اصلاحات در پوست گردو

فرارو- «اصلاحات» یک انقلاب مذهبی در قرن 16 بود که جامعه مسیحیت را پاره‌پاره کرد و نهضتی جدید را بنیان گذاشت. حالا قصد داریم کلیات اتفاقات این اصلاحات مذهبی را بار دیگر باز کنیم.

 
به گزارش فرارو، اصلاحات پروتستانی که در قرن ۱۶ میلادی به رهبری مارتین لوتر (Martin Luther) و ژان کالون (Jean Calvin) روی داد از مهم‌ترین اتفاقات تاریخ جهان است. درست است که چندین قرن از آن اتفاقات می‌گذرد، اما اصلاحات همچنان بر جامعه مسیحیت سایه انداخته است.

اصلاحات در واقع شکافی در کلیسای کاتولیک در قرن 16 بود که تاثیرات سیاسی، اقتصادی و مذهبی فراوانی از خود به جای گذاشت و در نهایت نیز منجر به پیدایش مسیحیت پروستان شد.

از کجا شروع شد؟
کمی قبل‌تر از شروع جنبش اصلاحات، ندای تغییر سر داده می‌شد، اما در نهایت جرقه اصلاحات پروتستانی در سال 1517 و با «اعلامیه‌ی ۹۵ ماده‌ای مارتین لوتر» زده شد. او خواستار اصلاحات کلی در کلیسای کاتولیک شد. کلیسای کاتولیک در آن زمان برترین مقام مذهبی در اروپای غربی بود. یکی از نکاتی که مارتین لوتر بیش از هر چیز به آن اهمیت می‌دهد، مسئله «فروش آمرزش‌نامه» بود. کلیسا با فروش آمرزش‌نامه به مردم اجازه می‌داد از مجازاتِ گناهانشان فرار کنند، اما در ازای آن مبلغی را دریافت می‌کرد.

 

گفته می‌شود که مارتین لوتر اصلاحات 95 ماده‌ای خود را به درب کلیسای «کسِل» در ویتِنبرگ با میخ آویزان کرده بود. البته مشخص نیست این گفته تا چه اندازه صحت دارد، اما به هر ترتیب نمی‌توان اثر اعلامیه مارتین لوتر را انکار کرد. مسائل مطرح‌شده توسط مارتین لوتر مانند نمکی بود که بر زخم مردم ریخته می‌شد. مردم نسبت به وضعیت کلی کلیسا خصوصا ثروت، قدرت و فساد برخی از کشیش‌ها به شدت ناامید بودند. سخنان مارتین لوتر جدید نبود. او حتی اولین کسی نبود که خواستار برخی از اصلاحات در کلیسا شده بود، اما یک تفاوت بین او و مخالفان پیشین وجود داشت و آن نیز «صنعت چاپ» بود. این بدان معنا بود که سخنان مارتین لوتر به سرعت در سراسر اروپا پخش می‌شد و به دست مخاطبان می‌رسید.

 

یکی از مهمترین آثار مارتین لوتر ترجمه آلمانی انجیل در سال 1534 میلادی بود. ترجمه آلمانی باعث شد تا مردم بیشتری برای اولین بار انجیل را بخوانند. انجیل به زبان لاتین نوشته شده و تا پیش از آن فقط کشیش‌ها می‌توانستند آن را بخوانند، اما با ترجمه مارتین لوتر، افراد بیشتری می‌توانستند خودشان بدون واسطه انجیل را بخوانند.

