(تصاویر) مجسمه «هرکول» در ایران

این داستان کشف مجسمه «هرکول» در سال 1337 در کرمانشاه است.

مجسمه «هرکول» یکی از 28 اثر تاریخی مجموعه ثبت جهانی شده بیستون و تنها اثر باقیمانده از دوران سلوکیان در ایران است.

کشف مجسمه «هرکول» داستان جالبی دارد که به سراغ کاشف آن یعنی علی سلمانی که در حال حاضر پیرمردی 78 ساله رفته ایم و در گفت‌وگویی با او به چگونگی این کشف پرداخته است.

سلمانی، به علت کهولت سن، چندان توان سخن گفتن با ما را نداشت، اما یادآوری خاطرات دوران جوانی‌اش او را به سال‌ها پیش برد و گفت: من در سال 1335 پسرک جوانی بودم که وارد شرکت جاده‌سازی شوسه شدم و در پروژه احداث جاده کرمانشاه - همدان مشغول به کار شدم که حدود دو سال از فعالیت من در آن شرکت می‌گذشت و پروژه به بیستون رسید.

وی ادامه‌داد: در منطقه بیستون به عنوان سرکارگر پروژه در حال پاکسازی بخشی از جداره کوه بودیم که در یک لحظه متوجه شدم که چنگک‌های بولدزر به سنگ مجسمه مانندی برخورد کرد که سریعا فریاد کشیدم تا چنگک‌های بولدزر بایستند.

سلمانی اظهارکرد: با فریاد بلند من، کارگران پروژه به طرف من دویدند و تصور کردند که اتفاقی برای من یا دیگر کارگران افتاده که چنین فریادی کشیده‌ام. آنها از من پرسیدند که چه شده؟ و من گفتم تصور می‌کنم که زیر این سنگ‌ریزه‌ها مجسمه‌ای وجود دارد. چرا که چنگک‌های بولدزر، ریش مجسمه (هرکول) را از چانه کنده بود.

وی با بیان اینکه وجود یک مجسمه سنگی در پای کوه بیستون در آن روزگار که میراث فرهنگی به معنای امروزی وجود نداشت برای کسی چندان اهمیتی نداشت اما اصرارهای من باعث شد که بولدزر خاموش شد و کارگران با برداشتن تکه‌سنگ‌های تلنبار شده روی مجسمه به درآوردن آن از دل کوه بپردازند. وقتی مدیران پروژه از این موضوع اطلاع یافتند از اقدام من برای نجات‌دادن آن مجسمه (هرکول) تشکر و قدردانی کردند.

سلمانی یادآور شد: برای من که علاقه‌ای وافر به تاریخ داشتم کشف مجسمه «هرکول» شعفی بی‌ حدوحصر را در درونم ایجاد کرده بود. اما «ریش‌هرکول» از چانه کنده شده و به همین خاطر از همه کارگران خواستم تا به من برای یافتن «ریش‌هرکول» کمک کنند که خوشبختانه آن بخش از مجسمه نیز پیدا شد.

ناجی و کاشف مجسمه «هرکول»، گفت: با کشف مجسمه «هرکول» برای مدتی کار ادامه پروژه احداث راه کرمانشاه - همدان متوقف شد و در ادامه، مهندسان پروژه تصمیم گرفتند که به علت کشف این مجسمه تاریخی، مسیر جاده کرمانشاه - همدان را تا حدی تغییر دهند که آسیبی به «هرکول» نرسد.

مجسمه هرکول، در کناره شاهراه شرقی-غربی جاده ابریشم یا جاده بزرگ خراسان در محوطه تاریخی بیستون نزدیک کرمانشاه از سنگ تراشیده شده‌ است. پیکره «هرکول» به صورت شخصی تنومند تماماً عریان و با مو و ریش مجعد در حال استراحت روی پوست شیر نشان داده شده است.

این تندیس بر سکویی به طول 2.20 متر به پهلوی چپ به طور نیم‌خیز به آرنج تکیه کرده و در دست چپ پیاله‌ای دارد که تا نزدیک صورت نگه داشته‌ است و دست راستش روی پای راست قرار گرفته و پای چپ را تکیه گاه پای دیگر کرده است.

طول مجسمه 1.47 متر که به طور برجسته از سنگ کوه تراشیده شده و از طرف پشت به کوه متصل است. در عقب مجسمه نقوش و کتیبه‌ای به زبان یونانی قدیم روی سنگ نقش شده‌ است.

نقوش آن شامل درخت زیتونی است که از شاخه آن کماندان و تیردانی آویزان شده‌ است. در کنار این درخت گرز مخروطی شکل گره‌داری حجاری شده که برجستگی آن نسبت به سایر نقوش بیشتراست. کتیبه به خط یونانی قدیم در هفت سطر روی لوحی به ابعاد ۳۳ × ۴۳ سانتی‌متر که نمای آن به شکل معابد یونانی ساخته شده نوشته‌اند.

در زیر تنه هرکول نقش شیری دیده می‌شود که در ازای آن از سر تا دم ۲۰۰ سانتی‌متر و بلندی دم آن ۱۱۴ سانتی‌متر است. زمان ساخت مجسمه «هرکول» توسط باستان‌شناسان سال ۱۵۳ قبل از میلاد تعیین شده است.

مجسمه «هرکول» در پنجم آذرماه 1380 در لیست میراث ملی ایران و به شماره 4482 به ثبت رسیده و با قرار داشتن در دل مجموعه ثبت جهانی شده بیستون همواره پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.