جنجال در داووس

با توجه به سیاست «نخست آمریکا»ی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به نظر می‌رسید حضور او در داووس برای او و تیم همراهش چندان خوشایند نباشد. در واقع از جایی که اجلاس داووس بر ترویج جهانی‌شدن و همکاری جهانی استوار است، سیاست‌های ترامپ که مبنی بر حمایت از تولید داخلی است، به‌شدت در تضاد با اهداف این اجلاس قرار می‌گیرد؛ اما برخلاف انتظارها، به نظر استقبال گرمی از هیئت آمریکایی و ترامپ در اجلاس اقتصادی جهانی داووس صورت گرفت؛ استقبالی که طبق اعلام یکی از مقامات ارشد کاخ سفید، موجبات خرسندی رئیس‌جمهور آمریکا را نیز فراهم آورده است.

به گزارش شرق، البته این استقبال گرم پایان چندان خوشی نداشت و واکنش‌های نه‌چندان مثبت به سخنرانی ترامپ در روز اختتامیه این اجلاس، عملا رشته‌های ترامپ را پنبه کرد. شاید استقبال گرم اولیه می‌توانست اندکی به ترمیم چهره بین‌المللی ترامپ و متعاقب آن آمریکا کمک کند. ترامپ در ماه‌های اخیر به‌ واسطه تصمیماتی مانند به‌رسمیت‌شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل و همچنین اظهارات نژادپرستانه‌اش درباره مهاجران آفریقایی، به‌شدت تحت فشار افکار جامعه جهانی قرار گرفته بود؛ مسئله‌ای که جایگاه بین‌المللی آمریکا را به‌شدت زیر سؤال برده است. از دیگر سو، هرچند ترامپ در مصاحبه خود با شبکه «سی‌ان‌بی‌سی»، هدف خود را از حضور در اجلاس داووس، ترغیب شرکت‌ها به سرمایه‌گذاری در آمریکا عنوان کرد؛ اما صحبت‌های او درباره مناقشه اسرائیلی و فلسطینی، حاشیه‌های سیاسی زیادی را به دنبال داشته است.

هشدار به شرکای تجاری
ترامپ در صحبت‌های خود در آخرین روز اجلاس داووس، کوشید با ترسیم تصویری از موفقیت‌های اقتصادی خود در دوران یک‌ساله حضور در کاخ سفید، بیشتر بر مسائل اقتصادی و تجاری تأکید کند؛ هرچند در بخش‌هایی گریزی به مسائل سیاسی، بین‌المللی و حتی رسانه‌ها نیز زد. او در سخنان خود با تأکید بر عادلانه و دوطرفه‌بودن تجارت، خاطرنشان کرد تجارت ناعادلانه تمام کشورهای جهان را تضعیف می‌کند. در واقع او روز جمعه به‌صراحت به شرکای تجاری آمریکا هشدار داد واشنگتن دیگر تجارت ناعادلانه و رویه‌های مخرب در بازار را تحمل نخواهد کرد. او در همین رابطه افزود: «ما نمی‌توانیم تجارت باز و آزاد داشته باشیم، اگر برخی از کشورها بخواهند به هزینه دیگر کشورها از آن سوءاستفاده کنند».

احتمالا منظور ترامپ کشورهایی مانند چین و آلمان است که پیش‌تر نیز از تراز تجاری منفی آمریکا با آنها گله کرده است. البته او در بخش‌هایی از سخنان خود کوشید با ابراز تمایل برای پیوستن مجدد به توافق تجاری ترانس‌پاسفیک در صورت تأمین منافع آمریکا، پالس‌های مثبتی را به حاضران در جلسه ارسال کند. با‌این‌حال، برخلاف سخنرانی دیگر رهبران جهان، سخنرانی ترامپ با کف‌زدن حضار همراه نبود که این از تضاد افکار و ایده‌های رئیس‌جمهور آمریکا با هدف و محتوای این اجلاس خبر می‌دهد. ترامپ همچنین از سخنرانی‌اش در اجلاس داووس برای تشریح اقدامات خود در راستای اصلاح نظام مالیاتی آمریکا و مقررات‌زدایی بهره گرفت و از تصمیم شرکت‌هایی مانند اپل برای سرمایه‌گذاری در ایالات متحده خبر داد. او در جایی از سخنان‌ خود این‌طور عنوان کرد: «وقتی آمریکا رشد ‌کند، جهان رشد می‌کند».

او همچنین از تریبون این اجلاس اقتصادی برای تکرار انتقاداتش از رسانه‌ها بهره گرفت و گفت تا پیش از رئیس‌جمهورشدن نمی‌دانسته چقدر رسانه‌ها می‌توانند کثیف، پست، بدجنس و دروغ‌گو باشند. طبق گزارش‌های واصله، این بخش از سخنان او با واکنش منفی حاضران در سالن مواجه شده است. او همچنین در جایی از سخنان خود از رهبران خواست هزینه‌های خود در بحث دفاعی را افزایش دهند. او در همین رابطه با بیان اینکه امنیت مشترک کشورها نیازمند پرداخت سهم عادلانه از سوی تمام طرفین است، خواستار افزایش فشار بر شبه‌جزیره کره با هدف خلع سلاح اتمی این کشور شد. ترامپ از رهبران جهان خواست تا مانع دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای شوند. این در حالی است که ایران و دیگر نهادهای بین‌المللی ازجمله آژانس انرژی هسته‌ای، با انکار تلاش برای ساخت سلاح‌های اتمی، برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز دانسته‌اند.

