عربستان، بین چکش و سندان

ژیل کپل، کارشناس اسلام و جهان عرب معاصر در پاریس در گفتگو با لورانس الکساندرویچ، خبرنگار یورونیوز به تحلیل روابط میان ایران و عربستان سعودی و تاثیر تنش های اخیر بر دیپلماسی منطقه پرداخته است.

شما کارشناس اسلام و جهان عرب معاصر هستید. مایلم نظر شما را درباره بحران بوجود آمده میان عربستان سعودی و ایران بدانم.
تعداد ۴۷ نفر در عربستان سعودی اعدام شدند که شمار بالایی بود. ۴۳ از تن از اعدام شدگان مخالفان سنی و افراط گراهایی بودند که با القاعده یا داعش ارتباط داشتند و با توجه به وابستگی قبیله ای شان، نسبت به اقلیت شیعه برای قدرت عربستان سعودی بسیار خطرناکتر محسوب می شدند. برای پذیرش اعدام این شمار بالای افراط گرایان سنی از سوی جامعه، دولت عربستان سعودی چند شیعه را نیز اعدام کرد.

به نظر می رسد که عربستان سعودی بین چکش و سندان قرار گرفته است. از یک سو وضعیت داخلی، این دولت را مجبور می کند که به مبارزه با تروریسم و سنی های افراطی بپردازد، یعنی افرادی که شماری از آنها نیز توسط تعدادی از بازرگانان عربستان سعودی تامین مالی می شدند، افرادی که القاعده و داعش را از نظر مالی تامین می کردند؛ و همزمان چکش ایران، که می خواهد یک موقعیت غالب در خلیج فارس داشته باشد.

به این وضعیت باید قیمت نفت خام را نیز اضافه کرد که به کمتر از ۴۰ دلار در هر بشکه رسیده و یک مشکل بسیار بزرگ برای تعادل بودجه عربستان سعودی بوجود آورده است. این امر باعث می شود که انتقادهای داخلی نیز افزایش یابند، بویژه در میان کسانی که با آغاز پادشاهی جدید، از گردونه قدرت در عربستان سعودی حذف شده بودند.

آیا مشکل قیمت نفت می تواند عواقبی برای جهان به همراه داشته باشد، بویژه از جنبه اقتصادی؟
مشکل عربستان سعودی این است که آنها بودند که با افزایش سطح تولید، باعث کاهش قیمتها شدند. زیرا می خواستند ایالات متحده آمریکا و تولید کنندگان نفت شیل در بازار نفت، سر خم کنند. اما اکنون این موضوع، برتری عربستان و برتری نفت خاورمیانه را تهدید می کند. اگر قیمتهای نفت خیلی پایین باشند، تولید کنندگان آمریکایی نفت شیل نمی توانند تولید کنند و عربستان این قدرت را خواهد داشت که در بازار نفت سلطه داشته باشد. مشکل این است که این کار زمان می برد و ماهها و سالها زمان لازم است تا این استراتژی عملی شود و اکنون ممکن است پادشاهی عربستان با مشکلات مالی، سیاسی و اجتماعی زیادی روبرو شود.

می دانیم که این دو قدرت منطقه ای در دو نقطه بطور غیرمستقیم مقابل یکدیگر ایستاده اند، در سوریه و در یمن. آیا آنچه اکنون روی داده می تواند بر این دو جنگ تاثیر بگذارد؟
برخی از قدرتها به این موضوع با نگرانی نگاه می کنند. یکی از آنها روسیه است که اقتصادش از کاهش قیمت نفت آسیب دیده. قیمت پایین نفت آقای لاوروف را بشدت نگران کرده است. آقای لاوروف، وزیر خارجه روسیه پیشنهاد داده که میان ایران و عربستان سعودی میانجیگری کند. چیزی که واقعا فوق العاده است و ایالات متحده آمریکا نمی تواند انجام دهد. این راهی است که نشان می دهد ایالات متحده آمریکا و آقای اوباما خارج از رقابتی است که در خاورمیانه در حال روی دادن است.

بنابراین آیا این کار درهای بیشتری را به روی داعش باز می کند؟
بحران دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی هم به این دو کشور و هم به کل منطقه مربوط است. چنین بحرانی با این سطح از تنش، باعث می شود که ائتلاف علیه داعش موثر واقع نشود.