گزارش آمانو؛ مثبت یا منفی؟

فرارو- یک استاد دانشگاه با اشاره به گزارش جدید آمانو گفت: «من فکر نمی کنم آن بخش از گزارش آمانو مربوط به قبل از سال 2003 نیز در آینده مشکل ساز شود؛ مگر آنکه در اجرای برجام یکی از طرفین بهانه ای قطعی بیاورد و دوباره جنجالی ایجاد شود و آنگاه این موضوع را به تلافی آن موضوع خاص مطرح کنند.»

«یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی خود درباره موضوع ادعای «ابعاد نظامی احتمالی» در پرونده هسته‌ای ایران یا PMD را روز چهارشنبه منتشر کرد. این گزارش ارزیابی نهایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مسائل گذشته موسوم به «PMD» است که در اختیار اعضای آژانس قرار می‌گیرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این گزارش، مدعی شده ایران پیش از سال 2003 برخی اقدامات تحقیق و توسعه در زمینه سلاح‌های اتمی انجام داده است، اما بعد از سال 2009، نشانه‌هایی از فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای ایران وجود ندارد. این گزارش می‌افزاید: «آژانس هیچ نشانه موثقی درباره انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با جنبه‌های نظامی احتمالی در برنامه هسته‌ای ایران نیافته است.»

آمریکا در واکنش به گزارش آمانو عنوان کرده: آماده است پرونده ابهامات فعالیت های هسته ای ایران را که به "جنبه های نظامی احتمالی" معروف بود ببندد. مارک تونر، یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه آمریکا گفته است که گزارش آژانس ابهامات و سوالات باقی مانده در مورد برنامه اتمی ایران را به خوبی پاسخ داده است.

در مقابل عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای ایران عنوان کرده: گزارش ارزیابی نهایی آژانس درباره مسایل گذشته نشان می‌دهد که هیچ نشانه‌ای از یک برنامه نظامی هسته‌ای یا انحراف مواد هسته‌ای در ایران پیدا نشده و صلح‌آمیز بودن برنامه ایران اثبات شده است و اکنون نوبت گروه 1+5 است که موضوع را در شورای حکام ببندد.

با این حال تیتری که بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی برای پوشش محتوای گزارش آمانو انتخاب کردند، تأیید وجود جنبه‌های نظامی در برنامه هسته‌ای ایران بود. خبرگزاری رویترز، با اشاره به بخشی از گزارش ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از قول این نهاد دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل در تیتر خود نوشت: «ایران تلاشی هماهنگ، در ارتباط با فعالیت‌های تسلیحات هسته‌ای انجام داده است.» فارن‌پالیسی هم نوشت: «دیده‌بان سازمان ملل: ایران به دنبال بمب اتمی بود.» روزنامه یو‌اس‌ای تودی آمریکا نیز از قول سازمال ملل نوشت که تحقیقات ایران در زمینه سلاح‌های هسته‌ای تا سال 2009 ادامه داشته است.

گزارش آمانو چه تاثیری بر روند اجرای برجام خواهد داشت؟ آیا مسائل مربوط به قبل از سال 2003 می تواند در آینده مشکل ساز شود؟

دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه و سفیر پیشین ایران در مجارستان در گفتگو با فرارو گفت: «نوع پوششی که رسانه های غربی از گزارش آمانو داشتند نوعی شیطنت رسانه ای است. البته از ابتدا هم این انتظار وجود نداشت که آمانو گزارشی 100 درصد به نفع ایران ارائه و عنوان کند ایران هیچگونه فعالیت غیرصلح آمیز در گذشته نداشته است؛ چراکه در این صورت تمام فعالیت های ضد ایرانی غرب به ویژه در دو دهه گذشته زیر سوال می رفت.»

