فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «اگر قرار است بانک ها هزینه های بنگاه داری یا تیم داری خود را از طریق دریافت هزینه خدماتی که به مشتری ها می دهند تامین کنند، کار اشتباهی است.»
در ماههای اخیر شاهد تصمیمات جمعی بانک ها هستیم. بانک ها تصمیم گرفتند نرخ سود بین بانکی را کاهش دهند. بانک ها تصمیم گرفتند نرخ سود سپرده را کاهش دهند. اکنون هم بانک ها تصمیم گرفتند هزینه ارسال پیامک تراکنش های بانکی را از مشتریان دریافت کنند. طبق آنچه اعلام شده هزینه ارسال پیامک از طرف بانک ها سالانه 10 هزار تومان است. اینکه بانک ها خود تصمیم گیری کرده و نظارتی بر آنها نیست چه پیامدی دارد؟ آیا ارسال پیامک تراکنش های بانکی نباید رایگان بوده و جزو خدمات بانک ها برای رقابت با همدیگر محسوب شود؟
بانک ها طلبکار نظام اقتصادی کشور شده اند
دکتر حسین راغفر استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «در مورد بانک ها باید گفت فاجعه بزرگی رخ داده است. بانک ها چطور اجازه دارند بنشینند و تصمیم بگیرند که چه نرخی برای سود تسهیلات تعیین کنند؟ مشکل عجیب این است که نرخ سود تسهیلاتی که بانک ها باید بگیرند تا هزینه های خود را تامین کند حدود 27 درصد است که البته بین بانک های مختلف متفاوت است اما به هم نزدیک است.»
وی ادامه داد: «از سوی دیگر بانک مرکزی به بانک ها فشار می آورد که چون نرخ تورم کاهش یافته باید نرخ سود تسهیلات را پایین بیاورند. اما هزینه های بانک ها به دلایل مختلف بالا است که از آن جمله ناکارآمدی آنها است.»
وی افزود: «بخش قابل توجهی از این ناکارآمدی به دلیل رشد بی رویه و شعب متعدد بانک ها است و همچنین برخی سهل انگاری ها در سال های گذشته دیون معوّق بسیاری برای بانک ها باقی گذاشته است.»
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «برخی بانک ها بیشترین حجم دیون معوّق را دارند که که به این معنا است که یا بی احتیاطی های خیلی زیاد و یا فساد بزرگی در منابع آنها اتفاق افتاده است.»
وی با بیان اینکه علت هزینه های بالای بانک ها ناکارآمدی و ضعف مدیریت سیستم بانکی است گفت: «امروز که بانک ها خود مسئول بروز این بحران هستند طلبکار نظام اقتصادی کشور شدند و پیام اینها این است که با ما کار نداشته باشید چراکه وضع ما به اندازه کافی خراب است و بگذراید خودمان خودمان را مدیریت کنیم.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بانک ها اقدامات عجیب و غریب و غیرمترقبه ای انجام می دهند که در هیچ کشوری صورت نمی گیرد گفت: «امروز بانک ها تسهیلات را با احتیاط بسیاری می دهند و در مقابل بی احتیاطی های گذشته محافظه کاری فوق العاده صورت می گیرد و بعضا تسهیلات به صورت سیاسی انجام می شود؛ در حالی که برای پرداخت تسهیلات در همه جای دنیا ضوابط وجود دارد.»
وی ادامه داد: «یکی از اقدامات غیرقانونی بانک ها این است که وقتی تسهیلات می دهند شرط می گذارند که مثلا باید بیست درصد مبلغ وام در حساب قرض الحسنه بانک بماند و اگرچه وام را با نرخ بهره 22 درصد می دهند اما عملا 27 درصد می شود.»
وی افزود: «از دیگر اقدامات غیرقانونی بانک ها تحمیل برخی موارد به مشتری است که عملا مصادره اموال فرد محسوب می شود.»
راغفر درباره تصمیمات مشترک بانک ها در ماههای اخیر گفت: «وقتی بانک ها تصمیمات مشترک می گیرند در واقع اقدام به نوعی انحصار می کنند که به مصرف کننده تحمیل می شود و وی هیچ گزینه دیگری ندارد؛ در حالی که در هیچ کشوری این طور عمل نمی شود.»
وی ادامه داد: «اینکه در برخی کشورها بانک ها از ذخیره پول افراد هم بهره می گیرند درست است منتهی باید توجه داشت که نرخ تورم در این کشورها نزدیک به صفر است و افراد در مقابل پولی که در بانک می گذراند تسهیلات و اعتبار دریافت می کنند.»
