صلح زیر سایه خشونت

فرارو- امروز، 21 سپتامبر، روز جهانیِ صلح است. روزِ صلح! چه تلخ که حتی در چنین روزی، در گوشه و کنارِ جهان و در همین نزدیکی، خاورمیانه، کودکان، زنان و مردانی پیش پای خشونت‌ قربانی می‌شوند!

به گزارش فرارو، یک نام برای یک روز، به مانند تلنگرِ کوچکِ کودکی معصوم بر ماشین جنگی غول‌های سیاست، که غلتا غلت در جهان تاریک انسان متمدن می‌غلتد و فرو می‌نشیند! این "کوچک ضربه" را چه مایه توان است تا از بی‌رحمی و خشونت نبودِ صلح بکاهد؟!

اما چه چاره! به مناسبت این روز که روزی برای صلح در همه جهان است، با دکتر مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل سیاسی و استاد دانشگاه، به گفتگو نشستیم.

دکتر مطهرنیا در ابتدا با توضیحاتی درباره آنچه روز صلح می‌نامند، گفت: آنچه از آن به عنوانِ روز صلح یاد می‌شود، یادآور آرزوی دیرین برای گریز از حرب و جنگ و پیوند مودت‌آمیز و آشتی‌جویانه بشر برای رسیدن به کمالِ جمعی، اجتماعی، ملی و فراملی است. «صلح» زیبا واژه آسمانی‌ای ست که در زمین آرزومندان بسیاری برای آن به ستیزه و مجاهده پرداختند.

وی گفت: روز جهانی صلح، همه ساله در 21 سپتامبر و به طور ویژه بر نبودِ جنگ و خشونت تاکید دارد. در این روز بشریت تلاش می‌کند زنگ صلح را بنوازد و فریاد برآورد که صلح جهانی می‌تواند آفرینش‌گر روشنایی و سپهری فرا روی ابناء بشر برای زیست اجتماعی آن‌ها در لایه‌های گوناگون حیاتشان باشد.


مطهرنیا ادامه داد: از این رو، صلح فضیلتی است که از فطرت پاک انسان نشات می‌گیرد و در بسترِ خرد سیاسی و تدبیراندیشی اجتماعی گسترش پیدا می‌کند. در چنین فضایی صلح را باید در کنار واژگانی چون آزادی و عدالت، زیبا واژگانی آسمانی دانست که در زمین با چالش‌های گوناگونی روبرو بودند.

صلح ماندگار
دکتر مطهرنیا با اشاره به پایه‌های نظری صلح گفت: صلح پایدار از آموزه‌های دیرین اندیشمندان بوده است. ایمانوئل کانت، فیسلوف نامدار آلمانی، کتابی به‌نام «صلح ماندگار» دارد که صلح پایدار را محصول 6 اصل میداند و اوست که برای اولین‌بار خواستار تشکیل سازمان جهانی برای برقراری صلح برآمد و به همین علت کانت را "فیلسوف صلح" می‌نامند.

وی ادامه داد: سازمان ملل نیز 21 سپتامبر را از این جهت روز جهانی صلح اعلام می‌کند و در 57 امین جلسه مجمع عمومی به تصویب می‌رسد و جلسات عادی این مجمع، این روز را به عنوان روز جهانی صلح انتخاب می‌کنند.

مطهرنیا در رابطه با ارتباط این روز و خشونت‌هایی که امروزه در مناطق مختلف جهان و خصوصا خاورمیانه می‌بینیم، گفت: امروز فراروی این مفهوم چالش‌هایی جدی هست. جهان فراروی ما که وارد قرن 21 شده است، با صحنه‌هایی دهشتناک از خشونت که تصورش رنج‌آور است روبرست که تصویرگر عینیِ آن را در قالب‌های عینی خشونت، چه خشونت‌های سیاسی، چه خشونت‌های مذهبی، چه خشونت‌های جمعی و اجتماعی و چه خشونت‌های خانوادگی می‌توان یافت.

وی ادامه داد: امروز جهان در آستانه قرن 21 ام و در دهه دوم این قرن شاهد سر بریدن انسان‌ها در جلوی دوربین و پخش آن در رسانه‌های گوناگون تصویری است. آویزان نمودن انسان‌ها و سینه آن‌ها را دریدن و زنده زنده به مسلخ کشیدن‌شان، در حال جریان است. لذا روز جهانی صلح با چالشی مانند تروریست در ابعاد گوناگون مذهبی، دولتی و سیاسی آن روبرست که حامل خشونت‌های فیزیکی بسیار آشکار و زجرآور است.

