نسبت «فکت‌شیت» با منافع ملی

اکبر قاسمی، سفیر سابق ایران در اوکراین در شرق نوشت:

مهم‌ترین سؤالی که این روزها ذهن بسیاری از صاحب‌نظران، متخصصان و نخبگان کشور را به خود مشغول کرده، در مورد اصرار برخی از دلسوزان مبنی‌بر این است که فکت‌شیت ایران قبل از مذاکرات منتشر شود. امری که این ذهنیت را به وجود آورده این است که واقعا چقدر این اصرار مطابق با منافع ملی یا در تعارض با آن است؟ برای پاسخ منطقی به این مسئله باید ابتدا چند نکته را تبیین و سپس در پرتو استدلالات مطرح‌شده، به پاسخ سؤال مزبور پرداخت.

قبل از هر چیز، تبیین واقعی اهداف و انگیزه آمریکایی‌ها در انتشار آنچه تحت عنوان فکت‌شیت منتشر شده، ما را به زوایای حقایق امر رهنمون می‌کند: برجسته‌سازی بخش‌هایی از نکات و راه‌حل‌های به‌دست‌آمده و بعضا موردنظر آمریکایی‌ها به زبان تبلیغاتی و تأثیر‌گذاری هرچه‌بیشتر بر جامعه منتقدان آمریکا و تأمین نیازهای روانی آنها و خارج‌کردن دولت اوباما از فشار‌های سنگین منتقدان، هدف اصلی این فکت‌شیت بوده است.

در اینجا ذکر خاطره‌ای، این استدلال را گویا‌تر می‌کند. شنیده شده در جایی آقای کری به آقای ظریف می‌گوید شما در جمهوری‌اسلامی، ولی‌فقیه دارید ولی ما در آمریکا نداریم. شاید منظور از این تعبیر وی این بوده که شما مرجع فصل‌الخطاب حرف‌ونقل‌ها را دارید، اما ما نداریم و ناگزیریم برای توجیه مخالفان خود دست به هر روایت‌پردازی بزنیم. پنهان‌سازی آنچه منافع ملی و اهداف کلان هیأت مذاکره‌کننده در چارچوب حفظ و تأمین خطوط قرمز رهبری شامل اصل غنی‌سازی و اصل توسعه و تحقیقات و عدم‌تعطیلی مؤسسات اتمی و لغو تحریم‌ها در ابتدای امضای توافق جامع و پذیرش‌ بازرسی‌های معقول و متعارف بین‌المللی را تأمین کرده و می‌کند، ازجمله دیگر هدف‌های این فکت‌شیت است که دقیقا ما این رخدادها و شیوه‌های پروپاگاندایی را در تفاهم ژنو نیز از طرف آمریکایی عینا شاهد بودیم.

نکته دیگر اینکه وقتی بیانیه مشترک مطبوعاتی لوزان، راه‌حل‌های کلی و چارچوب‌های اولیه تفاهم را روشن کرده و آقایان دکتر ظریف و دکتر صالحی و دکتر عراقچی در چندین مصاحبه‌ تلویزیونی و مطبوعاتی، به طور حقیقی و کافی و وافی به تمامی سؤالات افکار عمومی و ابهامات مردم، به‌گونه‌ای صادقانه و دقیق پاسخ داده‌اند و همان‌طور‌که مقام‌معظم‌رهبری تصریح کردند که ما تاکنون به هیأت مذاکره‌کننده خود اعتماد داشته و داریم، بنابراین اعتماد به آنچه آنها بیان کرده و می‌کنند را مبنای ارزیابی‌های خود قرار داده و می‌دهیم و اصرار برخی از دلسوزان برای انتشار فکت‌شیت به دلایل ذیل موضوعیت نداشته و ندارد.

١- ما نباید با ورود به یک‌سری اموری که بیشتر جنبه‌های حاشیه‌ای و فرعی داشته و تأثیری بر اصول و راه‌حل‌های کلان توافق جامع ندارد، وقت خودمان را به مسائل و مطالب غیرجدی و غیرضروری مصروف داریم.  

٢- به لحاظ تاکتیک‌ها و شیوه‌های مذاکرات وقتی مذاکره‌کننده زوایای مختلف سناریوهای موردنظر را قبل از چانه‌زنی بیان کند، در واقع مثل مبارزی است که در صحنه کارزار انرژی خود را قبل از شروع مسابقه اصلی هدر و فوت‌وفن خود را لو داده است، بنابراین به‌راحتی صحنه را به حریف واگذار می‌کند.

٣- در فن دیپلماسی مذاکره، به‌ویژه تفصیل‌نویسی توافق جامع، برای نیل به اقناع‌سازی طرف‌های مذاکره‌کننده و وصول به راه‌حل‌های مرضی‌الطرفین باید بارها مذاکره روی جزئی‌ترین واژه‌ها انجام شود و سیاق‌نویسی و سپس تفاهم حاصل شده و به عبارتی کلمات و مفاهیم بارها چکش‌کاری و صیقل‌کاری شوند.

٤- آقای ظریف بارها اعلام کرده ما نیازی به پنهان‌سازی چیزی از مردم‌مان نداریم و دفاع از اصول منافع ملی هرگز به ما اجازه پنهان‌کاری حقایق از مردم را نمی‌دهد؛ چراکه رویه‌های غیرشفاف و غیرصادقانه با آموزه‌های ارزشی و اخلاقی‌مان مغایرت داشته و دارد.

٥- مآلا توافق جامع دو طرف دارد و منطقی و معقول نیست که ما درخصوص پاره‌ای مفاهیم که مباحث‌شان در سیاق‌نویسی توافق جامع تاکنون، کارشناسی و نهایی نشده و به‌طور دقیق تحدید نشده و همچنان مباحث آن باقی‌مانده است، دچار گمانه‌زنی یا پیش‌داوری شویم. با عنایت به توصیه‌هایی که تمامی دلسوزان و منتقدان درباره برخی ابهامات داشته‌اند و قطعا مورد امعان‌‌نظر هیأت مذاکره‌کننده قرار خواهد گرفت، ما باید در آستانه شروع مذاکرات با حسن‌ظن به مذاکره‌کنندگان دلسوز و صادق خویش بنگریم، به‌گونه‌ای که تمامی تلاش‌ها و نظرات، موجبات اعطای روحیه و دلگرمی هرچه بیشتر به آنان را در مصاف سخت و جدی در برابر دیپلمات‌های شش قدرت خارجی که با تمامی عده و امکانات خویش به کارزار آنان آمده‌اند، فراهم کنیم.

٦- نهایتا توصیه ما درحال‌حاضر به تمامی دوستان و منتقدان و دلسوزان داخلی این است که از طرح مباحث غیرواقعی، همچون مخفی‌سازی توافق و وعده‌های غیرقابل بازگو... یا اصرار به انتشار فکت‌شیت که قطعا در صورت مصلحت، مقامات عالیه نظام در شرایط فعلی مذاکره، بر این امر مبادرت خواهند ورزید، اجتناب کنند تا همگی در وضعیت سخت مذاکرات، مساعدت‌کننده و همیار ذهنیت بشاش و پرانگیزه هیأت مذاکره‌کننده و تضمین‌کننده هر چه بیشتر منافع ملی کشور باشیم.