فرارو- پیش از این اگر خبری از خوانندگان رپ منتشر میشد یا خبر دستگیری آنان بود با تکذیب گرفتن مجوز فعالیتشان. اما این بار خبری تازه باعث شده که تمام معادلات گذشته این سبک موسیقی را به هم زده است. بعد از ۱۰ سال انتظار، از آلبوم رپ «فراموشی» رونمایی شد. به این معنا که دیگر راه خوانندگان زیرزمینی به روی زمین باز شده است.
با آنکه بیش از دو دهه از آغاز فعالیت خوانندگانی که نام «زیر زمینی» را به خود دادهاند میگذرد، اما این اولین باری است که اثری رسمی از سوی وزارت ارشاد از آنان منتشر شده است.
سالهاست که سبکی جدید به نام «رپ فارسی» به ایران وارد شده و در مقابل هم دفتر موسیقی در دادن مجوز به آنان سخت گیری کرده است. به گفته مسئولان دلیل اصلی آن هم استفاده از ناسازا و ادبیات نامناسب در اشعار آنان بوده است. با اینحال نه تنها روز به روز به تعداد خوانندگان زیر زمینی افزوده شده بلکه مخاطبانان انان که بیشتر هم جوانان هستند نیز افزایش یافتهاند. در این سالها رشد اینترنت هم به کمک آنان آمده و دیگر شنیدن کارهاشان توسط طرفدارانشان آنچنان هم سخت و دور از انتظار نیست.
به همین دلیل دیگر مسئولان هم نمیتوانستند این فاز جدید را نادیده بگیرند. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، زمزمههای تغییر هم آغاز شد. علی مرادخانی – معاون وزیر ارشاد در امور هنری در گفتگویی در سال ۹۲ ندای اولین زمزمههای تغییر را سر داد. او درباره فعالیت گروههای زیر زمینی در عرصه موسیقی گفت: «سعی میکنیم کاری کنیم که چیزی به اسم هنر زیرزمینی وجود نداشته باشد که تبدیل به موضوع مجرمانه شود؛ وقتی همه از زیر زمین به روی زمین آمدند، در چارچوب قانون کار میکنند.»
او گفت: «شاید اگر بستر مناسبی برای ارایه خوب آثار داشته باشند ما نباید مانعی برایش باشیم. شرط و شروط سادهای هم هست که به یکسری اصول کلی پایبند باشند. مثلا در موسیقی شوون اجتماعی را باید رعایت کنند.»
به دنبال این چراغ سبز؛ پیروز ارجمند در سال ۹۳ از آغاز روند اعطای مجوز به موسیقی رپ آن هم تحت عنوان «گفتاواز» خبر داد.
او گفت: «نقطه موسیقی رپ در ایران به شکل غیرمجاز بسته شده و همین موضوع باعث شده آن نظارتی که باید شود، هیچگاه روی آن اعمال نشود و نتواند خودش را آن طور که باید به فرهنگ ایرانی نزدیک کند و از فیلتر جامعه رد شود. این شکل از موسیقی رپ که در شرایط کنونی در جامعه ما به گوش میرسد، الگویی دست چندم از موسیقی رپ غربی است. در حالی که اگر ما خواهان این سبک از موسیقی هستیم، باید تغییراتی را در آن ایجاد کنیم که براساس مانیفست فرهنگی ما ساخته و ارائه شود و به لحاظ محتوایی حرفی برای گفتن داشته باشد. به همین خاطر ما در فرهنگ فارسی معادل رپ، کلمه «گفتاآواز» را جایگزین کردیم. چرا که نحوه خوانش موسقی رپ، چیزی بین خواندن «آواز و حرف زدن» است.»
همچنین حسین نوش آبادی سخنگوی وزارت ارشاد هم درباره اینکه چرا تا به امروز مجوزی برای موسیقی رپ صادر نشده است گفت: «اگر این موسیقی در چارچوب سیاستها و در راستای برنامههای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بومیسازی شود و با فرهنگ اسلامی ایرانی متناسب باشد، ممکن است در آینده برای موسیقی رپ مجوز صادر شود.»
همین خبرها کافی بود تا شایعههای گرفتن مجوز خوانندگان رپ کشور مانند «یاس» و یا «آرمین زارعی» تا مدتها در فضای مجازی بگردد. گرفتن اولین مجوز شعر «اردلان هوشمند» یکی از خوانندههای رپ غیر رسمی از شورای شعر دفتر موسیقی ارشاد هم به شایعه آغاز رسمی خوانندگان رپ در ایران دامن زد.
هرچند که ارجمند در این باره توضیح داد و گفت: «همه رپرها دوست دارند فعالیت رسمی داشته باشند اما توافق ما براساس کیفیت کار است. من معتقدم اگر آنها کیفیت کار و محتوای آثارشان را حفظ کنند، خود به خود همه خطوط قرمز رعایت میشود. ما نخست باید عناصر تشکیلدهنده موسیقی رپ- اعم از ملودی، شعر و ریتمهای تکرار شونده، مضمون اشعار، تکنیک خواندن، نوگرایی، خلاقیت و نهایتا زیباییشناسی – را به یک سلامت و بنیه قدرتمند برسانیم. اگر تمام این عناصر توسط یک موسیقیدان خلاق و باتجربه در کار لحاظ شود، محصول نهایی میتواند با کیفیت باشد. من به آینده امیدوارم، اما امکان دارد این کار زمان ببرد.»
