ممیزی «نهنگ» را زخمی کرد یا فیلمنامه؟

فرارو- در نهایت فیلم «نهنگ عنبر» اکران شد و توانست در 16 روز اکرانش مرز یک میلیاردی را هم رد کند. با آنکه این فروش خوب برای فیلمی که حواشی اش قبل از اتمام کار آغاز شده بود بد نیست اما سوال اصلی اینجاست که اگر فیلم بدون این ممیزی ها اکران میشد، می توانست نظر مخاطبان و منتقدان را بسیار بیشتر به خود جلب کند؟
 
به گزارش فرارو، نظر دادن درباره فیلمی همچون «نهنگ عنبر» سخت است. زیرا به صورت دقیق مشخص نیست که ایراداتی که در متن فیلم و سوال های بی جوابی که از آن باقی می ماند حاصل ضعف کارگردان و فیلمنامه است و یا در زیر تیغ ممیزی از میان داستان برداشته شده و نکته های سیاهی بر جای گذاشته است. وقتی آن هایی که فیلم را دیده اند هم می گویند که کیفیت نسخه پیش از ممیزی از این ها هم بالاتر بوده کار سخت تر می شود.
 
با این حال آخرین ساخته سامان مقدم نه تنها از دیگر ساخته های طنزش همچون «مکس» متفاوت تر و با کیفیت تر است، بلکه لحن طنزی که در آن به کار گرفته شده از باقی نمونه های طنز هم فراتر رفته است. مثلا در دیگر آثار کمدی سال های اخیر بیشتر بر روی لهجه ای خاص و یا شوخی های کلامی و فیزیکی تمرکز شده است، این در حالی است که مقدم با به تصویر کشیدن داستان 50 سال زندگی یک فرد، موقعیت های مختلف طنز می آفریند.


موقعیت هایی که تا مدت ها می تواند در ذهن ها باقی بماند. از شوخی با خواننده های لس آنجلسی گرفته تا مدل مو و لباس های متفاوت در 5 دهه گذشته. مطمئنا هرکس به تماشای فیلم نشسته باشد به این زودی ها اولین صحنه حضور مهناز افشار با آن ترانه پس زمینه را از یاد نمی برد.
 
اینجاست که بحث اهمیت ممیزی به میان می آید. هنگامی که تمام طنز درون داستان مربوط به ساخت موقعیت ها باشد، اگر قسمت هایی از آن برداشته شود پس از میزان کیفیت و حتی طنز درون فیلم هم کاسته می شود. اتفاقی که به نظر می آید در نیمه دوم فیلم «نهنگ عنبر» افتاده باشد. زیرا داستان فیلم آنچنان خاص و متفاوت نیست، بلکه این خرده داستان ها و جزئیات و یا این داستانک های حاشیه ای هستند که این مجموعه کمدی را می سازند.  
 
فیلم داستان زندگی ارژنگ صنوبر را روایت می کند و عشقش به رویا که از همان کودکی آغاز می شود. عشقی که از همان دوران کودکی مشخص است عاقبت خوشی برای او ندارد. در همان روزهای کودکی مشخص می شود که رویا از محبت او سواستفاده خواهد کرد تا نیازهایش در دوره های مختلف را از میان بردارد. حال در دوران بچگی می تواند انجام تکالیفش باشد و در دوران جوانی گرفتن ماشین دلخواهش؛ رنو.
 

فضاسازی دوران قبل از انقلاب تا رسیدن به دوران کنونی، تغییرات در ظاهر و رفتار شخصیت ها در هر دهه همه موقعیت های کمدی ای به وجود می آوردند که حتی در مواردی مخاطبان در سینما را به قهقهه می اندازد. مرور موسیقی های پاپ 50 سال گذشته، لباس ها و مدل موها موقعیت های نوستالژیک بیشماری را به وجود می آورند. اما نمی توان گفت که مقدم با خلق تمام این موقعیت های کمدی دغدغه اجتماعی خودش را هم فراموش کرده است. همان دغدغه و رویکرد انتقادی اش که کارش را به ممیزی کشاند.  
 
ریتم نیمه اول و جنس شوخی هایش به مراتب از نیمه دوم آن بهتر است. این انتقاد مشترکی  است که تقریبا تمام منتقدان به فیلم داشتند. اینجاست که معلوم نیست باید انگشت اتهام را به سوی فیلنامه ضعیف برد و یا بحث ممیزی.
 
