نقاط تاریک و روشن بودجه 96

غلامرضاحیدری در گفت‌وگو با فرارو، بودجه 96 را انبساطی‌تر از بودجه سال جاری ارزیابی کرده و معتقد است این بودجه در سایه مثبت برجام نوشته شده است. وی معتقد است برای تحقق بودجه سال 96 نیازمند عزم حاکمیت هستیم.

در پی مشروح گفت‌وگوی حیدری با فرارو را می‌خوانید:

بودجه 96 چه میزان نفتی است و اولویت‌های آن چیست؟
بودجه کل کشور در سال آتی 1085 هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته 10.9 درصد رشد داشته است، از این رقم، بودجه عمومی 371 هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته 10.6 درصد رشد داشته است. بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات 757 هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال 95، 10.8 درصد افزایش یافته است. منابع بودجه عمومی 320 هزار میلیارد  تومان است که نسبت به سال گذشته 8.7 درصد رشد داشته است. درآمد‌های اختصاصی که دستگاه‌ها کسب در آمد کرده به خزانه می‌رود و مجوز دارند که برای خود هزینه کنند، 51 هزار میلیارد تومان است که جمع این‌ها می‌شود بودجه عمومی و رشد 24.4 درصدی نسبت به سال 95 داشته است.

از این منبع عمومی، 160 هزار میلیارد تومان درآمدهاست که بخش عمده آن مالیاتی است و در حدود 113 میلیارد تومان است که 35.3 درصد منابع عمومی را شامل می‌شود. عمده درآمد دولتی از این طریق است، اما از طریق مالکیت دولت، جرائم، فروش کالا و خدمات خدما ت نیز وجود دارد.

مورد دیگر منبع عمومی واگذاری دارایی های سرمایه‌ای است که 116 هزار میلیارد تومان است و از این رقم، 111 هزار میلیارد تومان حاصل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی است و 34.6 درصد منابع عمومی را تشکیل می‌دهد. پس منابع عمومی بودجه شامل 35.3 درصد درآمد مالیاتی و 34.6 درصدش محصول فروش نفت و فرآورده‌های نفتی است. البته 150 هزار میلیارد تومان نیز از محل فروش اموال منقول و غیر منقول به دست آمده و 350 هزار میلیارد تومان محصول واگذاری طرح‌های تملک سرمایه است. درصد قابلی توجهی از درآمدهای مالیاتی از محل درآمد مشاغل و شرکت‌ها که به نوعی وابسته به درآمدهای نفتی هستند. از این‌رو اگر ما در فروش نفت‌مان مشکل بیابیم، مثل دوران تحریم و یا با کاهش شدید قیمت نفت مواجه شویم، خود به خود درآمدهای مالیاتی هم مشکل پیدا خواهیم کرد.

مهمترین اولویت‌های بودجه 96 عبارت است از محیط زیست، آب، فاضلاب و حمل و نقل ریلی که این‌ها هر کدام بستر حل بسیاری از مشکلات دیگر و عامل رشد اقتصادی هستند. در بودجه سال آتی 7.7 درصد رشد، 3/12 رشد سرمایه‌گذاری و 19 درصد رشد نقدینگی پیش‌بینی شده است و بودجه سال آتی انبساطی‌تر از سال جاری خواهد بود.

بودجه سال بعد چقد واقع‌بینانه است؟
این بودجه بر اساس نفت 50 دلار در نظر گرفته شده است و دلار هم 3300 تومان پیش‌بینی شده است. ما در بودجه سال 95 نفت را 40 دلار دیده بودیم که تقریبا 25 درصد افزایش قیمت ملاحظه کرده‌اند. اینکه این قیمت چقدر واقع‌بینانه است بستگی به آینده دارد. اگر روند همین طور جلو برود، امید است که حداقل متوسط قیمت نفت 50 دلار باشد و اگر کارشکنان داخلی اجازه دهند و فضای بازار جهانی هم کشش داشته باشد، امیدواری زیادی در این خصوص وجود دارد.

