گردشگری‌شدن آشوراده کلید خورد

در شرایطی که گردشگری‌شدن جزیره آشوراده همچنان یکی از مناقشه‌انگیزترین موضوعات محیط‌زیستی کشور است، از بندر ترکمن خبر رسیده مسوولان این شهر مهیا‌کردن اسکان مسافران نوروزی در این جزیره را کلید زده‌اند. در‌همین‌رابطه مرجان نازقلچی فرماندار بندرترکمن در جلسه ستاد اجرایی خدمات سفر گلستان از اجرای طرح اسکان مسافران نوروزی برای نخستین‌‌بار در آشوراده به‌عنوان تنها جزیره ایرانی خزر خبر داد.

طبق اعلام این مقام‌مسوول: «مکان‌های اقامتی گردشگران در این جزیره با ظرفیت ١٨٠تخت آماده‌سازی شده است. مساحت چهار‌هکتاری اردوگاه ملی دانش‌آموزی بندر ترکمن در جزیره آشوراده برای اسکان مسافران نوروزی در‌نظر گرفته شده است.»

این اقدام در‌حالی در آشوراده انجام می‌شود که روز گذشته ستاد مردمی نجات آشوراده در آخرین نامه رسمی خود به سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با تعیین ضرب‌الاجل از دکتر ابتکار خواست تا جهت تعیین تکلیف حقوقی برای لغو تفاهمنامه آشوراده ظرف دو‌روز کاری اقدام کند. گردانندگان این ستاد که با حضور ١٥٠تشکل مردمی غیردولتی تشکیل شده است در نامه خود به معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور نوشته‌اند: «با عنایت به بیانات حکیمانه رهبر‌معظم‌انقلاب در تاریخ ١٧/١٢/٩٣ که در جمع مسوولان، مدیران، کارشناسان و دیگر دست‌اندر‌کاران حوزه محیط‌زیست و منابع‌طبیعی کشور ایراد شد و تاکید صریح معظم‌له در ضرورت اهتمام همه دستگاه‌ها در صیانت از این عرصه‌ها بدین بیان که؛ «دستگاه‌های مسوول باید قاطعانه با تعدی به جنگل و طبیعت، به‌ویژه در شمال کشور، اعم از ایجاد شهربازی، هتل‌سازی و جذب گردشگر و حتی ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهات به ظاهر قابل‌قبول مقابله کنند»

انتظار می‌رفت با گذشت یک هفته از بیان این فرمایش صریح و روشن، دولت محترم به‌طور عام و آن سازمان به‌طور خاص و ویژه، توسعه گردشگری در زیستگاه‌های حساس و تحت حفاظت را که وسعتی کمتر از ٤% کشور را شامل می‌شود و فاصله بسیار زیادی با معیار‌های بین‌الملل دارد مورد بازنگری و تصحیح قرار دهد و جهد بلیغ خود را معطوف به ارتقای کیفیت حفاظتی و نظارتی خود بر این مناطق کند.»

در بخشی دیگر از این نامه آمده است: «ستاد مردمی نجات آشوراده ضمن یادآوری چندباره عواقب و پیامد‌های زیست‌محیطی چنین اقدامی در تنها جزیره دریای مازندران و نیز دیگر عرصه‌های بی‌بنیه و شکننده تحت مدیریت آن سازمان که رفته‌رفته توان اکولوژیک خود را به‌واسطه سوءرفتار‌ها و بهره‌کشی‌های غیراصولی و مغایر با اصول توسعه پایدار از دست داده یا عنقریب به ورطه نابودی و اضمحلال کامل سقوط می‌کنند، درخواست می‌نماید با عنایت به فرصت بسیار‌محدود باقی‌مانده از سال١٣٩٣ و شروع سال نو خورشیدی، دستور فرمایید ظرف مدت دو‌روز کاری نسبت به تعیین تکلیف حقوقی تفاهم‌نامه آشوراده جهت ابطال آن مبادرت شود، در غیراین‌صورت این ستاد به پشتوانه حمایت بیش از ١٥٠تشکل مردمی زیست‌محیطی و در راستای اجرای دستور موکد مقام معظم رهبری مبنی‌بر لزوم نظارت مردمی بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی و ناظر در امر محیط‌زیست و منابع‌طبیعی طبق ماده٦٦ آیین دادرسی کیفری علیه آن سازمان اعلان جرم خواهد کرد.»

