ریخت و پاش بودجه‌ای اصلاح نشد!

یک اقتصاددان می‌گوید در بودجه 1397 هزینه‌های دولت ساماندهی نشده و همچنان برخی دستگاه‌ها هستند که برای انجام وظایف مشترک بودجه می‌گیرند که دولت به حال آنها چاره‌اندیشی نکرده است.

وحید شقاقی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بودجه سال ۱۳۹۷، اظهار کرد: اگر بخواهیم اعداد مربوط به مالیات سال ۱۳۹۷ را بررسی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که درآمد ۳۱ هزار میلیارد تومانی از محل اخذ مالیات برای اقتصاد ایران چندان قابل توجه نیست. در نظر داشته باشید که تولید ناخالص داخلی در ایران معادل ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان است و نسبت درآمد مالیاتی به تولید معادل ۱۰ درصد است. این در حالی است که میانگین نسبت درآمد مالیاتی به تولید در دنیا ۱۵ درصد و در کشورهای توسعه یافته این میزان ۲۰ درصد است.

وی افزود: بنابراین در ایران نسبت مالیات به تولید از میانگین دنیا پایین‌تر است، ولی با این حال درآمد مالیات سال آینده خوشبینانه در نظر گرفته شده است که به نظر من نمی‌تواند همه آنها را محقق کند. این‌که دولت چه مشکلی در زمینه‌ دریافت مالیات از مودیان دارد علاوه بر بحث معافیت‌ها، فراریان مالیاتی و غیره در یک نکته قابل بررسی است و آن عدم گسترش دو پایه مالیاتی مهم است. این دو پایه مالیاتی به دلیل فشار صاحبان سرمایه مورد توجه قرار نمی‌گیرد که در نتیجه این است که ما از درآمد مالیاتی مهمی در این دو بخش محروم هستیم.

این اقتصاددان در توضیح این دو پایه مالیاتی، گفت: یکی از آنها مالیات بر سود سپرده است و به نظر من نگرفتن مالیات از سود سپرده یک ظلم است که در چهار پنج سال گذشته اتفاق افتاد و آن را می‌توان ارائه‌ی رانتی به ثروتمندان دانست. در پنج سال اخیر با توجه به این‌که سود سپرده بانکی بالا بوده است ثروتمندان بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصد افزایش ثروت داشتند بدون آنکه برای آن زحمتی بکشند و مالیات آن را هم پرداخت نکردند همین امر به شکاف درآمدی منجر شده است.

شقاقی ادامه داد: در سال‌های گذشته یکی از کسانی که پیگیر اخذ مالیات از سود سپرده بود علی طیب‌نیا – وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت یازدهم – بود که او نیز به دلیل فشارهای فراوانی که بر او وارد شد نتوانست آن را تصویب کند و نتیجه آن شده که بدون دلیل قانع کننده‌ای تولید ثروت بدون زحمت در ایران مالیات نداشته است.

وی در ادامه سخنانش به یک پایه مالیاتی مهم دیگری که مالیات نمی‌دهند اشاره کرد و گفت: مالیات بر ثروت و درآمد در همه کشورهای دنیا یکی از پایه‌های مهم مالیاتی است که در ایران نیز تصویب قانون مربوط به آن از سال ۱۳۸۰ مطرح است، ولی هرگز تصویب نشد. این مورد نیز به خاطر فشار ثروتمندان محقق نشده و به این ترتیب فشار مالیاتی به روی بخش‌هایی از اقتصاد ایران است که لزوما درآمدهای مناسبی ندارد.

این اقتصاددان اضافه کرد: سوال اینجاست که دولت درآمد مالیاتی ۱۳۰ هزار میلیاردی که برای خود پیش‌بینی کرده است از کجا می‌خواهد دریافت کند. البته که در اقتصاد ایران ظرفیت پرداخت مالیات ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان وجود دارد ولی تا زمانی که اصلاحات لازم صورت نگرفته و پایه‌های مالیاتی پردرآمد معاف از مالیات هستند افزایش درآمد مالیاتی به منزله فشار آوردن به بخش‌های اقتصاد ایران است که در تور مالیاتی قرار دارند.