منتهی در درآمدهای مالیاتی تحلیل بنده این است که به مشاغل جز و کسبه خرد فشار زیاد خواهد آمد، همان طور که در سال‌های اخیر فشار زیادی آمد و الان که مالیات‌های سال گذشته را جمع می‌کنند، کسبه خرد و شرکت‌های کوچک فشاری زیادی را متحمل شده‌اند و در سال‌های گذشته همان طور که شنیده‌اید، صنوف زیادی دست به اعتصاب می‌زدند.

در قسمت‌های دیگر باز بخشی از درآمد‌ها و هزینه مربوط به پروژه‌های عمرانی است که ما در سال 95 تخصیص کمی را داشتیم و بحث رونق کسب و کار و ایجاد مشاغل به اجرای این پروژ‌ه‌ها باز می‌گردد و امیداوریم که در سال 96 اوضاع بهتر بشود.

به نظر شما چه نقدی به بودجه 96 وارد است؟
مشکلی که بودجه ما دارد این است که اعتبارات مربوط به هزینه‌های جاری ما خیلی زیاد است، یعنی در سال 95 تقریبا بیشترین بخش بودجه به حقوق و مزایا اختصاص داشته است. این یعنی بدنه اداری دولت خیلی پرهزینه شده است، البته بخش قابل توجهی از این بودجه به نهادهای غیر‌دولتی اختصاص داده شده است، مانند حوزه‌های علمیه که ردیف بودجه دارند و یا سازمان تبلیغات هم ردیف درشتی را به خود اختصاص داده است و یا یک سری موسسات خاص هم در بودجه ردیف دارند.من تصور نمی‌کردم دانشگاه امام صادق هم ردیف بودجه دولتی داشته باشد، حال شما حساب کنید که وضعیت چگونه است.

بودجه 96 تا چه میزانی با برنامه ششم توسعه هماهنگ است؟
البته این برنامه هنوز نهایی نشده است. سند بالا دست برنامه ششم، سیاست‎های کلی برنامه ششم است که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده است. همچنین اقتصاد مقاومتی و سند چشم انداز هم هست که برنامه ششم در ذیل این اسناد نوشته خواهد شد، بنابراین، این بودجه تفاوت معنا‌‎داری با برنامه ششم توسعه نخواهد داشت. البته در برنامه ششم توسعه، چنانچه در کمیسیون تلفیق به صحت تقدیم شده است، برای راهپیمایی اربعین هم بودجه‌ای درخواست شده و خواسته‌اند آن را دولتی کنند و حال باید ببینیم مه برای سال بعدی چه تاثیراتی خواهد گذاشت.

آیا فاصله قیمت پیش‌بینی شده دلار در بودجه و بازار آزاد فسادزا نیست؟
بهتر این بود که این سوال این طور طرح شود که چرا نرخ دلار بالا می‌رود. عوامل متعددی در بالا رفتن نرخ دلار تاثیر دارد که یکی از مهم‌ترین عوامل میزان تولید ناخالص کشور است که یکی از پشتوانه‌های اصلی پول ملی است. منتهی در جهان کنونی پارامترهای مهم غیر اقتصادی از جمله عامل سیاسی تاثیر می‌گذارد و نحوه رابطه ما با کشورها در تعیین قیمت دلار در کشور بسیار موثر است.

به هر حال سهمی که ما می‎خواهیم از نفت داشته باشیم، تابع این عامل است. البته این یک واقعیت است که عمده درآمد ریالی دولت به دلار بستگی دارد، البته نمی‌خواهیم با قطع و یقین بگوییم که دولت بدش نمی‌آید قیمت دلار بالا بروند. البته یکی از مهم‌ترین فلسفه‌های وجودی‌ دولت و بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی کشور است و این یکی از مهم‌ترین انتقادات وارد است که در عمل نتوانسته‌اند پاسدار واقعی ارزش پول ملی باشند. هر چه دلار بالا می‌رود یک تورم بر مردم تحمیل شده و ارزش دارایی‌های مردم پایین آمده و کاهش قدرت خرید مردم بیشتر شده و نادار، نادارتر و تامین معیشت حقوق‌بگیر مشکل‌تر می‌شود و این منبع فساد می‌شود چون بابت تبعیض بسیار ناروا می‌شود. کاهش ارزش پول ملی یکی از عوامل دیگر تاثیرگذار در کاهش اعتماد عمومی مردم به کل حاکمیت بوده و در دراز مدت یک تهدید جدی است.

