کاشی‌های گنبد مسجد امام اصفهان فرو ریخت

وضعیت گنبد مسجد جامع عباسی (مسجد امام) چند سالی است که بحرانی است و هر روز شاهد اتفاقی نو در آن هستیم چنانچه در چند روز اخیر نیز شاهد ریزش بخشی از کاشی‌های گنبد مسجد امام بوده ایم که 20 سال پیش مرمت آن انجام شده بود.

به گزارش مهر، میدان نقش جهان اثری است که هم اکنون ثبت جهانی شده و زیبایی آن در جهان زبانزد خاص و عام است. اثری که به واسطه آن بسیاری از گردشگران خارجی به ایران سفر می‌کنند و بازدید از این میدان و معماری خاص آن را که باقی مانده از دوران صفوی است، در برنامه کاری خود قرار می‌دهند.
اما هم اکنون بسیاری از آثار واقع در این میدان نیازمند توجه بیش از پیش مسئولین است و در صورتی که رسیدگی به موقع به این آثار انجام نگیرد به طور حتم شاهد تخریب در این آثار تاریخی و فاخر خواهیم بود نکته ای که بسیاری از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی بر آن تاکید دارند و بر این باورند که آلودگی‌های صوتی از یک طرف و از طرف دیگر نم و خشکسالی در اصفهان فرسایش بسیاری را برای بناهای تاریخی اصفهان به همراه دارد.

البته آنها مرمت‌های غیر اصولی را هم دلیلی بر تخریب همین بناهای تاریخی می‌دانند و از چنین رویه‌ای گلایه دارند.

در سال 1389 خبرگزاری مهر وضع ناخوش گنبد مسجد امام را به متولیان گوش‌ زد کرد و در گزارشی که بازخورد بسیاری داشت تلاش داشت تا مرمت این گنبد را به مسئولین گوشزد کند حال چند سالی از این موضوع می‌گذرد و همچنان داربست هایی بر روی گنبد مسجد جامع عباسی قرار گرفته تا چند ترک از کاشی های گنبد را مرمت کنند اما اکنون شاهد فرو ریختن کاشی‌های بخشی از گنبد مسجد امام هستیم که مساحت قابل توجهی دارد.

مرمت کاشی‌های فرو ریخته 20 سال پیش انجام شده بود
در این خصوص یک مرمتگر کاشی که این حرفه به صورت نسل به نسل در این خانواده دنبال می شود، به خبرنگار مهر گفت: مرمت این قسمت از گنبد مسجد امام که هم اکنون شاهد ریزش کاشی‌های آن هستیم نزدیک به 20 سال پیش انجام شده بود.

حسن مقضی ادامه داد: به نظر می‌رسد مرمت این کاشی‌ها در 20 سال پیش اصولی نبوده و به همین سبب هم اکنون شاهد ریزش آن هستیم و امید است کاشی‌هایی که هم اکنون مرمت می‌شوند دوام لازم را داشته باشند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود استفاده از دریل برقی برای تخریب کاشی‌ها و وسایلی نظیر آن را عاملی موثر در ایجاد ارتعاش دانست و بیان داشت: به طور قطع برای مرمت بنایی که عمری 400 ساله دارد باید با احتیاط عمل کرد.

به جای مرمت، کاشی‌ گنبدهای اصفهان را نوسازی می‌کنند
این کاشی‌ کار اصفهانی در پاسخ به این نکته که برخی معتقد هستند عمر مفید کاشی تنها 20 الی 30 سال است نیز به مهر گفت: این حرف جدیدی است که می‌شنوم و باید در پاسخ به آن گفت؛ در شرایط حاضر چون برخی مرمت را بلد نیستند به جای مرمت آن را نوسازی می‌کنند.

مقضی ادامه داد: نزدیک به 39 سال پیش کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف الله را مرمت کردیم و هنوز مشکلی برای آن پیش نیامده است و یا کاشی‌های آرامگاه واله در تخت فولاد اصفهان پس از 38 سال مشکل پیدا کرد که شهرداری چون نیروی لازم برای مرمت آن را نداشت کل کاشی‌ها را جمع و از نو کاشی کردد که این کاشیهای جدید پس از دو سال فرو ریخت.

وی همچنین عمر مرمت کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف الله را پیش از انقلاب اسلامی عنوان کرد و گفت: این ادعا درست نیست که عمر کاشی‌های گنبد را تنها 20 سال بدانیم.

معاون میراث فرهنگی و گردشگری سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان نیز در این خصوص ضمن تایید موضوع به خبرنگار مهر گفت: مرمت گنبد مسجد امام هم اکنون آغاز شده است و ما از یک نقطه روند مرمت را آغاز کرده و کار در حال جلو رفتن است ولی با توجه به اینکه این امر در ارتفاع در حال انجام است و در محدوده و حریم ثبت جهانی هستیم باید با دقت و ظرافت خاصی موضوع را پیگیری کنیم.
گنبد مسجد امام وضعیت خوبی ندارند
ناصر طاهری ادامه داد: پیش از این هم اعلام کرده بودیم که گنبد مسجد امام وضعیت خوبی ندارد و کاشی‌ها دیگر چسبندگی لازم را ندارد و ممکن است ریزش داشته باشد.

وی بیان داشت: در شرایط موجود ناچار هستیم که کل گنبد را مرمت کنیم البته برخی از نقاط نیازمند مرمت موضعی است اما در هر صورت کل گنبد را باید مرمت کرد.