اما همین گمانه زنیها هم کافی بود تا همچون تمام تغییرهای به وجود آمده صدای مخالفان بلند شود. علی رغم اینکه به نظر میرسید این خبرها باعث خوشحالی عموم جامعه موسیقی شود اما عدهای از این تغییرات آزرده شدند و به التبع از حق طبیعیشان یعنی نشان دادن اعتراض هم استفاده کردند. کیوان ساکت اولین نفر بود و پس از آن مجید اخشابی و محمد سریر. سه هنرمند از سبکهای مختلف موسیقی که مخالف فعالیت رسمی و بها دادن به این سبک موسیقی بود.
کیوان ساکت گفت که به تازگی محققان به این نتیجه رسیدند که موسیقی رپ ذهن افراد را تخریب میکند. به گفته او تعدادی از کسانی که هم اکنون از اروپا عضو گروه داعش شدهاند در انگلیس و کشورهای اروپایی جزو فعالان موسیقی رپ بودند. او معتقد بود دادن چنین مجوزهایی لطمه به موسیقی است.
مجید اخشابی هم گفت که رپ جزو هنر موسیقی ایرانی نیست و با سبک و فرهنگ ما تناسب زیادی ندارد. محمد سریر هم با تایید این گفته تاکید کرد که در حوزه موسیقی کلامی، این موسیقی چندان جایگاهی ندارد چون نغمگی و ملودی این نوع موسیقی در حول و حوش یک یا دو نت بیشتر حرکت نمیکند، بنابراین یک شکل تکراری است.
به گفته او رپ موسیقی نیست که سبک داشته باشد بلکه نوعی بیان کلامی ریتمیک بدون موسیقی است.
با تمام این گفتهها اما اولین آلبوم رسمی رپ مجوز گرفت و پنجشنبه گذشته رونمایی شد. گروه «اتل متل» به سرپرستی کاوه عابدین توانست پس از ۱۰ سال انتظار مجوز آلبومشان را کسب کند تا اولین گروهی باشد که اثری متفاوت در سبک رپ را به بازار داده است. هرچند که خود اعضای گروه بر این باور هستند که قطعات این آلبوم از فضای رپ شروع شده و به هیپ هاپ نزدیک شده است.
به گفته کاوه عابدین ایده شکل گیری این آلبوم بیش از ۱۰ سال پیش شکل گرفته است. زمانی که او و دیگر اعضای گروه در دبیرستان مشغول تحصیل بودهاند.
او گفته: «در این ۱۰ سال تقریبا هر دو تا سه سال یک بار به دفتر موسیقی وزارت ارشاد میرفتم که بتوانم مجوز آلبوم را دریافت کنم اما خوشبختانه آخرین بار در تابستان سال گذشته بود که به لطف تغییرات وزارت ارشاد و تدبیری که وجود داشت توانستیم مجوز انتشار این آلبوم را دریافت کنیم. شاید در این مورد جلوی انتشار این آلبوم گرفته شد اما هیچوقت ممیزی محتوایی نخورد.»
آلبوم فراموشی با ۸ قطعه منتشر شده است. ۸ قطعهای که به تعریف دست اندرکارانش هشت فیلم کوتاه هستند. تمامی ترانههای آلبوم سروده «روزبه بمانی» است که راوی خوبی است. به گفته آنان همین نکته آلبومشان را از دیگر آثار جدا کرده است.
کاوه عابدین اینگونه توضیح داده است: «موسیقی رپی که الان میشنویم بیشتر اینگونه است که یک شخص راجع به یک شخص دیگر صحبت میکند. این صحبت ممکن است درباره معشوقهاش یا مساله دیگری باشد. ولی ما در آلبوم اصلا چنین فضایی را نداریم. همه چیز مثل یک فیلم است و حتی در این شعرها میزانسن و زمان گفته میشود و قصه آغاز خواهد شد. فقط گویش ما به شکل رپ گفته شده و این یک موسیقی تازه و برداشتی متفاوت از موسیقی رپ است. حتی در یک قطعه ارکستر سمفونیک هم داریم.»
با این حساب طبق وعدهای که پیروز ارجمند در شهریورماه سال گذشته مبنی بر مجاز شدن موسیقی رپ داده بود، نخستین قدمها برای برداشته شدن این سبک از موسیقی برداشته شد. تنها چند روز پس از انتشار این آلبوم، انتشار تک آهنگ مجازی با نام «نیستی» که شامل همخوانی فریدون آسرایی و آرمین زارعی (همان آرمین ۲afm) با تنظیم بهروز صفاریان بود هم خبر از آغاز دور جدیدی برای خوانندگان رپ فارسی میداد.
رپ مثل رقص که نیست هر کسی که نمیتونه (پدر رپ فارسی)