فرصت احیای روابط تهران – لندن برای سایمون "نامطلوب"

یک مقام مسئول در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که سایمون گس مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه انگلستان و مذاکره کننده ارشد هسته ای انگلیس در گروه 1+5، سایمون گس بامداد امروز دوشنبه به منظور رایزنی با مسئولان ایرانی و گفتگو در خصوص مسائل دوجانبه و تحولات بین‌المللی وارد ایران شد و قرار است امشب نیز تهران را ترک کند.

گس در ماه های گذشته، در رابطه با ایران علاوه بر در اختیار داشتن سمت مذاکره کننده ارشد هسته ای انگلیس در گروه 1+5، مسوولیت احیای روابط تعلیق شده لندن – تهران را نیز بر عهده داشت.

بر این اساس گس علاوه بر مذاکره هسته ای طی ماه های گذشته، در حاشیه مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در ژنو و وین، درباره احیای روابط ایران و انگلیس با همتای ایرانی اش، مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه ایران نیز گفتگو کرد.

حاصل این گفتگوها نیز در گام نخست تعیین و معرفی کاردارهای غیرمقیم در دو کشور بوده است. تمام تلاش های این دو در همین حد خلاصه شد و این گفتگوها نتوانست درهای سفارت دو کشور را که از زمان تعلیق روابط بسته شده بود را باز کند.

سفارت انگلیس در تهران در دوره ای که سایمون گس سفیر برتانیا در ایران بود تعطیل شد. بهانه برای این تعطیلی هم اظهارات و اقدامات مداخله جویانه سفیر انگلیس در امور داخلی ایران خوانده شد.

گس در ميانه جهنم روابط بين تهران- لندن از فروردین ماه سال 88 (2009 تا 2011 ) به عنوان سفیر جدید انگلیس جایگزین «جفری آدامز» در تهران شده بود و پنج ماه بعد يعني در روزهاي پاياني شهريورماه به حضور احمدي نژاد پذيرفته شد تا استوارنامه خود را تقديم رئيس جمهوري ايران كند كه طبق گزارش فارس در آن جلسه نيز با برخورد سرد احمدي نژاد روبه رو شده است.

خبرگزاري ها در مورد جلسه تقديم استوارنامه انگليس به رئيس جمهوري ايران در شهريورماه سال گذشته نوشتند: «در جريان تقديم استوارنامه از سوي سفراي كشورهاي نيوزيلند، گرجستان، ارمنستان، قزاقستان و انگليس به احمدي نژاد كه در محل دفتر رئيس جمهوري اسلامي ايران انجام شد، برخورد متفاوت احمدي نژاد با سفير انگليس موجب جلب توجه حاضران شد. رئیس‌جمهور در جریان گفت‌وگوی کوتاه خود با سایمون گس سفیر انگلیس، لبخند نزد و از موضع عزتمندانه و تحقیر رفتارهای دولت مداخله‌گر متبوع وی، با او سخن گفت.»

هنوز چند وقتي از ورود گس به تهران نگذشته بود كه در بحبوحه حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 88 در ایران، چند تن از كارمندان سفارت انگليس به اتهام دخالت در ناآرامي هاي تهران دستگير شدند، البته پس از مدتی تمامي آنها آزاد شدند.

چندماهی از گشت و گذار گس در باغ قلهك نگذشته بود كه به وزارت امور خارجه ايران احضار شد.

وزارت امور خارجه ایران با احضار سفیر انگلیس مراتب اعتراض جمهوري اسلامي ايران در خصوص دخالت هاي اين كشور در امور داخلي ایران را به وي ابلاغ کرد.

مقاله سایمون گس به مناسبت روز جهانی حقوق بشر از جمله دلایل احضار سفیر انگلیس در تهران بود.

با وجود آنکه در عرصه بین المللی این موضوع به یک رویه تبدیل شده بود که سفراي كشورهاي حتي متخاصم عليه كشورهاي ميزبان خود مصاحبه و اظهارنظر منفي نداشته باشند، سفیر بریتانیا در تهران، روز پنج‌شنبه نهم دسامبر (18 آذر 1389) به مناسبت روز جهانی حقوق بشر در مقاله‌ای که در سایت سفارت آن کشور منتشر شد، از حکومت ایران به خاطر آنچه «دستگیری‌های خودسرانه» و «آزار و اذیت مدافعین حقوق بشر» خواند انتقاد کرد.

