سد توحید می‌شکند؟

با اتمام عایق بندی دیوارهای تونل توحید دیگر آب از آنها چکه نمی‌کند، اما تکلیف آب قنات‌های پشت این دیوارها چه می‌شود؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ تونلي با بيش از دو هزار متر طول،شمال و جنوب تهران را به هم متصل می کند و از ترافیک میدانی می کاهد که در حقیقت مدتها است، میدانی به معنای واقعی در آنجا وجود ندارد و تنها محل تقاطع چند خیابان اصلی شهر است. این خبری بود که خیلی‌ها را خوشحال کرد.

نامش را تونل توحید گذاشتند و مقرر شد برخلاف تونل رسالت که 10ساله ساخته شد، دو ساله ساخته و بهره‌برداری شود.

اما در این پروژه مهم و حساس سرعت بهانه ای شد برای فراموش شدن دقت و کیفیت تا امروز شاهد مشکلاتی باشیم که حل آنها هزینه زیادی در پی دارد.

همان زمان هم حمزه شکیب، به عنوان رئیس وقت کمیسیون عمران شورای شهر نسبت به عدم رعایت برخی موارد هنگام ساخت این تونل هشدار داده بود.

وي آن روزها با انتقاد از هزينه سرسام‌آور ساخت تونل گفته بود: شهرداري هيچ‌وقت عدد روشني در رابطه با هزينه‌هاي تونل توحيد به ما نداد،. قرارداد اوليه را كه بستند ١٤٨ ميليارد تومان بود و بدون مناقصه واگذار كردند كه قاعدتا بايد طبق قوانين و مقررات با همين هزينه تمام مي‌شد؛ حالا اگر بخواهيم خيلي دست بالا بگيريم بايد با ٢٥ درصد بالاتر به اجرا مي‌رسيد، يعني ١٨٥ ميليارد تومان، اما آماري كه به ما داده شده، به صورت مكتوب هم ٥٥٠ ميليارد تومان بود و هم ٦٥٠ ميليارد تومان ارايه دادند. به صورت شفاهي هم مبالغي از ٣٠٠ ميليارد تا ٧٥٠ ميليارد تومان گفته شده است.

وي همان زمان در مصاحبه‌اي گفته بود: امنيت تونل توحيد را بايد به خدا سپرد چرا كه در بافت شهري موجود در مسير تونل توحيد حفره‌هايي وجود دارد كه يك‌بار موجب ريزش تونل شده است و اين حفره‌ها مي‌توانند براي بار ديگر نيز مشكل‌آفرين باشند. بنابراين بايد دعا كنيم كه حفره‌اي وجود نداشته باشد زيرا مي‌تواند موجب بروز اتفاقات دردناك باشد.

اما اينها تنها انتقادهايي نبودند كه شكيب به ساخت تونل داشت. وي كه بارها درباره احتمال فرو ريختن اين تونل هشدار داده بود، معتقد بود شهرداري به جاي تغيير مسير قنات‌هاي اطراف تونل آنها را مسدود كرده اما «آب بالاخره راه خود را پيدا مي‌كند» و در آينده باعث سستي تونل مي‌شود.

وي معتقد بود كه‌ تونل بايد زهكشي شود وگرنه آب به درون تونل هدايت مي‌شود. اين انتقاد هم هيچگاه جدي تلقي نشد، ولي با اين وجود سال‌هاي بعد و بارندگي‌هاي زمستاني كه بارها باعث تعطيلي تونل شدند، نشان داد كه اين انتقادها سياسي نبوده است.

***اختلاف بر سر زمان افتتاح
تونل توحيد در همان سال‌هايي ساخته و به بهره‌برداري رسيد كه شهرداري تابلوهاي روزشمار اتمام پروژه‌هايش را در بالاي سر پروژه نصب مي‌كرد تا نشان دهد كه به قول خود پايبند است. گفته مي‌شود كه در زمان ساخت تونل توحيد خيلي‌ها به قاليباف تذكر داده بودند كه تونل توحيد را نبايد با عجله ساخت چرا كه مي‌تواند عواقب جبران‌ناپذيري را براي شهر و شهروندان به دنبال داشته باشد. با اين وجود شهردار مثل هميشه پايش را در يك كفش كرده بود كه بايد اين تونل در همان بازه دو ساله افتتاح شود. ٣٠ ماه از مراسم كلنگ‌زني تونل گذشت تا اينكه قرار شد قاليباف در مراسمي در روز عيد غديرخم سال ٨٩ تونل را افتتاح كند.