در‌همین‌حال حر منصوری‌عبدالملکی فعال طبیعت‌گردی و فعال محیط‌زیست «دیده‌بان میانکاله» در گفت‌وگویی با «شرق» درباره تصمیم جدید فرماندار بندرترکمن می‌گوید: «رفت‌و‌آمد قایق‌ها و شناورها پس از ساعت پنج‌بعد‌از‌ظهر بین جزیره با شهرهای اطراف آن قطع شده و هرگونه نیاز به امداد و اورژانس غیرممکن و می‌تواند در‌صورت هر نوع حادثه و بیماری برای مسافران درون جزیره فاجعه به‌بار آورد و مسوول مستقیم آن مجری این برنامه خواهد بود. خدماتی بسیار‌مهم همچون (پلیس، هلال‌احمر، آتش‌نشانی، شهرداری و خدمات آن، خدمات بهداشتی‌درمانی و... در جزیره وجود نداشته و استقرار آنها با توجه به محدودیت رفت‌وآمد توسط قایق و همچنین محدودیت استقرار شبانه آنها در جزیره کاملا غیرضروری است و هزینه بالایی دارد.»

منصوری همچنین می‌افزاید: «به‌دلیل پس‌روی قابل ملاحظه آب دریا و همچنین کانال ٢٦٠٠متری چپغلی رفت‌وآمد شبانه در این کانال به‌دلیل وجود سطوح کم‌آب و خشکی و مهم‌تر از آن وجود تیرک‌های چوبی متعدد می‌تواند بسیار خطر‌ساز باشد. این تصمیم با توجه به اینکه هیچگاه از این اقامتگاه‌ها به صورت عمومی استفاده نشده، آن‌هم در زمانی که مناقشات بر سر آشوراده جدی و ادامه‌دار است، حساسیت‌های زیادی را برای مسوولان استانی مازندران، گلستان و البته مسوولان محلی بندر ترکمن خواهد داشت. باید در‌نظر داشت که بیش از ٩٠% مساحت بسیار ارزشمند جزیره را پوشش گیاهی پوشانده که استقرار شبانه‌روزی در این جزیره با توجه به نظارت کم سازمان‌های دولتی از جمله محیط‌زیست که تنها یک نیرو آن‌هم نیمروزی در جزیره دارد، می‌تواند احتمال حوادثی تکراری چون آتش‌سوزی را در جزیره بسیار افزایش دهد.»

علاوه‌بر این نکته حساس دیگری که در این میان مطرح می‌شود این است که جزیره آشوراده جزیی از پناهگاه حیاط‌وحش میانکاله بوده و هر‌گونه بازدید و مهم‌تر از آن استقرار شبانه به‌صورت محدود یا گسترده در آن می‌بایست با هماهنگی و صدور مجوز توسط سازمان محیط‌زیست باشد.

آشوراده در مرکز شبه‌جزیره میانکاله واقع شده و تنها جزیره ایران در دریای خزر است که راه دسترسی و ورود به آن قایق‌های بومی و محلی است. آشوراده و مهم‌تر از آن شبه‌جزیره میانکاله از مناطق حفاظت‌شده حیات‌وحش کشور و یکی از زیست‌بوم‌های با ارزش ایران و پناهگاه و زیستگاه دو‌گروه از پرندگان بومی و مهاجر و پستانداران بوده و در تمام ایام سال میزبان انواع پرندگان است. طرح گردشگری آشوراده که به اعتقاد مسوولان استانی در توسعه اقتصادی و اجتماعی گلستان تاثیرگذار است، پیش‌از‌این در قالب تفاهم‌نامه‌ای بین دو سازمان حفاظت محیط‌زیست و میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری امضا و اجرای آن در سفر آذرماه٩٣ ریاست‌جمهوری به استان گلستان اعلام شد.

براساس این تفاهم‌نامه، قرار است ١٠درصد این جزیره به منطقه گردشگری و توریستی تبدیل شود، امری که با مخالفت شدید دوستداران و فعالان محیط‌زیست مواجه شد، زیرا به اعتقاد آنان این امر جزیره را از حالت بکری و دست‌نخوردگی خارج می‌کند و با باز‌شدن پای انبوه مسافران به این جزیره و توسعه فعالیت‌های انسانی در آن، محیط‌زیست و پناهگاه حیات‌وحش آن در مسیر نابودی قرار خواهد گرفت.