ساخت و ساز بدون پروانه در میدان سپاه

ساخت‌وساز در شمال میدان سپاه و در حریم عمارت تاریخی کلاه فرنگی به‌رغم مخالفت‌های اعضای شورای شهر تهران همچنان ادامه دارد. گفته می‌شود برای ساخت این مجتمع عظیم که به گفته کارشناسان خط آسمان را شکسته و سیما و منظر شهر را مخدوش کرده از شهرداری تهران مجوز گرفته نشده‌است. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران می‌گوید پرونده این ساخت‌وساز در شورای شهر تهران باز است و نتایج آن تا چند هفته دیگر اعلام می‌شود.

دو ماه پیش، قبل از آن‌که بهار بیاید در آخرین روزهای کاری اسفند وقتی خبرنگاران از مهدی چمران پرسیدند که چرا شورای شهر تهران با ساخت‌وساز عظیمی که در نزدیکی عمارت کلاه‌فرنگی در میدان سپاه تهران آغاز شده برخورد نمی‌کند، گفت که ادامه ساخت‌وساز در این محدوده متوقف می‌شود. در تمام تعطیلات نوروز اما کارگران در شمال میدان سپاه مشغول کار بودند و چراغ کارگاه ساختمانی این پروژه روز و شب روشن بود. حالا اسکلت فلزی که تا همین چند ماه پیش چند طبقه بیشتر نبود قلب آسمان را شکافته و همین‌طور بالاتر می‌رود. دیگر از روزهای آرام و آسمان آبی که از بالای پل چوبی پیدا بود، خبری نیست و خط آسمان هم شکسته است. کمی آن سو‌تر در کنار جرثقیل‌ها، عمارت قاجاری کلاه فرنگی پیداست، همان جایی که پس از ١٥ خرداد ١٣٤٢ به مدت یک ماه و یک هفته امام‌خمینی(ره) را در آن‌جا زندانی کردند. جدا از این گذشته تاریخی این عمارت با معماری خاصش یکی از بناهای با ارزش دوران قاجاری است که به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده و در فهرست آثار ملی هم به ثبت رسیده، براساس قانون ساخت‌وساز در حریم آثار تاریخی ضوابط و مقررات خاص و محدودیت ارتفاع دارد و این همه آن چیزهایی است که حالا در ساخت‌وسازهای جدید در شمال میدان سپاه نادیده گرفته شده است.

حالا و البته در شرایطی که سازمان میراث فرهنگی در خواب است و نسبت به آنچه در تهران در قبال میراث فرهنگی می‌گذرد سکوت کرده است، در شورای شهر تهران بسیاری از اعضای شورا در ماه‌های اخیر نسبت به این ساخت‌وسازها تذکر داده‌اند. فرقی ندارد که از کدام جریان، از اصولگرایان گرفته تا اصلاح‌طلبان همه می‌گویند سازه عظیمی که در شمال میدان سپاه بالا رفته پروانه ساخت ندارد و علاوه بر نقض حریم عمارت کلاه فرنگی، خط آسمان تهران را شکسته و سیمای شهری را مخدوش کرده است.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با «شهروند» درباره این ساخت‌وسازها گفت: ساخت‌وسازها در میدان سپاه را با دقت پیگیری می‎کنیم اما رسانه‌ها اجازه دهند که تمام پیگیری‌ها و اقدامات انجام شود و بعد نتیجه آن را اعلام خواهیم کرد.

چمران در پاسخ به این پرسش که آیا نظر شورایعالی شهرسازی و معماری به شورای شهر تهران منتقل شده، گفت: «نظرات و دیدگاه‌های شورایعالی شهرسازی و معماری درباره ساخت‌وسازهای میدان سپاه را دریافت کردیم، درحال بررسی همین موضوعات هستیم و نظر ما هم به نظر شورایعالی شهرسازی و معماری نزدیک است و انتقاداتی که آنها دارند را وارد می‌دانیم.» رئیس شورای شهر تهران در حرف‌هایش تأکید کرد که شورا با این ساخت‌وسازها به این شکل و با این ارتفاع و حجم بارگذاری موافق نیست اما درعین‌حال گفت که نظر نهایی شورا درباره این پروژه پس از پایان بررسی‌ها و جمع‌بندی موضوع به‌طور شفاف اعلام می‌شود.