وی افزود: «در این کشورها خانوارها همه کالاهای خود را قسطی می خرند. اعتبار افراد به این برمی گردد که چقدر حساب وی در بانک از اعتبار کافی برخوردار شده و نرخ بهره دریافتی هم با توجه به اعتباری است که در بانک دارد و ممکن است نرخ بهره سه تا 4 درصد باشد و افراد با اعتبار کمتر، نرخ بهره بیشتری پرداخت کنند.»
راغفر درباره تصمیم اخیر بانک ها برای دریافت هزینه ارسال پیامک های تراکنش بانکی از مشتری ها گفت: «این اقدام مشترک بانک ها مصداق دقیق انحصار و تبانی است که انتخاب را از مصرف کننده سلب می کند. اگر در سایر کشورها برای این امر هزینه ای هم می گیرند اما در مقابل تسهیلات دیگری می دهند و اقدام جمعی و تبانی صورت نمی گیرد تا مصرف کننده گزینه دیگری نداشته باشد.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چرا هیچ نهادی در کشور در مقابل اقدامات غیرقانونی بانک ها نمی ایستد؟، گفت: «در برخی نهادها نگاه این است که نباید در کار بانکها دخالت کرد که این نگاه غلط است و علت آن این است که منافع برخی قدرت مندان در بانک ها است.»
وی ادامه داد: «دوم وجود تفکر محافظه کارانه در بانک مرکزی است که حاضر نیست خود را با منافع صاحب بانک ها که عموما از نهادهای قدرت تشکیل شده درگیر کند و سوم عملکرد غلط بانک ها در گذشته است که امروز فشار بیشتر وضعیت آنها را بدتر می کند.»
وی افزود: «دلیل چهارم اینکه ممکن است بانک ها در اظهار تمکین کنند اما در واقع با تمهیدات مختلف منویات خود را پیش ببرند و بانک مرکزی هم ابزارهای نظارتی کافی برای این موضوع در اختیار ندارد.»
بانک ها در ایران بیشتر بساز و بفروش شده اند
اما دکتر مهدی پازوکی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «بانک ها می توانند برای رقابت میان خود ارائه برخی خدمات مانند ارسال پیامک تراکنش های بانکی را به عنوان یکی از خدمات رایگان قرار دهند اما در دنیا یکی از منابع درآمدی بانک ها خدماتی است که می دهند و مثلا در ژاپن حتی اگر بخواهید در حساب خود پول بگذارید یا پولی از حساب خود برداشت کنید کارمزد می گیرند.»
وی ادامه داد: «لذا در سیستم بانکی که می خواهد غیر ربوی باشد بهتر آن است که هزینه های خود را از طریق دریافت هزینه خدمات تامین کند؛ چراکه بانک ها هزینه دارند و دریافت هزینه خدمات بانکی جایز است.»
وی افزود: «البته همانطور که عنوان شد زمانی بانک ها در رقابت منطقی با هم هستند و برخی بانک ها که کارآمدتر هستند و درآمدهایی از سرمایه گذاری مختلف خود دارند، برای جلب مشتری هزینه خدمات نمی گیرند. اگرچه من به شدت طرفدار این هستم که سیستم بانکی به سمت تامین هزینه های خود از طریق خدمات بانکی برود.»
پازوکی درباره تصمیم های جمعی اخیر بانک ها گفت: «اگر بانک ها در جهت انضباط پولی در دوره گذار کنونی هماهنگ با هم عمل کنند و این هماهنگی به انضباط پولی کمک کند اشکالی ندارد؛ اما اگر این تصمیم های جمعی به انحصار بیانجامد پیامدهای منفی دارد چون انحصار یکی از آفت های اقتصاد ایران است.»
وی ادامه داد: «البته تصمیم جمعی و هماهنگی در جهت دریافت هزینه خدمات خوب است. در زمینه نرخ سود هم من اعتقادی به نرخ سود دستوری ندارم و معتقدم نرخ سود باید در بازار به وسیله عرضه و تقاضای پول تعیین شود.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در دنیا بانک ها وظیفه بانکداری و نه بنگاه داری را دارند گفت: «متاسفانه بانک ها در ایران بیشتر بساز و بفروش شده اند که برای اقتصاد کشور بسیار خطرناک است.»
وی ادامه داد: «اکنون دو خطر اقتصاد ایران را تهدید می کند. یکی موسسات غیرمتشکل پولی هستند که از طریق عناصر ذی نفوذ در حکومت توانسته اند مجوز فعالیت بگیرند و دوم بنگاه داری برخی از بانک ها است.»
وی افزود: «لذا اگر قرار است بانک ها هزینه های بنگاه داری یا تیم داری خود را از طریق دریافت هزینه خدماتی که به مشتری ها می دهند تامین کنند، کار اشتباهی است.»