همان زمان مهدي چمران، رييس شوراي اسلامي شهر وقت تهران معتقد بود كه امكان افتتاح آن در اين روز وجود ندارد. همچنين گروهي از كارشناسان معتقد بودند كه برخي ملاحظات فني در ساخت اين تونل ديده نشده و لازم است كه پيش از افتتاح و بازگشايي آن براي استفاده عموم مردم، موارد فني و ايمني لازم لحاظ شود. با تمام اين تفاسير مراسم افتتاحيه در روز مقرر برگزار شد و خودروهاي نوستالژي قديمي، نخستين ماشين‌هايي بودند كه به صورت نمادين از اين تونل عبور كردند تا اشك شوق قاليباف را درآورند.

***آب راه خود را باز می‌کند
بعد از گذشت مدتی از بهره برداری تونل توحید، هم چنانکه شکیب گفته بود، آب راه خود را پیدا کرد و از کوچکترین منفذهای دیواره و سقف تونل بیرون زد. گفته شد بخشی از سقف تونل ریزش کرده و کف تونل هم آبگرفته حتی دیواره ها نیز شوره زده بود و این مردمی که هر روز ار تونل رد می‌شدند را نگران و نگران تر می‌کرد.

***به دنبال عايق بندی تونل
 عليرضا جاويد، معاون فني عمراني شهردار تهران در این مورد ضمن تشريح روند ساخت تونل در مورد دليل واترپروف نبودن تونل گفت: عموما تونل‌هايي كه زير آنها آب‌هاي زير زميني وجود دارد ديوارهاي‌شان عايق مي‌شود ولي اگر تونل پايين‌تر از آب‌هاي سطحي باشد، سقف آن هم عايق خواهد شد، از آنجايي كه تونل توحيد هم در رديف تونل‌هاي اول است سقف آن عايق نشده بود.

البته الان به كمك يكي از دانشگاه‌هاي كشوربه دنبال بررسي امكان آب‌بندي تونل از داخل هستيم.
وي با تاكيد براينكه با تمام اين تفاسير تونل توحيد به هيچ عنوان مشكل فني خاصي ندارد و ما دايم آن را رصد مي‌كنيم درباره جلسات دادگاه و شكايت‌هايي مالي در خصوص اختلاف‌هاي حساب با پيمانكار تونل گفت: «اين دادگاه به دليل اختلاف حساب مالي بين پيمانكار و ناظر شهرداري تشكيل شده كه همچنان در حال پيگيري و در جريان است.»

حال با وجود تمامی اين چالش‌ها و اختلاف‌ها چند روزي است كه دوباره تردد در تونل توحيد به حالت عادي درآمده و جلوي نشت آب و ريزش آن به داخل تونل گرفته شده است اما بايد ديد باتوجه به نزديك شدن به فصل بارش و سرما اين شرايط عادي ادامه پيدا مي‌كند.

***توضیحات قالیباف درباره علت نشت آب در تونل توحید
محمدباقر قالیباف شهردار تهران در شهریور 94 در مورد نواقص تونل توحید و  در پاسخ به اینکه چرا تونل توحید که یکی از پروژه‌های فاخر شهرداری محسوب می‌شد در مدت کوتاهی از عمرش دچار نشت آب شده است،‌ اظهار داشت: نشت آب تونل به معنای مشکل فنی آن و اینکه تونل در حال ریزش است، نیست.

وی ادامه داد: تونل‌‌هایی که در گذشته احداث می‌شد واترپروف نبودند،‌ در واقع کاور ضد آب روی آنها کشیده نمی‌شد چراکه هزینه‌ زیادی در بر داشت. این در حالی است که بسیاری از تونل‌هایی که خارج از شهر و کشور ساخته می‌شود نیز اینطور هستند.

شهردار تهران تصریح کرد: یک لوله آب شهری نیز بالای این پروژه است که نشت دارد اما این آب آثار تخریبی ندارد ولی بر اساس تصمیمات اخذ شده قرار است این محل نیز واترپورف شود بنابراین تأکید می‌کنم هیچ مشکل فنی وجود ندارد.

وی در پاسخ به اینکه آیا این مسئله ارتباطی با مطالعات پروژه که گفته می‌شود ناقص بوده است،‌ دارد یا خیر، تأکید کرد: اصلا این مسئله ارتباطی به مطالعات آن ندارد‌، این مسئله را دنیامالی (معاون اسبق فنی و عمران شهردار و عضو کنونی شورای شهر تهران) هم می‌داند.

قالیباف مطرح کرد: اگر دقت کرده باشید قرار شد تونل‌‌های شهری که بعد از توحید ساخته می‌شود را ولو اینکه هزینه‌های گزاف در بر داشته باشد،‌ واترپروف احداث کنیم. بعد از توحید همه تونل‌ها ضد آب ساخته شده است.

وی گفت: مشاور پروژه در حال انجام اقدامات لازم است اما نقص فنی مطرح نیست و دوستان حوزه عمران هم می‌توانند درباره آن توضیح دهند.