از سوی دیگر «ابوالفضل قناعتی»، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران که از منتقدان ساخت‌وسازهای اخیر در میدان سپاه است، به «شهروند»، گفت: این موضوع به مسئولان سپاه منتقل شده است و معاون حقوقی و مجلس سپاه هم مطلع شده است و خود آنها هم درحال پیگیری این موضوع هستند. مسئولان سپاه می‌گویند براساس بندی در قانون نیروهای مسلح می‌توانند در محدوده‌های در اختیار خودشان بدون مجوز از شهرداری تغییراتی بدهند، اگر این قانون درباره این ملک هم مصداق داشته باشد که باید بگوییم کار مشکلی ندارد اما اگر مصداق نداشته باشد یعنی کار ایراد دارد و باید اصلاح شود.»

قناعتی در پاسخ به این پرسش که آیا برای ساخت‌وسازهای شمال میدان سپاه پروانه‌ای صادر شده است، گفت: « این ساخت‌وسازها پروانه‌ای ندارند. البته سازه‌ای که درحال ساخت است ساختمانی اداری است و مسئولان سپاه هم می‌گویند که می‌خواهند از این ساختمان استفاده اداری کنند. البته کارفرمای اصلی پروژه نیروی مقاومت بسیج است اما مسأله مهمی که وجود دارد این‌که طبق طرح‌های جامع و تفصیلی کاربری این منطقه G یعنی فضای سبز تعریف شده است.

شهرداری منطقه می‌گوید که ما به همین دلیل که این منطقه در پهنه G بوده مجوز برای ساخت‌وساز صادر نکردیم از طرفی هم مسئولان سپاه می‌گویند ما به شهرداری نامه نوشتیم و درخواست مجوز کردیم و وقتی آنها جواب ندادند طبق همان قانونی که به نیروهای مسلح اجازه ساخت‌وساز می‌دهد، ساخت‌وساز را شروع کردیم.»

با توجه به این‌که ساختمان درحال ساخت در شمال میدان سپاه پروانه‌ای دریافت نکرده، کسی نمی‌داند این ساختمان در چند طبقه به کار خودش پایان می‌دهد اما پیگیری‌های «شهروند» در شورای شهر تهران نشان می‌دهد که این ساختمان اگر ساخته شود بین ١٠ تا ١١ طبقه خواهد بود. در چنین شرایطی رفت‌و‌آمدها به میدان سپاه نشان می‌دهند که کار ساخت‌وساز با سرعت زیاد و در چند شیفت ادامه دارد.

از سوی دیگر اما اعضای شورا هم می‌گویند بجد پیگیر این پرونده هستند. در میان اعضای شورا کم نیستند افرادی که معتقدند این بارگذاری سنگین در میدان سپاه و به‌ویژه در حریم یک اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی آن هم در شرایطی که این ساخت‌وساز در پهنه G صورت گرفته باید متوقف شود و زمین معوض دیگری برای ساخت یک ساختمان اداری برای نیروی مقاومت بسیج در نظر گرفته شود. از سوی دیگر اما خبرها گویای آن است که محمدرضا نقدی، فرمانده نیروی مقاومت بسیج هم در پاسخ به منتقدان گفته است که اگر ساخت‌وساز در این محدوده اشکالاتی داشته چرا از ابتدای کار این موضوع اعلام نشده و حالا پس از صرف اعتبارات سنگین و پیشرفت کار عده‌ای می‌گویند این کار مشکل دارد.

 معاون شهردار: ساخت‌وسازهای میدان‌سپاه باید متوقف شود
جدا از این‌که ساختمان جدید و عظیم درحال ساخت در شمال میدان سپاه در حریم یک اثر تاریخی یعنی عمارت کلاه فرنگی است، موضوع دیگری که اعضای شورا به آن اشاره می‌کنند این است که ساخت‌وسازها در حاشیه میدان‌ها با حساسیت‌ها و شرایط خاصی باید دنبال شود. احمد مسجدجامعی، عضو کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با چنین دیدگاهی درباره ورود شورایعالی شهرسازی و معماری به پرونده ساخت‌وساز اخیر در میدان سپاه، می‌گوید: « اگر قرار باشد در حاشیه میدان‌ها ساخت‌وسازها بدون نظارت دنبال شود و پیش برود همان اتفاقی می‌افتد که حالا در میدان فردوسی افتاده. در این مورد (میدان سپاه) دو بحث مطرح است؛ نخست آن‌که این ساخت‌وسازها مجوز دارد یا نه و در وهله دوم این‌که در سطح کلان‌تر آیا نیاز به مجوز هست یا نه؟ تا آن‌جا که من می‌دانم نه کمیسیون عمران و نه کمیسیون شهرسازی در جریان این اتفاق نبودند و باید دید وقتی مجوز این دو کمیسیون وجود ندارد چه امری موجب این ساخت‌وساز شده آیا شهرداری اجازه داده است؟»