مارتین لوتر امیدوار بود تا اصلاحات خود را بر کلیسا تحمیل کند، اما فکرش را هم نمی‌کرد که کلیسا را به دو نیم تقسیم کند. افق دید مسیحیت از نظر او، به هر حال، بر خلاف آموزه‌های ابتداییِ کلیسا و شخص پاپ بود. از این رو، لوتر با مقامات کلیسا اختلاف نظر جدی پیدا کرد تا اینکه پاپ لئون دهم در سال 1521 با صدور تکذیبیه‌ای برای اعلامیه‌ی ۹۵ ماده‌ای لوتر، او را طرد کرد. از آن پس به تدریج جنبش پروتستانی اروپا حوزه فعالیت خود را به خارج از کلیسای کاتولیک گسترش داد تا «پروتستانیم» به چندین شاخه تبدیل شود. یکی از شاخه‌های آن «لوتِران» و شاخه‌ای دیگر نیز «کالوینیسم» بود که از نام ژان کالون گرفته شده بود.

در بریتانیا برخی از مقامات کلیسا و متفکران از اصلاحات حمایت کردند، اما هنری هشتم همچنان از کلیسای کاتولیک حمایت می‌کرد. اما در این بین اتفاقی رخ داد که بازی را تغییر داد. هنری هشتم تصمیم گرفت که همسر اولش «کاترین آراگُن» را طلاق دهد تا بتواند با «آن بولین» ازدواج کند. پاپِ وقت اما با طلاق کاترین و ازدواج مجدد هنری موافقت نکرد.

تصمیم پاپ به مذاق هنری هشتم خوش نیامد. او در سال ۱۵۳۴ در پارلمان انگلستان خود را رئیس کل کلیسای این کشور اعلام داشت و پاپ را از این سمت در قلمرو انگلستان خلع کرد. نمایندگان پارلمان هم بر این تصمیم صحه گذاردند و از همان زمان کلیسای انگلستان از دستگاه پاپ در رُم جدا شد. بدین ترتیب هنری هشتم خود به شخص اول کلیسای انگلستان تبدیل شد و دیگر برای ازدواج با آن بولین به اجازه پاپ نیازی نداشت.

هنری هشتم حکم منحل کردن تمامی صومعه‌سراهای انگلستان را نیز صادر کرد تا بتواند ثروت آنان را از آن خود کند. البته هنری خود از نظر اعقادی آدمی سنتی بود و با وجود تمامی این تغییرات، کلیسای انگلستان هیچ‌گاه شخصیتی تمام پروتستانی به خود نگرفت. فرزندان هنری هشتم (ادوارد ششم و الیزابت یکم) نسبت به او بیشتر به اصلاحات عقیده داشتند و در دوران زمامداری آن‌ها کلیسا بیشتر رنگ اصلاحات را به خود دید.

در اسکاتلند مسیر کمی متفاوت بود، چرا که «جان ناکس» اصلاحات این کشور را رهبری می‌کرد. او یکی از پیروان ژان کالون بود. طرفداران اصلاحات اسکاتلندی کلیسای خود را در سال 1560 به پیروی از اتفاقات انگلستان از رم جدا کردند.
 
واکنش کلیسای کاتولیک به اصلاحات چه بود؟
کلیسای کاتولیک با راه‌اندازی جنبش «اصلاح کاتولیک» یا «اصلاح متقابل» سعی به مقابله با نهضت پروتستانیسم برآمد. این جنبش با روی کار آمدن پاپ پل سوم (49-1534) کار خود را شروع کرد. جنبش اصلاح متقابل در نظر داشت که هم طرفداران اصلاحات را به چالش بکشد و هم برخی از جنبه‌های کلیسا که عامل پدید آمدن اصلاحات بودند را تقویت کنند. به طور کلی می‌توان گفت که اصلاح متقابل در اروپای جنوبی پیروز شد، اما اصلاحات پروتستانی همچنان در شمال این قاره حاکم بود.
 
میراث اصلاحات چه بوده است؟
این اصلاحات بدون تردید یکی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخ اروپا و جهان بود که در نهایت منجر به شکل‌گیری تمام شاخه‌های مسیحیت پروستاتی در جوامع امروزی شد. از طرفی هم جنگ بر سر قدرت بین پروتستان و کاتولیک در قرن‌های پس از اصلاحات، زخم‌هایی را بر چهره بشر بر جای گذاشت که در برخی از موارد هنوز هم کاملا التیام نیافته است.