فیلنامه پس از گذراندن سال های دهه پنجاه و شصت زندگی ارژنگ از رمق می افتد. در این زمان دیگر آنچنان فضای کمیکی به وجود نمی آید و به مرور روند داستان بیشتر به سمت درام می رود و سوال های بی پاسخ باقی می مانند. مثلا مشخص نمی شود که ارژنگ برای چه از پدر رویا متنفر است، در صورتی که در بخشی از فیلم می گوید: «بعدا به شما میگم که چرا از پدرِ رویا متنفرم! » و یا مشخص نمی شود که چرا روزنامه «رویای دیروز» به کار خود ادامه نمی دهد.  

این یکی از همان تکه های انتقادی مقدم است که به آن اشاره کرده که فردی که در دهه ی شصت جاعل بوده در دهه ی هفتاد روزنامه دار می شود و به تبع فضای باز رسانه ای دوران اصلاحات بستر مناسبی برای سو استفاده پیدا می کند. اما بدون هیچ توضیحی روزنامه شکست می خورد و حال در دهه ی هشتاد ارژنگ دست به ساخت و ساز می زند و به ثروت فراوان می رسد.

با تمام این ها با آنکه «نهنگ عنبر» از نیمه راه از نفس می افتد اما می توان آن را یکی از سرگرم کننده ترین کمدی های سال های اخیر دانست. لذت تماشای سه دهه اول زندگی ارژنگ و آن نوستالژی هایش هم شاید به اندازه کافی برای دیدن آن قانع کننده باشد.  
   
آخرین ساخته سامان مقدم قرار بود تا در سی و سومین دوره جشنواره فجر به نمایش درآید. اما چنین نشد. بحث شایعه عصبانی شدن وزیر بر سر پشت صحنه فیلم به میان آمد و به گفته بعضی منتقدان مسئولان به امید دور ماندن از حواشی از اکران آن جلوگیری کردند.
 
پس از آن اعلام شد که فشارهایی به مسئولان وارد شده تا فیلم «نهنگ عنبر» را دوباره بازبینی و نکاتی اصلاحی برای آن درنظر بگیرند. با آنکه این فیلم پروانه نمایش هم داشت اما باز به این چرخه وارد شد.
 
سخنگوی وزارت ارشاد اعلام کرد که فعلا برنامه‎ای برای نمایش این فیلم در آینده نزدیک وجود ندارد اما به دلیل آنکه جزو فیلم‌های طنز است یک بار دیگر بازبینی شده و مواردی که برای اصلاح لازم بوده یادآوری شده است. 

او گفت: «این فیلم‌ها به دلیل نقطه نظرات و اشکالات محتوایی که منطبق بر برخی آموزه‌های ملی و اسلامی نیستند در حال بررسی‌اند و پس رفع مشکلات، در نوبت اکران قرار می‌گیرند.»
 
با این حال پس از بازبینی‌ها و اصلاحیه‌های فراوان علی سرتیپی پخش کننده این فیلم و مدیر عامل شرکت فیلمیران گفت که «با انجام اصلاحات مورد نظر شورای بازبینی، این فیلم مشکلی برای اکران ندارد و به زودی اکران خواهد شد.»
 
با این حال میزان شوخی های فیلم آنقدر بر روی مرز بود که حوزه هنری دست به تحریم آن بزند و از نمایشش در سینماهای خود جلوگیری کند.  
 
سامان مقدم کارگردان این فیلم هم در صفحه فیس بوک خود عکس نهنگی را منتشر کرد که روی تنش چسب زخمی زده است.     

با تمام این مشکلات اما فیلم «نهنگ عنبر» همچنان با استقبال تماشاگران روبرو بود و فروشش در مدت 16 روز از مرز یک میلیارد تومان گذشت. این فیلم در شهرستان‌ها نیز که به تازگی اکران خود را آغاز کرده است و 260 میلیون تومان فروش داشته است. فیلم «نهنگ عنبر» به کارگردانی سامان مقدم یه سرگروهی سینماهای کوروش بر روی پرده است. فیمنامه این اثر به قلم مانی باغبانی و مونا زاهد نوشته شده است. رضا عطاران، مهناز افشار، ویشکا آسایش، نادرسلیمانی و هانیه توسلی در این فیلم نقش آفرینی کرده اند.