کنارهگیری عربستان برای دبیرکلی اوپک قطعی شده است. دور جدید رقابت برای دبیرکلی اوپک میان چهار کشور در جریان بوده است: ایران، عربستان، عراق، اکوادور. نماینده اکوادور پیش از این از رقابتها کنارهگیری کرد. حالا با انصراف نامزد عربستان سعودی، «مجید المنیف»، رقابت به ایران و عراق منحصر شده است.
همزمان با انصراف نامزد عربستان برای دبیرکلی، کشورهای عضو تصمیم گرفتند دبیرکل فعلی این سازمان را برای یک سال دیگر ابقا کنند. دبیرکل کنونی، «عبدالله سالم» از کشور لیبی است. نماینده پیشنهادی ایران «غلامحسین نوذری» است که اکنون تنها نامزد عراقی «سمیر غضبان» را در مقابل خود میبیند. خبرگزاری مهر احتمال داده «با توجه به عزم جزم ایران، عراق در آخرین روزها از حضور در این رقابت به نفع ایران کنارهگیری کند».
ایران و عراق، رقبا و دشمنان پیشین، بنابر گزارش مهر اکنون جبهه متحدی را در اوپک تشکیل دادهاند که به گفته تحلیلگران به سوی همگرایی روزافزون پیش میرود. «فایننشال تایمز»، در مطلبی که در ژوئن 2012 پس از یکی از نشستهای سران اوپک در وین منتشر کرده، از نگرانی برخی از اعضای اوپک، نظیر عربستان سعودی، از قدرت گرفتن اتحاد میان ایران و عراق سخن گفته است. بنابراین نوشته این نگرانی از ناهماهنگی میان اعضای اوپک نشات میگیرد که به علاوه بحران بدهی اروپا میتواند به اقتصاد جهانی لطمات جدی وارد آورد.
یکی از تنشهای عمده در اوپک از پیشنهاد ونزوئلا در سال 2012 مبنی بر لزوم حمایت اعضای اوپک از ایران در مقابل تحریمهای غرب سرچشمه میگیرد؛ پیشنهادی که اعضای اوپک را به دو دسته تقسیم کرد. در طرفی ایران، عراق، ونزوئلا و الجزایر و در طرف دیگر کشورهایی نظیر عربستان سعودی، قطر، نیجریه و لیبی. استدلال دسته دوم برای مخالفت یکی این بود که این وظیفهای است بر عهده وزرای خارجه و نه وزرای نفت.
مقامهای رسمی عربستان در مخالفت با پیشنهاد ونزوئلا اینگونه واکنش نشان دادند: «ما میخواهیم مطمئن شویم که اوپک سازمانی غیرسیاسی باقی خواهد ماند.» اما نکته مهم نشست ژوئن آشکار شدن نزدیکی ایران و عراق در تصمیمگیریهای درون اوپک بود.
تصمیمگیریهایی نظیر تعیین قیمت قابل قبول برای نفت، ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا و تصمیمگیری برای جایگزینی دبیرکل اوپک. غیر از مسایل سیاسی، نظیر مساله هستهای ایران و جایگزینی دبیرکلی اوپک، بلوک ایران بر سر مساله قیمت نیز با بلوک عربستان اختلافات جدی دارد. ایران همواره سعی دارد سطح قیمتها را در بالاترین حد تحمل بازار نگه دارد.
عربستان در مقابل، به دلیل روابط دیرپای خود با کشورهای صنعتی که بزرگترین مصرفکنندگان انرژی جهان هستند، سعی دارد قیمتها را در سطح تعادل و پایین نگه دارد، تا از رضایت مشتریان خود مطمئن شود؛ رضایتی که برای عربستان حمایت سیاسی و نظامی جهان صنعتی را در پی دارد. با حمله آمریکا و سقوط صدامحسین، صنعت نفت عراق که در دوره حاکمیت صدامحسین لطمات جدی دیده بود و حتی قادر به رساندن سقف تولید خود به سقف تولیدی مجاز اوپک نبود، بار دیگر جان گرفت؛ تا جاییکه اکنون تولید نفت عراق به روزی سه میلیون بشکه در روز رسیده است. میزانی که از تولید کنونی نفت ایران نیز بیشتر است.
به همین دلیل سیاستهای نفتی عراق در زمینه قیمت به ایران متمایل است؛ یعنی بالا نگهداشتن قیمتها و سرمایهگذاری هرچه بیشتر منابع آن برای افزایش توان تولیدی و بهبود وضعیت خود صنعت نفت. از دلایل دیگر نزدیکی عراق و ایران در اوپک، پیوندهای دولت شیعه آقای مالکی با ایران است. خصوصا پس از خروج نیروهای آمریکایی این تمایل در دولت عراق فزونی گرفته است. «جرج فریدمن»، مدیر ارشد شرکت مشاوره امنیتی آمریکایی «استراتفور» به «انرژی دیلی» میگوید: «محتملترین گزینه در آینده برای عراق هماهنگی با سیاستهای استراتژیک ایران است. نمیتوان امکان بدلشدن عراق به آلت دست ایران را دستکم گرفت، خصوصا به دلیل عواقب وسیع منطقهای آن».
«فایننشال تایمز» در تحلیلی دیگر به نقش الجزایر میپردازد. به نوشته تحلیلگر «فایننشال تایمز» نیاز روزافزون الجزایر به درآمدهای نفتی، برای جلوگیری از وقوع اعتراضات گسترده اقتصادی که متعاقب تحولات اخیر جهان عرب موسوم به «بهار عربی» در این کشور روی داده، این کشور را به صدایی قدرتمند در اوپک برای افزایش قیمت نفت بدل کرده است. از همینرو الجزایر هماکنون در اوپک خود را هماهنگ با سیاستهای ایران میبیند.
«فایننشال تایمز» با همین استدلال اعضای اوپک را به دودسته «افراطی» و «میانهرو» تقسیم کرده است که گروه اول سیاستهایی مشابه ایران را و گروه دوم از سیاستهای عربستان پیروی میکنند. اکنون رقابت بر سر تکیهزدن بر جایگاه دبیرکلی اوپک، داغترین موضوع درون بزرگترین کارتل نفتی جهان است.
دبیرکل اوپک بالاترین سمت اجرایی این سازمان است که برای سه سال در این مسند قرار میگیرد و با اجماع تمام اعضا میتواند سه سال دیگر نیز در این مقام باقی بماند. اوپک در طول دوره 52 ساله حیات خود تاکنون 22 دبیرکل داشته است. نخستین دبیرکل این سازمان، فواد روحانی، ایرانی بود. اکنون ایران بار دیگر به دنبال دبیرکلی اوپک است و در این مصاف باید با نماینده عراق رودررو شود.