شقاقی با بیان این‌که در پنج سال اخیر نابرابری در ایران افزایش یافته است، گفت: در چهار پنج سال اخیر همین موضوع سود سپرده منجر به افزایش درآمد عده‌ای از ثروتمندان شده و شکاف درآمدی را افزایش داده و در عین حال با توجه به وضعیت نامناسب دهک‌های پایین درآمدی، نابرابری در ایران به مرحله هشدار رسیده است.

وی در ادامه سخنانش به موضوع وضعیت یارانه‌ها در بودجه ۱۳۹۷ و پیش‌بینی حذف ۲۰ میلیون از دریافت یارانه اشاره کرد و گفت: دولت در پنج شش سال آینده فرصت داشت بانک اطلاعاتی خود را تکمیل کند ولی چنین نکرد و به نظر من عزم جدی برای آن نداشت. اکنون به نظر من دولت باید سریعا پنج دهک بالای درآمدی را حذف کند و یارانه پنج دهک پایین درآمدی را اضافه کند و حتی باید به جهت کاهش نابرابری، پوشش‌های حمایتی دیگری را برای آن پنج دهک در نظر بگیرد. متاسفانه در بودجه ۱۳۹۷ این پیش‌بینی نشده است.

این اقتصاددان در خصوص نرخ ارز نیز چنین توضیح داد: به نظر من پیش‌بینی ارز ۳۵۰۰ تومانی در بودجه ۱۳۹۷ مناسب نیست، چرا که همین حالا دلار ۴۲۰۰ تومان است و به نظر من تا پایان سال به ۴۵۰۰ تومان می‌رسد و در سال دیگر نیز به ۵۰۰۰ تومان خواهد رسید و در این صورت شکاف بین ارز دولتی و ارزش بازار تا ۱۵۰۰ تومان خواهد رفت که این اتفاق خوبی نیست و به تشدید فقر منجر شده و سیاست تک‌نرخی کردن ارز را به تعویق می‌اندازد.

شقاقی با بیان این که اقتصاد ایران به شدت به واردات وابسته است، اظهار کرد: اقتصاد ایران با افزایش قیمت دلار همواره دچار مشکل می‌شود، چرا که بسیار وارداتی است و از آنجایی که مصرف مردم ما نیز به کالاهای وارداتی وابسته است وقتی دلار بالا برود در نتیجه تورم گسترده نیز به دنبال آن خواهد آمد. در نتیجه به نظر من در سال ۱۳۹۷ هدف گذاری تورم تک‌رقمی محقق نخواهد شد و باعث افزایش قیمت کالاها خواهیم شد.

وی در ادامه سخنانش به هزینه‌های دولت در بودجه ۱۳۹۷ اشاره کرد و گفت‌: واقعیت این است که دولت در ایران بسیار پرهزینه است و من فکر می‌کنم اگر برونسپاری انجام می‌شد حداقل ۵۰ درصد هزینه‌های اقتصاد ایران کاهش می‌یافت. اکنون اثری از تناسب بین هزینه‌ها و وظایف دستگاه‌ها وجود ندارد. بسیاری از حوزه‌ها، دستگاه‌ها و غیره وظایف موازی و مشابه دارند که هر کدام جداگانه بودجه می‌گیرند. دولت باید عزم داشته باشد که دستگاه‌های این چنینی را یا ادغام یا منحل کند واقعیت این است که بسیاری از دستگاه‌ها امسال اصلا نیازی به افزایش بودجه نداشتند ولی بودجه آنها افزایش یافته است و در مقابل می‌بینیم که بودجه‌هایی مانند بودجه عمرانی به اندازه‌ای که باید تخصیص نمی‌یابد.

این اقتصاددان اظهار کرد: زیرساخت‌ها فرسوده می‌شوند بدون این‌که بودجه عمرانی به آنها تخصیص یابد و چنین وضعیتی به رکود حاکم بر اقتصاد ایران حاکم می‌زند اکنون بیش از ۹۰ درصد هزینه‌های دولت هزینه‌های جاری است و بودجه عمرانی که اتفاقا در رونق بخشی در اقتصاد موثر است آنگونه که لازم است تخصیص داده نمی‌شود.