به گفته مسجدجامعی، شورای شهر تهران از معاونت شهرسازی و معماری انتظار دارد به این موضوع به‌طور ویژه رسیدگی کند. درخواست مسجدجامعی، از پژمان پشمچی‌زاده است، همان کسی که حالا چند هفته‌ای است با حکم محمدباقر قالیباف، از منطقه ٥ شهرداری تهران به معاونت شهرسازی و معماری منتقل شده است. «پشمچی‌زاده»، در همین مدت کوتاهی که به شهرداری تهران آمده، صراحتا نظرش را درباره ساخت‌وسازها اعلام کرده و گفته است: این ساخت‌وسازها مغایر قانون است و ما در مکاتبات‌مان مخالفت شهرداری با ساخت‌وساز محدوده این میدان را اعلام کرده‌ایم.

او با بیان این‌که ساخت‌وسازها باید تابع ضوابط و قوانین باشد اظهار کرد: در محدوده میدان سپاه بناهای تاریخی وجود دارد که باید طبق قانون به حریم آنها توجه داشت و با استعلام از سازمان میراث فرهنگی و سایر مراجع ذی‌صلاح اقدام به ساخت‌وساز کرد.

معاون شهردار تهران هم مثل اعضای شورا ملاکش طرح جامع و تفصیلی است، به گفته او، محدوده میدان سپاه در پهنه G٣٢١ قرار دارد که این پهنه فضای سبز، باز و ویژه یا حفاظت فرهنگی و تاریخی است.

او با بیان این‌که رعایت مصوبات طرح جامع تهران در پهنه مذکور (G٣٢١) برای محدوده میدان سپاه الزامی است، گفت: «هرگونه ساخت‌وساز در این محدوده باید با دریافت تأییدیه از مراجع ذی‌صلاح ازجمله شهرداری تهران، کمیسیون ماده ٥ و سازمان میراث فرهنگی باشد و به‌طورحتم این ساخت‌وسازها باید متوقف شود.» حرف‌های پشمچی‌زاده درواقع موضوع روشن و اعلام مشخص شهرداری تهران است که مخالفتش را با ادامه ساخت‌وسازها به این شکل اعلام کرده است.

سابقه حضور نیروهای نظامی در این محدوده میدان سپاه به سال‌های دور بازمی‌گردد. عمارت کلاه‌فرنگی در ‌سال ١٢٩١ قمری به فرمان ناصرالدین شاه قاجار خارج از حصار تهران ساخته شد. این عمارت در میان باغ عشرت‌آباد قرار داشت که کاخ‌ها و کوشک‌های پهناور و بزرگ داشت. این باغ بیشتر مکان برگزاری مراسم عروسی و تفریحات شاه بود. پس از سرنگونی دودمان قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن در اختیار نهادهای نظامی قرار گرفت. از آن رو آن را پادگان «شهربانی» یا «عشرت‌آباد» نامیدند. از همین رو تاریخچه عمارت کلاه‌فرنگی «عشرت‌آباد» با نظامیان همراه شد، تا جایی که زندان درون پادگان به نام «زندان عشرت‌آباد» خوانده می‌شد. پس از چند‌سال این پادگان به نیروهای گارد پهلوی واگذار شد.

با پیروزی انقلاب این پادگان توسط نیرو‌های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص یافت تا این‌که به نام «پادگان ولیعصر» تغییر نام پیدا کرد. این بنا در‌ سال ١٣٤٦ در فهرست آثار ملی ثبت شد و حالا هم که در میان جرثقیل‌های غول‌آسا و اسکلت فلزی یک ساختمان عظیم محاصره شده است.حالا نه فقط اعضای شورای شهر تهران و شهرداری تهران که شورایعالی شهرسازی و معماری هم با این ساخت‌وسازها مخالفند. در اولین جلسه شورایعالی شهرسازی و معماری هم مقرر شد ساخت‌وسازها در این محدوده متوقف شود و نقشه‌ها با توجه به شرایط فرهنگی و تاریخی این منطقه بازنگری و اصلاح شود. با همه این حرف‌ها و اعلام مخالفت‌های آشکار اما چراغ کارگاه پروژه شمال میدان سپاه همیشه روشن است، کارگران مشغول کارند و هنوز فرمان توقف به آنها نرسیده است و حالا باید دید آیا نهادهای نظارتی می‌توانند مصوباتی که تصویب کرده‌اند را اجرایی کنند یا این‌که این پروژه به‌رغم همه مخالفت‌ها تمام می‌شود و با تمام شدنش میدان سپاه دیگر آن میدان سپاه نیست.