وی ادامه داد: «غرب در این مدت تلاش های زیادی علیه ایران و مردم این کشور به عمل آورد و تحریم های گسترده ای را عملی کرد و تهدیدات مختلفی را مطرح نمود و لذا اگر چینن موضوعی مطرح می شد حتی ممکن بود ایران به لحاظ حقوقی علیه آنها شکایت کند که بدون دلیل چنین فشارها و صدماتی را به ایران وارد آوردند.»

فرجی راد با بیان اینکه گزارش آمانو گزارشی دو جنبه ای بود گفت: «آمانو از یک طرف اشاره کرده که قبل از 2003 ایران فعالیت هایی داشته و از سوی دیگر عنوان کرده بعد از 2009 بازرسان آژانس دیگر شواهد و نشانه هایی مبنی برای ادامه اینگونه فعالیت ها بدست نیاورده اند.»

وی ادامه داد: «به نظر من این موضوع نشان می دهد هدف آژانس این بوده که موضوع فعالیت های ادعایی گذشته ایران را ببندد. بنابراین اکنون با توجه به اینکه وزارت خارجه آمریکا رسما عنوان کرده با توجه به این گزارش برجام باید اجرایی شود، من تصور نمی کنم دیگر کسی بتواند بهانه ای درباره برجام مطرح کند و برجام عملی خواهد شد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «اکنون اروپایی ها هم به ایران نیاز دارند و تروریسم آنها را تهدید می کند و بعید است کشوری اروپایی پیدا شود که خلاف نظر آمریکا عمل کند و مثلا عنوان کند در این گزارش مسائلی وجود دارد که قابل پذیرش نیست.»

وی ادامه داد: «اکنون فرانسه در موقعیت خوبی قرار ندارد و روابط آن با ایران هم در چند ماه گذشته بهبود پیدا کرده و منتظر سفر رئیس جمهور ایران است. آلمانی ها هم که معمولا کمک کننده بوده اند و انگلیس ها هم که دنباله رو آمریکایی ها هستند و خیلی تمایل ندارند در این موضوع خود را سردمدار کنند. بنابراین به نظر من گزارش آژانس به لحاظ اجرایی شدن برجام نمی تواند مشکلی ایجاد کند.»

فرجی راد در پاسخ به این سوال که آیا اشاره گزارش آمانو به مسائل مربوط به قبل از سال 2003 نمی تواند در آینده مستمسکی برای بهانه جویی علیه ایران شود؟، گفت: «اینکه آمریکا سعی کرد با عجله گزارش آمانو را تایید کند و بگوید این گزارش برای اجرایی شدن برجام کافی است، نشان از این دارد که قصد داشتند به شورای حکام چراغ سبز نشان دهند تا این شورا نیز درباره موضوع نظر مثبت دهد. لذا من گمان می کنم شورای حکام نیز این موضوع را می بندد و بهانه ای نخواهد آورد.»

وی ادامه داد: «از سوی دیگر من فکر نمی کنم آن بخش از گزارش آمانو مربوط به قبل از سال 2003 نیز در آینده مشکل ساز شود؛ مگر آنکه در اجرای برجام یکی از طرفین بهانه ای قطعی بیاورد و دوباره جنجالی ایجاد شود و آنگاه این موضوع را به تلافی آن موضوع خاص مطرح کنند.»

وی افزود: «در غیر این صورت من فکر نمی کنم این موضوع به برجام صدمه ای بزند و برجام در آستانه اجرا قرار گرفته است؛ اگرچه ممکن است در طول اجرای آن فراز و نشیب هایی هم شکل بگیرد که با گفتگو حل خواهد شد.»

فرجی راد تصریح کرد: «لذا در شرایط کنونی و به ویژه با توجه به اینکه دموکرات های آمریکا تا یک سال و نیم آینده به دستاورد موضوع هسته ای ایران نیاز دارند، هیچ موضوعی نمی تواند مانع از اجرای برجام شود و هر کس هم بخواهد مانعی ایجاد کند آمریکا این مانع را برطرف خواهد کرد.»