"آلودگی خاک" از راه می‌رسد!

فرارو- به هوایِ آلوده عادت کرده‌ایم. هر صبح که از خانه می‌زنیم بیرون چشم می‌گردانیم و چند نفس عمیق می‌کشیم تا ببینیم امروز لایه سیاه بالای سرِ شهر ایستاده و یا شانس با ما یار است و آسمان هم کمی آبی. شانس هم اگر چندروزی در هفته یارِ ما باشد نباید دل خوش کنیم، چون درست زیرِ پایمان زمینی است که آلوده است. خاکِ آلوده معضلی است درست بیخِ گوشمان.

او همچنین درباره خاکِ کشور می‌گوید که این خاک هم مواد آلی فقیری دارد، هم در حال شور شدنِ بیش‌از اندازه است و وضعیت نوترینت و نیترو نوترینت‌های خاک هم خوب نیست. به گفته این مقامِ مسئول ما فشار زیادی به خاکمان آورده‌ایم.

زباله‌ها معضلِ دیگر خاک ماست. متصدی همچنین از شهرداری‌ها گلایه دارد که آن‌ها تا کی می‌خواهند زباله‌ها را در یک جا جمع آوری و تخلیه کنند و تنها ایجاد سلول دفن بهداشتی را کار بسیار مهم برای خود ارزیابی کنند

تنظیم و ارائه لایحه خاک به مجلس در همین راستا از اقدامات سازمان حفاظت از محیط زیست است تا بیش از این خاک‌ها رو به نابودی نروند.

هرچند که خاک‌ موضوعِ مغفول‌مانده این سال‌هاست و به گفته بسیاری چون دیده نمی‌شود به فراموشی سپرده شده، اما متخصصان حوزه محیط زیست می‌گویند اگر تا به حال درگیرِ مسائل محیط زیستی‌ای مانند آب و هوا بوده‌ایم، تا چندسال دیگر معضلات خاک هم بیخِ ریشمان است.

دکتر اسماعیل کهرم –فعال و کارشناس محیط‌زیست  همچنین مشاور رییس سازمان حفاظت از محیط زیست- در گفتگو با فرارو به عواملی که خاک را آلوده می‌کند پرداخته و نجاتِ آن را نیازمند برنامه‌ریزی‌ای عملی می‌داند.

کهرم گفت: خاک آلوده نمی‌شود، مگر اینکه ماده دیگری به آن اضافه شود. در مناطق طبیعی بِکر ما چیزی به نام آلودگیِ خاک نداریم و درواقع این انسان‌ها هستند که این آلودگی را ایجاد می‌کنند.

خاک چطور آلوده شده است؟  او در پاسخ به این سئوال می‌گوید مثلا فرض کنید آهن را از دل خاک بیرون بیاورید؛ این آهن در فضای خارج از خاک با هوا ترکیب می‌شود، اکسید آهن تولید می‌کند، این اکسید آهن توسط باران سرازیر می‌شود و در نهایت منجر به آلودگی خاک خواهد شد. یا مثلا وقتی ذغال سنگ زیر زمین است، آلودگی تولید نمی‌کند اما استخراج آن منجر به آلودگی خواهد شد.

منبع دیگر آلودگیِ خاک به گفته اسماعیل کهرم ترکیبات کشاورزی است؛ چه سم و چه کود. سم و کود از بین نمی‌رود بلکه تغییر حالت خواهد داد، وارد خاک خواهد شد و درنتیجه آن را و هرآنچه در خاک روییده باشد آلوده می‌کند.

مشاور رییس سازمان محیط زیست همچنین توضیح داد که آلودگی هوا نیز می‌تواند هم بر آب و هم بر خاک اثر بگذارد و آن‌ها را نیز آلوده کند. به گفته او این آلودگی اکسید کربن و مونو اکسید کربن می‌سازد که باعث شور شدن دریاها خواهد شد. یا اگر بخواهیم جزئی‌تر نگاه کنیم آلودگی هوا زندگی بسیاری حیوانات روی خاک را تهدید می‌کند.