تهدید فلسطین از داووس
در شرایطی که انتظار می‌رفت ترامپ از فرصت اجلاس جهانی داووس برای کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری‌ها بهره گیرد، حتی حضور در این اجلاس جهانی نیز باعث نشد تا او از مواضع خود درخصوص مناقشه اسرائیلی-فلسطینی کوتاه بیاید. او در دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در حاشیه اجلاس داووس، بار دیگر تهدید کرد که در صورت شرکت‌نکردن فلسطینیان در مذاکرات صلح، کمک‌های اقتصادی و امنیتی آمریکا به فلسطین را قطع خواهد کرد. کمک نقدی آمریکا به فلسطین در سال ٢٠١٦ میلادی ٢٦٠‌میلیون دلار بوده است. این در حالی است که اسرائیل سالانه بیش از سه‌میلیارد دلار کمک نظامی از آمریکا دریافت می‌کند. به نظر این تهدید جدید بعد از آن صورت می‌گیرد که در سفر اخیر مایک پنس، معاون اول ترامپ به منطقه، رهبران فلسطینی حاضر به دیدار با او نشدند.

حال ترامپ از این اقدام به‌عنوان بی‌احترامی به ایالات متحده یاد می‌کند. در واقع تنش میان رهبران فلسطینی و ایالات متحده بعد از تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس بالا گرفت. این تصمیم باعث شد تا دیگر میانجی‌گری آمریکا در مذاکرات صلح را نپذیرند و محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، از بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت ابدی فلسطینیان یاد کند. در هر صورت، این نخستین‌باری است که رئیس‌جمهور آمریکا از کمک‌های مالی این کشور به‌عنوان یک اهرم فشار برای آوردن فلسطینیان پای میز مذاکره استفاده می‌کند.

البته پیامدهای قطع این کمک‌های مالی و امنیتی از آن جایی که بخشی از آن صرف آموزش نیروهای امنیتی فلسطینی می‌شود، می‌تواند دامن خود اسرائیل را نیز بگیرد. از دیگر سو، کاهش کمک‌های مالی آمریکا به اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی نیز می‌تواند به افزایش تنش‌ها در این منطقه کمک کند. پیش‌تر ایالات متحده از کاهش ٥٠ درصدی کمک نقدی‌اش به آژانس امداد آوارگان فلسطینی خبر داده بود. این آژانس که وظیفه خدمت‌رسانی به بیش از پنج ‌میلیون آواره فلسطینی را در مناطق اشغالی، لبنان، اردن و سوریه برعهده دارد، نقش مهمی در حفظ ثبات و آرامش در مناطق اشغالی ایفا می‌کند. هرگونه اخلال در خدمات‌رسانی این آژانس با ایجاد نارضایتی و ناآرامی در اردوگاه‌های آوارگان، می‌تواند امنیت و ثبات در منطقه را تحت‌الشعاع قرار دهد. درواقع انتفاضه اول و دوم و همچنین جنبش‌های فتح و حماس از دل همین اردوگاه‌ها سر برآوردند که فقیرترین و محروم‌ترین اقشار مردم فلسطین را در خود جای داده‌اند.

بیت‌المقدس خریدنی نیست
البته این تهدید ترامپ از سوی رهبران فلسطینی بی‌پاسخ نماند. نبیل ابو ردینه، سخنگوی رئیس تشکیلات خودگردان، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که سیاست تهدید بر مردم فلسطین تأثیری ندارد. او در همین‌ زمینه افزود: «مسئله بیت‌المقدس یک مسئله مقدس است؛ بیت‌المقدس کلید جنگ و صلح در منطقه است و نمی‌توان با تمام پول عالم نیز آن را خرید». صائب عریقات، مذاکرکننده پیشین فلسطین، نیز در همین خصوص گفت: «شاید ترامپ با پولش بتواند خیلی چیزها را بخرد ولی نمی‌تواند شرافت ملت ما را بخرد». حنان اشراوی، یکی از مقامات فلسطینی، نیز عدم دیدار با یک فرد سرکوبگر و ظالم را نه نشانه بی‌احترامی بلکه نشانه عزت‌نفس توصیف کرده است.

حسام زملط، سفیر فلسطین در ایالات متحده، نیز در گفت‌وگو با «بی‌بی‌سی»، با انکار بی‌احترامی فلسطینیان به آمریکا گفته است که فلسطینیان تنها از حقوق خود دفاع می‌کنند. از نظر زملط، فشار مالی با اغراض و نیات سیاسی راه به جایی نخواهد برد. او همچنین عنوان کرده است که ترامپ با تصمیم اخیرش درباره بیت‌المقدس، کل میز مذاکره را برهم زده است. این در حالی است که نتانیاهو در حاشیه اجلاس داووس خاطرنشان کرد، تحت هر توافق صلحی، بیت‌المقدس پایتخت اسرائیل باقی خواهد ماند. با این تفاسیر باید گفت، نه‌تنها حضور ترامپ در داووس کمکی به ترمیم وجهه بین‌المللی آمریکا نکرد بلکه تهدید فلسطینیان به قطع کمک‌ها، خط‌ونشان‌کشیدن برای شرکای تجاری و همچنین انتقادات سخیف از رسانه‌ها باعث شد تا جایگاه بین‌المللی آمریکا و صلاحیت او به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا بیش از پیش زیر سؤال برود.