نقدِ خویشتن
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مدعیان ایجاد صلح باید پیش از هر چیز به نقد و واکاوی خود بنشینند، گفت: بشریت امروز باید روز جهانی صلح را نه به عنوان یک صلح بلکه به عنوان یک ضرورت برای حفظ انسانیت انسان در لایه‌های ملی، فراملی و جمعی در دستور کار قرار دهد. جهان باید به یک اجماع بین‌المللی مبارزه با خشونت دست یابد که به خودانتقادی منجر شود. آنهایی که مدعی مبارزه با خشونت هستندو پرچم صلح برافراشته‌اند، باید در مرحله نخست به نقد رفتارها و کنش‌های خشونت‌گرا و خشونت‌ساز خود بیاندیشند و ضعف‌های خود در این زمینه را مدیریت کنند تا بتواند سبب پرورش صلح در سطح نخبگان و توده‌ها در جهت استقرار صلح آرمانی در گستره جهانی شود.

وی گفت: آنچه که استقرار صلح را با چالش روبرو می‌سازد، فقدان اراده لازم در پرچم‌داران ایجاد صلح برای اقدامات مصلحانه است. نمی‌توان مدعی برقرای صلح شد ولی در در حیطه رفتار و کنش خود در برخودر با لایه‌های گوناگون این معنا را فعلیت نبخشید. لذا امروز، هرکدام از جغرافیاهای همگرای بین‌المللی که ادعای ایجاد صلح در گستره بین‌المللی دارد، باید پیش از هرچیز، رفتار و کنش خویش نسبت به مخاطبان نزدیک را رفتاری نمایانگر صلح نماید. نمی‌توان از آزادی، عدالت و صلح برای حوزه جهانی، منطقه‌ای و ملی سخت گفت، اما این صلح را در منزل خود و در در برخورد با نزدیکان فعلیت نبخشید.


مطهرنیا همچنین گفت: پایتخت‌هایی که برای صلح گرد یکدیگر جمع می‌شوند و سازمان صلح جهانی را می‌سازند، باید بدانند زمانی اراده معطوف به صلح می‌تواند کارساز باشد که رفتار و کنش‌‌های صلح‌آمیز نمایان شوند.

وی با اشاره به جریانات تروریستی حاکم در خاورمیانه، اظهار نظر کرد: هم‌اکنون تروریسم در غالب جهالت سیاسی و مذهبی در خاورمیانه، رو به پهناپذیری بین‌المللی است. جهان آینده یک جهان پرتلاطم و آشوب است و اگر دنیایِ مدعی، خود را برای مبارزه با تروریسم وارد خشونتی خودساخته کند، آینده بسیار دردناکتر خواهد بود.

مبارزه برای صلح نیازمند منطق رفتاری و کنش‌های جمعی
مطهرنیا گفت: ایجاد فضایی مثبت در روز جهانی صلح، برای کاهش سطح خشونت‌ها در حوزه‌های گوناگونِ بروز خشونت‌های سیاسی و مذهبی بوده است. اما آیا می‌توان اینگونه اثرات موقتی و گذرا را شایسته روز جهانی صلح دانست؟

دکتر مطهرنیا با اشاره به سخنان حسن روحانی، رییس جمهور، در یک سال پیش و در سازمان ملل گفت: سال گذشته رییس جمهور در سازمان ملل متحد با طرحِ جهان عاری از خشونت، آرزو کرد دنیا مملو از صلح شود. وی به‌جای پرسش از عاملان خشونت و اتهام و به یک سویه‌گیری، برای حل بحران‌های خشونت‎‌محورانه، خواستار دوری از خشونت در برخورد با عاملِ ایجاد خشونت و بحران‌های جهانی شد.

صلحِ فرهنگی
مطهرنیا در انتها با توضیح صلح فرهنگی و فرهنگ صلح گفت: اصل اساسی در فرهنگ، ایجاد صلح برای به کار بردن صلح فرهنگی به‌عنوان ابزاری اساسی است. ما نیازمند فرهنگ صلح در سطح بین‌المللی و لایه‌های حیات انسانی‌ هستیم و برای این امر، باید به صلح فرهنگی اندیشید. به جای تنش و رو در رویی فرهنگی ما باید به مصاحله و تعامل سازنده فرهنگی روی آوریم. جهان به تحول فرهنگی و انقلاب اخلاقی نیازمند است و هرکس که بتواند این امر را پرچم‌داری کند، عامل فرهنگ صلح برای ایجاد صلحِ فرهنگی خواهد بود.