین همواره این موضوع را اعلام کرده و روی این موضوع سرمایه گذاری زیادی کرده است. چین اکنون در آفریقا بیشترین حضور سیاسی و اقتصادی را دارد و مصر در این زمینه برای چین استثناء نیست.»

وی ادامه داد: «لذا به اعتقاد من چین به دنبال حضور جدی در مصر می باشد. اما آیا چین می تواند خلاء آمریکا را با این فرض که مصر از آمریکا فاصله بگیرد پر کند؟ به نظر من این مسئله بستگی به تصمیمات چین دارد. یعنی این کشور تاکنون اعلام نکرده که تا چه میزان حاضر است در مصر سرمایه گذاری کند.»

وی افزود: «اگر چین بخواهد اقدام به این کار بکند چنین امری امکان پذیر است و این کشور می تواند با سرمایه گذاری در مصر این کشور را به سمت خود بکشاند. البته باید اذعان کرد غرب با مجموعه ای از ابزارها از کمک های بلاعوض تا پیمان های مختلف، مصر را به خود متصل کرده و یک نوع وابستگی به غرب برای مصر ایجاد کرده است.»

وی تصریح کرد: «از سوی دیگر بعید است که دولت مصر اهل ریسک باشد. اینکه دولت مصر در شرایطی که 40 درصد جامعه آن زیر خط فقر هستند بخواهد ریسک های اقتصادی انجام دهد که منجر به بیکاری بخش هایی از جامعه و گسترش فقر شود، بعید به نظر می رسد.»

وی تاکید کرد: «لذا به اعتقاد من اگر چین در سرمایه گذاری در مصر واقعا جدی باشد، مصر انگیزه لازم برای دور شدن از محور آمریکا و اسرائیل را دارد.»

رویوران درباره واکنش آمریکا به اقدام چین برای کشاندن مصر به سمت خود گفت: «بحث اتحاد و ائتلاف ها در سطح بین المللی به انگیزه ها برمی گردد. اگر چین کمک قابل توجه ای به مصر بکند، آمریکا در شرایط بحران اقتصادی توان افزایش کمک ها به مصر را ندارد. به همین دلیل این فرصت برای چین همچنان وجود دارد.»