فرمودید فشار زیادی به اصناف خرد آورده می شود، این چطور با تلاش دولت برای خروج از رکود سازگار است؟
الان رکود در ایران خیلی عمیق است و به تعبیری چند لایه است. خروج از این رکود عمیق این طور نیست که تنها در حد توانایی دولت باشد و باید کل حاکمیت عزمش را برای خروج از این رکود جزم کند.

رکود یعنی اینکه از رشد منفی تولید ناخالص بیرون بیایید و یکی از الزامات این کار سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف است و این مسئله منجر به حرکت کردن چرخ اقتصاد می‌شود. ما این امید را داریم که با این رفع تحریم‌ها و به تعبیری برجام، از رکود خارج شویم. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام در همین اپک بود که می‌توان آن را به عنوان برجامی نفتی ملاحظه کرد و مذاکرات ایران در اپک در افزایش تولید و جلوگیری از کاهش قیمت نفت تاثیر زیادی داشت. این از آثار برجام بود و متاسفانه کسانی که باید درست ببینند، نمی‌بینند.

ما زمانی که تحریم بانکی بودیم و چیزی را هم که می‌توانستیم بفروشیم، نمی‌توانستیم پولش را بگیریم و از طریق دلال‌ها این کار صورت می‌گرفت. در راستای رونق کسب کار در دوران تحریم اگر می‌خواستید واردات و صادراتی داشته باشید در سایه تحریم بایستی کلی دور می‌زدیم و این واسطه‌ها را زیاد می‌کرد. اینکه بسیاری رفتند و در کشورهای مختلف شرکت در شرکت زدند، به همین خاطر بود و به تعبیر مقامات دولت قبل، تکنولوژی دور زدن تحریم ایجاد شده بود که هم جلوی چرخش اقتصادی را می‌گرفت و هم هزینه فعالیت اقتصادی و تولیدی را بالا می‌برد.

یعنی به تعبیر شما بودجه 96 در سایه مثبت برجام بوده و مشکلات کم‌تری خواهد داشت؟
بله، در سایه برجام است که ما امیدواریم قیمت فروش نفت 50 دلار باشد و ما روزانه 2 میلیون بشکه صادرات نفت داشته باشیم و قطعا این کار در سایه دستاوردهای برجام شدنی است.

بودجه خوبی نوشته شده است و همان طوری که فرمودید بودجه مثبتی است، اما شما فکر می‌کنید این بودجه چقدر بتواند در عمل تحقق یابد؟ برای تحقق بودجه چه بستر و شرایطی نیاز است؟
یکی از مهم‌ترین الزامات این است که فضای عمومی کشور چه در عرصه داخل و چه خارجی، آرام بوده و پر تنش نباشد. دو، اینکه واقعا همبستگی ملی باشد و همه آحاد کشور همبستگی داشته باشند و نه اینکه قشر خاصی فکر کنند کل ملت هستند. این دو یکی از مهم‌ترین ضمانت‌های تحقق بودجه 96 خواهد بود. البته این دو عامل در همه ابعاد به ویژه بودجه تاثیرات مثبتی خواهند داشت. از دید بودجه‌ای، نهادهایی که در شرایط فعلی کشور، میدان‌دار اصلی اقتصاد، سیاست و مسائل امنیتی هستند، باید واقعا دولت را همراهی کرده و از ایجاد هزینه‌های غیر ضرور جدا پرهیز کنند.