«آتش به اختیار» در چارچوب قانون و اخلاق

روزنامه خراسان در سرمقاله امروز نوشت:

« «آتش به اختیار» در چارچوب قانون و اخلاق » عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم مصطفی طاهری است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

یکی از ملزومات درک دقیق متن، استفاده از «محکمات» برای تفسیر «متشابهات» است. این منطقی است که در فهم متون دینی نیز در فقه و اصول فقه به آن توصیه شده است. در خصوص تحریف دیدگاه‌ها و اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) نیز که در سال‌های اخیر از سوی جریان‌های لیبرال و متحجر دنبال شده است، توصیه بزرگان مراجعه به اصول و مبانی کلام ایشان و عرضه تفسیرها و روایت‌ها به این مبانی است. موضوع برداشت و تفسیر ناصحیح از بیانات رهبر معظم انقلاب نیز امر تازه ای نیست. گاهی حضرت آیت ا... خامنه ای خود نیز به اصلاح برداشت‌های غلط از فرمایشاتشان اشاره کرده اند. به عنوان مثال تذکر ماه گذشته درباره تحریف سخنانشان درباره برداشته شدن سایه جنگ از سوی مردم و مرتبط کردن آن با انتخاب این دولت و آن دولت، از این قبیل بود. استفاده از عبارت «آتش به اختیار» از سوی رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با دانشجویان نیز با برداشت‌های متفاوت و گاه بی ربط از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی روبه رو شد. آیت ا... خامنه ای در این دیدار فرمودند: «من به همه‌ آن هسته‌های فکری و عملیِ جهادی، فکری، فرهنگی در سرتاسر کشور مرتّباً می‌گویم: هرکدام کار کنید؛ مستقل و به‌قول میدان جنگ، آتش‌به‌اختیار.» برای درک دقیق تر این عبارت باید به چند نکته توجه داشت:

 

1. استفاده از تشبیهات نظامی از سوی رهبر انقلاب درباره مسائل فرهنگی و حتی اقتصادی مسبوق به سابقه است. عبارت‌های «قرارگاه فرهنگی»، «قرارگاه اقتصادی»، «افسر جنگ نرم» و... نمونه‌هایی از این موارد برای تقریب به ذهن مخاطبان است. آیت ا... خامنه ای در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 92 به علت این موضوع اشاره کردند: «تعبیر "قرارگاه" ممکن است به بعضی گوش‌ها سنگین بیاید - قرارگاه یک اصطلاح جنگی است، اصطلاح نظامی است - و بگویند آقا، قرارگاه مال مسائل نظامی است، شما در مسائل فرهنگی هم فکر نظامی را رها نمی‌کنید! واقع قضیه این است که کارزار فرهنگی از کارزار نظامی اگر مهم‌تر نباشد و اگر خطرناک تر نباشد، کمتر نیست؛ این را بدانید؛ یعنی می‌دانید هم شما، واقعا یک میدان کارزار است اینجا.»

 

2. رهبر معظم انقلاب در طول سالیان مختلف و در مواجهه با اتفاقات مختلفی که در کشور به وجود آمده بود، همواره بر رعایت چارچوب‌های قانونی در کشور از سوی همه نیروها و طیف‌های مختلف کشور تأکید داشته اند. از جمله طی یک حکم حکومتی در خطبه‌های نماز جمعه سال 79 در واکنش به توهین یکی از نشریات به ائمه(ع) فرمودند: « شنیده شده در گوشه و کنار راجع به همین مطلبى که نوشته شده است، بعضی‌ها گفته‏اند ما اقدام مى‏کنیم، مجازات مى‏کنیم؛ ابداً. در نظام اسلامى، این کار به مسئولان مربوط است.در نظام اسلامى، این کارها مربوط به حکومت است... اگر کسى احساساتى هم دارد، خیلى خوب، آن احساسات پیش خداى متعال قطعاً اجر خواهد داشت؛ اما اگر عمل و اقدامى برخلاف موازین باشد، از آحاد مردم یقیناً پیش خدا هم اجرى ندارد. من هم که حالا نهى کردم؛ یعنى غیر از حرمت قانونى، حرمت شرعى هم پیدا کرد؛ مراقب باشید. اگر کسى به فرض از لحاظ تقلید، مقلّد کسى هم هست، بنده که نهى کردم، براى او حرام خواهد شد؛ این فتواى همه‏ علماست. کسى حق ندارد یک‏وقت کار نسنجیده‏اى انجام دهد.» همچنین در سال 80 نیز تأکید کرده اند: «هیچ چیزی مجوّز این نیست که بگویند چون نیروی انتظامی و قوه قضاییه عمل نکردند، خودمان وارد میدان شدیم؛ نخیر، آن روزی که لازم باشد مردم برای حادثه‌ای خودشان وارد عمل شوند، رهبری صریحاً به آنها خواهد گفت.» بر این اساس باید توجه داشت که سیره و قول رهبر انقلاب همواره بر نفی اقدامات خودسرانه و خارج از چارچوب‌های قانونی صراحت داشته است.

 

3. در بافت پیرامونی(کانتکست) کلام ایشان مشخص است که موضوع مسائل فرهنگی و فضای دانشگاه‌ها در میان است و این عبارت را درباره مواقعی به کار برده اند که دستگاه مرکزی دچار اختلال شده است و «مسئله اصلی را از مسئله‌ فرعی تشخیص نمی‌دهد». با توجه به موقعیت و جایگاه کلام ایشان اینطور برداشت می‌شود که در چنین وضعیتی وظیفه جوانان و نیروهای انقلابی است که بدون توجه به مسئله سازی‌های دستگاه مختل شده، به مسئله اصلی و اولویت اساسی بپردازند.

 

4. با این توضیحات ظاهراً عبارت«آتش به اختیار» می‌تواند به معنای همان اصطلاح «خودجوش» باشد که ایشان در سال‌های گذشته بارها آن را به کار بردند. رهبر انقلاب در دیدار نوروزی سال 95 در این باره تأکید کردند: «...این مجموعه‌های خودجوش مردمی که کار فرهنگی می‌کنند -که الان در سرتاسر کشور هزاران مجموعه خودجوش مردمی هست که دارند خودشان کار می‌کنند، خودشان فکر می‌کنند، خودشان تلاش می‌کنند و کار فرهنگی می‌کنند- روزبه‌روز باید توسعه پیدا کنند؛ دستگاه‌های دولتی باید به اینها کمک کنند.» همچنین در مراسم سوم خرداد همان سال در جمع دانش آموختگان دانشگاه افسری امام حسین(ع) نیز تصریح کردند:«اینکه گفتیم جوان‌های مؤمن و حزب‌اللّهی و انقلابی کارهای فرهنگی خودجوش را رها نکنند و دنبال بکنند، و همه‌ دستگاه‌های فرهنگی کشور را دعوت کردیم و می‌کنیم که در این جهت حرکت کنند، این، بخش فرهنگیِ این عدم تبعیّت است، این جهاد بزرگ است، جهاد کبیر است.» بر این اساس دستور رهبر انقلاب درباره آتش به اختیار بودن نیروهای فرهنگی تأکید بر برنامه ریزی و فعالیت خودجوش فرهنگی دارد. البته در دیدار اخیر نیز ایشان توصیه کردند که اگر فهمیدید که اقدامتان نادرست است از همان‌جا متوقّفش کنید و راه را برگردانید. اندیشه یک متفکر، حاصل یک منظومه فکری و همنشینی اصول و فروع در کنار یکدیگر است. برای درک دقیق عباراتی که چالش برانگیز است باید سعی کرد از سایر سخنان او استفاده کرد.