(تصاویر) آینده میدان توپخانه چه می‌شود؟

میدان امام خمینی(ره)، میدان توپخانه یا همان میدان سپه، مکانی تاریخی است که دوره‌های مختلف و تغییر و تحولات بسیاری را دیده است، میدانی که نقش مهمی در دوره‌های زمانی مختلف ایفا کرده است.

شاید به همین دلیل است که شهرداری تهران طرح ساماندهی و ارتقای کیفی میدان امام خمینی(ره) را با توجه به احیای نقش تاریخی، فرهنگی و گردشگری آن در دستور کار قرار داده است، هرچند معاون شهرسازی شهرداری تهران معتقد است که طراحی این میدان متناسب با ظرفیت کالبدی، فرهنگی، کاربری و عملکردی آن است، اما باید صبر کرد و آینده این میدان را به نظاره نشست.

مهندس نادری در تشریح جزئیات ساماندهی میدان امام خمینی(ره) گفت: ساماندهی میادین تاریخی و هویتی در اولویت قرار گرفته که برخی از این میادین در منطقه 12 واقع شده است.

وی با بیان اینکه 168 بنای تاریخی درمنطقه 12شناسایی شده‌اند، گفت: برخی از این بناها، تاریخی و برخی دارای رویکرد تاریخی هستند همچون منزل اخوان ثالث که تمام این بناها شناسایی شده‌اند.

نادری با اشاره به توافقات صورت گرفته با سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این بناها گفت: هرچند برخی از بناها نیاز به مرمت و بازسازی دارند، اما باید این ساختمان‌ها حفظ شوند.

وی با بیان اینکه این پروژه پروژه‌ای فرامنطقه‌ای است و باید علاوه بر حفظ فرم تاریخی آن دروازه‌های این محدوده هم بازسازی شود. در مورد زمان بندی پایان این ساماندهی گفت: ورود به بافت تاریخی پروژه نیست، بلکه یک پروسه است و از آنجایی که ما با مسایل اجتماعی و فرهنگی متعددی در این منطقه روبرو هستیم، کار زمان بر خواهد بود؛ چراکه نمی‌توانیم از ریشه خراب و دوباره بسازیم و باید معیارهای فرهنگی و اجتماعی مدنظر قرار گیرد.

معاون شهرسازی شهرداری تهران با بیان اینکه ساختمان سابق شهرداری نیز عینا بازسازی خواهد شد، اضافه کرد: میدان امام خمینی از میادین با هویت شهر تهران است و به طور حتم وقتی توریست‌ها وارد می شوند باید با اماکن تاریخی مواجه شوند.

نادری اظهار کرد: با توجه به قدمت میدان امام خمینی(ره) و وجود آثار تاریخی مربوط به چهار دوره تاریخ معاصر ایران از زمان قاجار تا نظام جمهوری اسلامی، ساماندهی آن بسیار حایز اهمیت است؛ البته بازسازی میدان امام خمینی (ره) را اقدامی مهم و زمانبر است.

وی از چاپ کتاب بافت تاریخی تهران برای نخستین بار خبرداد وگفت: در این کتاب کل آثار تاریخی تهران با اولویت منطقه 12 شناسایی شده و نسبت به حفظ آن اقدام خواهیم کرد.

پیش از این اعلام شده بود که هدف اصلی اجرای طرح ساماندهی میدان امام خمینی(ره)، ارتقای کیفی میدان ، احیای نقش فرهنگی - گردشگری میدان در تلفیق با عناصر و فضاهای ارزشمند پیرامونی، افزایش امنیت محیطی و ترغیب اقشار مختلف اجتماعی به حضور در میدان، هدایت و کنترل سرمایه‌گذاری در راستای تقویت نقش گردشگری و هویت فرهنگی و تاریخی میدان و همچنین پالایش کاربری‌های محورهای پیرامون میدان به سوی فعالیت‌هایی با زمینه حضور اجتماعی است.

میدان توپخانه دارای پهنایی نزدیک به ۱۱۰ متر و درازای تقریبا ۲۲۰ متر و چهارگوش مستطیلی است که دقیقا از تناسبات توصیه‌شده در دوره نوزایی (رنسانس) و باروک پیروی می‌کند؛ کار ساخت میدان توپخانه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، و به دستور میرزاتقی‌خان امیرکبیر در زمینی مستطیل شکل و در بیابان شمالی میدان توپخانه قدیم (میدان ارک کنونی) آغاز شد. پیش از آن و از زمان فتحعلی‌شاه، این بیابان برای جایگیری توپ‌ها و توپچی‌ها اختصاص داشت. این میدان که ظرف مدت 10 سال ساخته شد؛ از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش و بعدها آسفالت شده‌ است.

در گذر زمان ساختمان‌های گوناگونی در این میدان بر پا شده که در جای خود از مهم‌ترین مراکز دولتی به شمار می‌رفتند و پس از تخریب بنای یکنواخت و منظم اولیه، در سمت غرب میدان ساختمان نظمیه و در ضلع شرق آن ساختمان بانک شاهی ایران بر پا شد و سپس در ضلع شمال ساختمان اداره بلدیه (ساختمان شهرداری) ساخته شد و پس از آن در جنوب میدان ساختمان تلگرافخانه بنا شد. آن گاه نظمیه دوباره تغییر شکل داد و تجدید بنا شد و در ضلع جنوب‌غربی میدان اداره عبور و مرور (راهنمایی و رانندگی) ساخته شد.

سپس بانک شاهی تغییر شکل داده شد و به جای بنای نخستین، ساختمان جدید بانک بازرگانی (بانک تجارت کنونی) بر پا شد. ساختمان تلگراف خانه نیز تخریب و به جای آن ساختمان بلندمرتبه وزارت پست و تلگراف و تلفن بنا شد. ساختمان بلدیه نیز که به شهرداری تغییر نام داده بود، تخریب شد و جای آن به پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد سپرده شد و سرانجام به جای اداره راهنمایی و رانندگی، ایستگاه مترو امام خمینی (توپخانه) ساخته شد.

شواهد تاریخی در تهران نشان می‌دهد که میدان توپخانه سه دوره دگرگونی را پشت سر گذاشته است و در هر یک از این سه دوره، ساختمان‌ها و بناهای آن تخریب و ساختمان‌های تازه‌ای به جای آن‌ها بر پا شده است و اما امیدواریم که با طراحی‌های جدید تدابیری اندیشیده شود تا این المان‌های شهری ، محل آشتی افراد پیاده و ایجاد تعاملات فرهنگی و اجتماعی شوند.