معاون میراث فرهنگی و گردشگری سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به اینکه تاکنون مرمت سه ترک از 16 ترک گنبد مسجد امام به اتمام رسیده است بیان داشت: مرمت ترک‌های کناری آن را هم اکنون آغاز کرده‌ایم.

وی بیان داشت: این سه ترک پیش از این مرمت نشده بود و نیاز فوری به مرمت داشت البته هیچ یک از کاشی‌های این گنبد مربوط به دوران صفوی نیست.

طاهری مرمت گنبد مسجد امام را نیازمند زمان دانست و بیان داشت: این گنبد 16 ترک دارد که حمل مصالح برای اجرای کار در آنجا مشکل است و باید کیفیت مصالح در بالا نیز چک گردد چون گچ و مصالح در پای کار مشکل است به سبب طی کردن ارتفاع مشکل پیدا کرده باشد البته ما بسیاری از کارهای خود را در کارگاهی در پایین گنبد انجام می‌دهیم.

معاون میراث فرهنگی و گردشگری سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان در ادامه سخنان خود در پاسخ به این سوال که گویا مرمت کاشی‌های فرو ریخته نزدیک به 20 سال پیش انجام شده بود بیان داشت: عمر کاشی در بهترین شرایط 20 الی 30 سال است و در واقع کاشی تنها یک پوسته تزئینی است.

طاهری بیان داشت: کاشی یک لایه حفاظتی است و در اثر فرسایش و باران‌های اسیدی و که قرار می‌گیرد آسیب خواهد دید.

وی با اشاره به اینکه هنوز احتمال ریزش کاشی‌ها در قسمتهای خطرناک وجود دارد.

طاهری همچنین در خصوص تامین بودجه مرمت این گنبد و اینکه آیا در تامین اعتبار آن مشکلی وجود دارد یا خیر به مهر گفت: چون این اثر در محدوده ثبت جهانی است از محل پایگاه جهانی بودجه لازم به آن اختصاص می‌یابد.
تخریب‌های کاشی گنبد مسجد جامع عباسی یک موضوع مهندسی است نه هنری
در همین خصوص یک کارشناس عرصه میراث فرهنگی و متخصص سازه و ژئوفیزیک در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: ماندگاری کاشی‌ کاری نیاز به بستر مقاوم و پایدار دارد؛ همانطور که آسفالت خیابان نیاز به اساس و زیر اساس دارد و پوشش کاهشی هم نیاز به لایه‌های مهندسی زیر کاشی دارد.

عبدالعظیم شاه‌کرمی ادامه داد: این لایه‌ها به لحاظ ضخامت، مرغوبیت و کیفیت مصالح باید طراحی و مطالعه شود.

وی ادامه داد: متاسفانه شناسایی مهندسی گنبد مسجد امام به هم خورده است چنانچه دیوار جنوبی آن که پشت محراب می‌باشد دچار هوازدگی، نمک‌زدایی و ترک خوردگی شده است.

شاه‌کرمی بیان داشت: رطوبت زمین، داخل دیوار سعود نموده، تبخیر شده و کاهش مقاومت زمین و دیوار باعث رانش دیوار زیر گنبد می‌شود.

ضخامت گچ بین لایه کاشی کاری و پوسته اصلی گنبد زیاد است
این کارشناس عرصه میراث فرهنگی و متخصص سازه و ژئوفیزیک در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشت: ضخامت گچ بین لایه کاشی کاری و پوسته اصلی گنبد بسیار زیاد است و این ضخامت باید سازه‌ای باشد نه ملات پر کننده چون باید برش و کشش تحمل کند.

وی در ادامه سخنان خود گفت: علت موج و "در شدن" کاشی‌ها به دلیل ضعف زیرسازی است.

شاه‌کرمی تاکید کرد: به هر حال فضای میدان نقش جهان باید با تکیه بر مهندسی حفاظت شود نه باستان شناسی و هنری.

این کارشناس عرصه میراث فرهنگی و متخصص سازه و ژئوفیزیک ادامه داد: فرایند بررسی و کنترل باید از زمین و مصالح، پی، ترکیب و رطوبت زمین دیوارهای باربر و ساختار گنبد آغاز شود و در واقع زیرسازی و روکش گنبد در انتها است.

وی بیان داشت: در واقع نبود طرح‌های جزئیات مهندسی، هوازدگی، خستگی مصالح و مصالح نا مرغوب، عدم حفاظت و نگهداری مناسب با شرایط مصالح و محیطی باعث تشدید در خسارت می‌شود و این موضوع ساختار میدان نقش جهان و پل‌های خواجو و سی و سه پل را گرفته است.

شاه کرمی بیان داشت: برای خروج از بن بست باید به فکر ایجاد ساختارهای مهندسی با پشتوانه نرم افزاری مهندسی متناسب بود.

در هر صورت انتظار می‌رود مرمت گنبد مسجد امام با توجه به شرایطی که هم اکنون در آن به سر می‌برد در سریع ترین زمان ممکن و با شیوه‌ای مهندسی که مورد تاکید کارشناسان و مهندسین است انجام شود چرا که مشاهده وضعیت کنونی این گنبد در شان استانی چون اصفهان نیست و باید به گونه‌ای در خصوص آن تدبیر کرد که مرمتی اصولی را شاهد باشیم.