***دلایل ایجاد ترک‌های تونل توحید
سیدمهدی پورهاشم جانشین مجری طرح های تونلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران درباره ترک های ایجاد شده تونل توحید، اظهار داشت: ساخت تونل توحید به صورت طرح و ساخت بود یعنی پیمانکار هم طراح و هم سازنده بوده است. در زمان طراحی این پروژه نظر پیمانکار این بود که نیازی به استفاده از لایه های آب بند که در پروژه های تونل نیایش، حکیم و غیره استفاده شد، وجود ندارد.

 وی ادامه داد: پیمانکار تونل توحید اعلام کرد تراز آب های زیر زمینی پایین تر از تراز کف تونل است و آب زیر زمینی وارد پروژه نخواهد شد.

پورهاشم مطرح کرد: قطر ستون های موجود در تونل توحید یک و نیم متر است و از بتن آرمه ساخته شده یعنی بتنی است که داخل آن از فولاد استفاده شده و بسیار مقاوم است. روی این بتن با لایه ای دو سانتی نما ایجاد شده و ترک های رخ داده روی این پوسته است در واقع ترک مربوط به سازه نیست که برای آن مشکل ایحاد کند.

جانشین مجری طرح های تونلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران با اشاره به اینکه عمر پروژه های تونلی بیش از 100 سال است، اظهار داشت: عمر 100 ساله شامل حال تونل توحید نیز می شود و احتمال ریزش این تونل وجود ندارد وهیچ خطری آن را تهدید نمی کند.

وی در پاسخ به سوالی مبنی  بر اینکه آیا مطالعات لازم درباره آن صورت گرفته بود یا خیر، اظهار داشت: همانطور که گفتم تونل توحید به صورت طرح و ساخت احداث شد؛ در این صورت زمانی که شروع به ساخت و طراحی می شود، مطالعات اولیه ای صورت می گیرد و همزمان با ساخت مطالعات تکمیلی انجام می شود.

پورهاشم ادامه داد: در این قسمت از کار نظرمان این بود که پروژه باید آب بند شود که البته در پروژه هایی که بعد از تونل توحید احداث شد مانند نیایش، امیرکبیر و حکیم آب بندی کامل صورت گرفته و هیچ آبی امکان نفوذ به آنها را ندارد. در پروژه توحید پیمانکار بر این باور بود که آب وارد تونل نمی شود اما در حال حاضر به این نتیجه رسیده ایم که باید آب بند شود.

***سرانجام اتمام عایق بندی
سرانجام روزگذشته علیرضا جاوید، معاون فنی عمران شهرداری تهران از رفع مشکل ریزش آب تونل توحید تا شهریور امسال خبر داد و گفت:هزینه ۳ میلیاردی انجام این کار از پیمانکار کسر می‌شود.

وی در خصوص ریزش آب در بخش‌هایی از تونل توحید گفت: در حال ترمیم مشکل هستیم و تا پایان شهریور امسال مشکل آب‌دهی تونل توحید در حد قابل توجهی برطرف می‌شود.

جاوید با تأکید بر این موضوع که تونل توحید مشکل سازه‌ای ندارد،‌ گفت: در طراحی به دلیل اینکه تونل شمالی و جنوبی بوده نیاز به آب  بندی کامل دیده نشده بود و بعد از اجرا ‌آب‌های سطحی بالای تونل در صورتی که لوله آبی می‌ترکید به داخل تونل ریزش می‌کرد.

معاون فنی عمران شهرداری تهران در خصوص هزینه‌های صرف‌ شده برای رفع مشکل تونل توحید، گفت: قرارداد اولیه 3 میلیارد تومان بوده است که البته با بحث خرید مصالح قیمت افزایش پیدا می کند.

وی در پاسخ به این پرسش که پیمانکار تونل توحید باید مشکلات تونل را برطرف می‌کرد ولی این امر صورت نگرفت، گفت: بنا بر صورت جلسه انجام شده با پیمانکار قرار است این 3 میلیارد تومان از حساب پیمانکار کسر شود.

***تکلیف قنات‌ها چی می‌شود؟
با توجه به گفته های حمزه شکیب، قنات‌هایی که در مسیر تونل توحید قرار داشتند، برایشان مسیر جدیدی احداث نشد و تنها مسدود شدند. این جمله شکیب که آب راه خود را پیدا می‌کند، محقق شد و از سقف و دیوار تونل آب بیرون زد تا مسئولان شهرداری خیلی دیر به فکر عایق بندی دیواره ها و سقف تونل بیفتند.

اما اکنون که عایق بندی به اتمام رسیده و دیگر به گفته مسئولان از سقف و دیوار آبی چکه نمی‌کند، تکلیف آب قنات‌های مسدود شده چه می شود؟ آیا برای آنها نیز فکری شده است یا اینکه باید منتظر باشیم تا آب از جای دیگری بیرون بزند و حادثه ای دلخراش را به وجود بیاورد.