وی در ادامه گفت: یک مشت خاک، مملو از موجوداتِ زنده‌ای است که دوبرابر جمعیت جهان هستند. این موجودات زنده با آلودگی و خاک قلیایی از میان خواهند رفت.

این کارشناس با اشاره به برداشت نادرست از خاک ادامه داد: بنابراین خاک تنها با همین موارد که بدیهی به نظر می‌رسد در حالِ آلوده شدن است، چه رسد به آن‌که تا توانسته‌ایم از آن شن و ماسه برداشت کرده‌ایم، که خاکِ زنده را که 30 سانتی متر از سطح زمین است تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی همچنین می‌گوید چیزی که باید بدانیم آن است که طبیعت چیزی به نام خاک تولید نکرده و درواقع هر سانتی‌متر از خاک سنگ‌هایی است که در طی 400 سال به خاک تبدیل شده‌اند؛ 400 سالی که ما به راحتی آن را از بین می‌بریم.

به گفته این فعال محیط زیست از طرفی خاک تا زمانی‌که روی آن را گیاهان پوشانده‌اند حفظ می‌شود و وقتی گیاهان از بین بروند خاک نیز به مرور از بین خواهد رفت. ساخت‌وساز بی‌رویه و تراکم یکی از عوامل نابودی و آلوده کردن خاک است؛ چیزی که امروز در تهران می‌بینیم.

اما چرا به گفته سعیدمتصدی معاون سازمان محیط زیست خاک‌های اطراف تهران آلوده هستند؟

اسماعیل کهرم در پاسخ به این سئوال اظهار کرد: 30 درصد از کارخانجات ایران اطراف تهران قرار دارند؛ از پتروشیمی‌ها گرفته تا کارخانه دباغی و خودروی دیزل و ... . پساب‌های آن‌ها به خاک‌های اطراف سرازیر می‌شود و درنتیجه خاک اطراف تهران را آلوده می‌کند. تا گرمسار این جریان ادامه دارد. با این حال بسیاری افرد، مانند رییس دولت دهم در فکر گسترش کارخانه‌ها تا قم بود!

وی درباره آلودگی اطراف تهران و شهر تهران نیز توضیح داد: اما آلودگیِ خاک تهران تنها مختص به اطراف آن نیست. در خودِ شهر تهران، حتی در محله‌های بالاشهر نیز خاک آلوده است، به دلیل زباله و از بین‌بردن خاک. اینکه شما به آسمان نگاه کنید و ببینید که امروز هوا پاک است به معنای تنفس در محیط زیستی سالم نیست، چرا که درست زیر پای شما خاک آلوده است.
مشاور سازمان محیط زیست معتقد است هرچه سریع‌تر باید کاری برای محیط زیست کشور انجام دهیم که آن تنها ایجادِ دستورعمل‌هایی صحیح برای هر یک از این پساب‌هاست؛ اتفاقی که به این زودی‌ها به نظر من رخ نخواهد داد و نیازمند زمانِ لازم است.

کهرم در توضیح اینکه چرا معضل آلودگی خاک به زودی حل نخواهد شد گفت: به این دلیل که آلودگیِ خاک موضوعِ جدیدی است و زمانِ زیادی نیاز دارد تا به یک ثبات مدیریتی برسد. لایحه خاک که مسئولان سازمان محیط زیست از آن سخن می‌گویند قدمِ خوب و البته قدمِ اول است. نباید انتظار معجزه داشت و باید واقع‌بینانه کار را به پیش برد.

اسماعیل کهرام در انتها نیز نتیجه گرفت: قطعا در سال‌های آینده آلودگی خاک یکی از مهم‌ترین مشکلات محیط‌زیستی ما خواهد بود. آبِ آلوده، هوایِ آلوده و خاک آلوده سه ضلع مثلث آلودگی محیط زیست در ایران در سال‌های آینده خواهند بود. سه ضلعی که باعث از بین رفتنِ تدریجی گیاهان و جانوران خواهد شد اگر کاری برای آن نکنیم.