سایمون گس در آن مقاله مدعی شد که «وکلا، روزنامه‌نگاران و کارکنان سازمان‌های غیردولتی در هیچ جای دنیا به اندازه ایران در خطر نیستند.»

این مقاله نه تنها واکنش وزارت خارجه ایران را به دنبال داشت بلکه موجی از اعتراض را به خصوص در مجلس علیه انگلیس به راه انداخت.

در همین حال همان زمان کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز در واکنش به مقاله سایمون گس گفته بود که «در اولین جلسه این کمیسیون، طرح کاهش روابط با انگلیس بررسی می‌شود.»

پس از این بود که سفارت انگلیس به پایگاه ثابت تجمع در مقابل سفارت انگلیس شد و عمده شعار آنها نیز «حامی فتنه گران اخراج باید گردد» بود.

با این حال گس بی توجه به انتقادات نسبت به عملکردش در اقدام دیگری حساسیت ها نسبت به روابط ایران و انگلستان را افزایش داد آن هم با مصاحبه با بی بی سی فارسي.

گس در آن گفت وگو با بي بي سي فارسي مدعي شده بود: مهم ترين مساله اين است كه هزينه سرپيچي ايران از خواسته هاي جامعه بين الملل را بايد بالابرد. آن وقت اميدواريم رهبران ايران به اين نتيجه برسند كه در ازاي رسيدن به توافقي با جامعه جهاني، چه امتيازات و منافعي در انتظارشان است. وي همچنين در آن مصاحبه مدعي شده بود: تحريم ها در وضعيت كنوني اقتصاد ايران نقش بسزايي دارد، اما همه گرفتاري هاي اقتصادي اين كشور ناشي از تحريم هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد نيست. آقاي سفير همچنين ادعا كرده بود شايد برنامه هسته اي ايران به طور كامل صلح آميز نباشد.

اين گونه اظهارات باعث شد تا علاالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس در واکنش اظهارات او درباره ايران را مصداق «عنصر نامطلوب شدن در عرصه بين المللي» عنوان كرد.

در نهایت با عدم مدیریت روابط از سوی دو کشور سبب شد که در هشتم آذر ماه 1390 همزمان با یکمین سالگرد شهادت مجید شهریاری دانشمند هسته‌ای کشورمان و 2 روز پس از تصویب طرح دوفوریتی مجلس شورای اسلامی در ششم آذر ماه مبنی بر کاهش روابط تهران و لندن، تجمع کنندگان معترض وارد سفارت انگلستان در تهران و همچنین باغ قلهک شوند و در حدود 6 ساعت این دو مکان را به اشغال خود در آورند.

آن هم در شرایطی که گس مدتی بود تهران را ترک کرده و حاضر نشده بود که به محل کار خود باز گردد.

با این حال پس از تسخیر سفارت انگلیس در تهران توسط معترضان ایرانی دیگر نیازی نبود او به تهران بازگردد چرا که انگلیس یک طرفه خواستار تعلیق روابط دو کشور و تعطیلی سفارت ایران در لندن شد.

پس از مدتی هم دو کشور تصمیم گرفتند عمان و سوئد به عنوان حافظان منافع دو کشور معرفی شدند.

با این حال محمدجواد ظریف و ویلیام هیگ همتای انگلیسی او در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار و در خصوص مناسبات تهران و لندن گفت‌وگو کردند و پس از چندین دور گفت‌وگوی معاون وزیر خارجه ایران و سایمون گس، در نهایت دو طرف توافق کردند که کاردار غیرمقیم (ترددی) معرفی کنند.

در حال حاضر آجی شارما کاردار غیرمقیم انگلستان در ایران و محمدحسن حبیب الله زاده کاردار غیرمقیم ایران در انگلستان است.

بر این اساس گس یکبار دیگر فرصت حضور در تهران را پیدا کرده است تا رابطه ای را خود یکی از عوامل شکر آب شدنش بوده است را بهبود ببخشد.