نمره روسی از آزمون آمریکایی

روزنامه شرق نوشت: سرانجام جهان واکنش دونالد ترامپ به کاربرد سلاح شیمیایی در دومای سوریه را مشاهده كرد و قبل از ورود بازرسان سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به سوریه و اثبات اینکه دولت سوریه یا مخالفان کدام‌یک مسئول به‌کارگیری آن بوده‌اند، نیروهای دریایی آمریکا و متحدانش با موشک‌های کروز خود سه منطقه را هدف قرار دادند که یکی از آنها همان حومه شرقی دمشق بود. این طرز حمله به سوریه نشان داد که هدف مقابله با به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی نبوده است. به‌علاوه این حمله از نظر حقوق بین‌الملل غیرقانونی محسوب می‌شود؛ زیرا هیچ‌گاه در شورای امنیت مورد رسیدگی و تصمیم‌گیری قرار نگرفته است.

جلسه دیگری به درخواست روسیه در شورای امنیت تشکیل شده تا از این زاویه درباره موضوع بحث کنند. درباره اینکه دونالد ترامپ چقدر توانست غربی‌ها را با خود در این حمله همراه کند، اماواگرهای زیادی وجود دارد؛ چون صداهای منفی در غرب و از‌جمله در آلمان شنیده شد؛ اما برخی کشورها در اروپا با آمریکا همراهی کردند که عمدتا بریتانیا و فرانسه و ایتالیا را نام برده‌اند. هرکدام از این سه کشور دلایل مخصوص به خود برای شرکت در حمله به سوریه داشتند. اصولا فضای غربی و به‌ویژه اروپا تحت‌تأثیر به‌کارگیری ماده شیمیایی علیه جاسوس دوجانبه روسیه در سالزبری بریتانیا بود که از دیدگاه این کشور، نقض حاکمیت بریتانیا محسوب می‌شود و بقیه کشورهای اروپایی هم نگران اقدام مشابه روسیه در خاک خود بودند؛ بنابراین با بریتانیا همراهی کردند و به ‌دنبال آن آمریکا و بقیه کشورهای غربی نظیر استرالیا و کانادا هم از برخورد با روسیه حمایت کردند که به جنگ سفارتخانه‌ها انجامید و چند صد دیپلمات از طرفین اخراج شدند.

از‌این‌رو فضای اروپا و به‌طور کلی غرب درباره به‌کارگیری این مواد، حساس و آماده واکنش بود. بریتانیا در قبال حمایت آمریکا از این کشور در اخراج دیپلمات‌های روسیه، اکنون باید پاسخی مطلوب به درخواست آمریکا می‌داد. به‌علاوه همیشه بریتانیا برای حفظ تعادل و شاید تک‌روی خود در اروپا به حمایت‌های آمریکا متکی بوده و در عوض در مناطقی که آمریکا از آنها خارج شده یا نتوانسته حضور داشته باشد، بریتانیا حضور پیدا کرده و عکس این در سال‌های ١٩٧٠ اتفاق افتاد که آمریکا جای بریتانیا را در خلیج فارس و خاورمیانه گرفت؛ بنابراین در گام اول حمله روز گذشته نوعی تلافی به روسیه محسوب می‌شود و به‌کارگیری سلاح شیمیایی تنها بهانه بود.

فرانسه از یک سو تلاش می‌کند به موازات رقابت با آمریکا، در غرب منزوی نباشد؛ بنابراین خود را در نوک تیز حمله قرار می‌دهد. از سوی دیگر سوریه و لبنان از مناطق سنتی تحت‌الحمایه فرانسه در بعد از جنگ اول جهانی هستند. ازاین‌رو فرانسه به سرنوشت این دو کشور حساسیت نشان می‌دهد تا ریشه‌های خود را حفظ کند. در قضیه سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان، به‌خوبی مشاهده شد مکرون با سفر به عربستان موجبات آزادی سعد حریری و سفر او به فرانسه را فراهم کرد؛ اما یک بازی بزرگ‌تر بین مجموعه غرب و روسیه در جریان است و آن اینکه غرب متوجه شده سوریه را به روسیه و ایران به‌عنوان هم‌پیمان آن باخته است. پس چه باید کرد؟ مجموعه غربی‌ها مدتی بود در التهاب بودند که زمین بازی را در سوریه طوری عوض کنند که همه پیروزی از آن روسیه و ایران نشود. به‌ویژه اینکه هم‌پیمان ناتوی آنها یعنی ترکیه نیز ساز مستقل می‌زد و برای خود تا مرز رویارویی با آمریکا پیش رفت. به‌این‌ترتیب در گام دوم، حمله دیروز نوعی مقابله با قدرت و نفوذ روسیه و ایران در سوریه محسوب می‌شود و به‌کارگیری سلاح شیمیایی بهانه این اقدام بود.

روسیه و آمریکا هم با وجود درگیرشدن در مسائل گوناگون در مدت چند سال گذشته به‌ویژه بعد از بر سر ‌کار ‌آمدن دونالد ترامپ، نمی‌خواهند به رویارویی مستقیم نظامی مبتلا شوند؛ زیرا این رویارویی به جنگ هسته‌ای و جنگ سوم جهانی خواهد انجامید. هر دو به این خط قرمز متعهد بوده و حیات و منافع و امنیت ملی خود را در گرو احترام به این خط قرمز می‌دانند. در چند روز گذشته در کنار شعارهای تبلیغاتی، اخباری خاموش از مذاکره پنهانی آمریکا و روسیه درباره سوریه به گوش می‌رسید. جمع‌بندی این نکات، پیش‌بینی انجام اقدامی برای حفظ وجهه سیاسی آمریکا و روسیه بود؛ یعنی آمریکا با روسیه هماهنگ می‌کند که چه نقاطی در سوریه هدف موشک قرار گیرد که صدمه‌ای به حضور و منافع روسیه در این کشور وارد نیاید؛ ولی آمریکا و غرب در جهان تبلیغ کنند که اقدامی در مقابله با به‌کارگیری سلاح شیمیایی انجام داده‌اند.

بعد از جنگ لفظی اولیه آمریکا و روسیه در شورای امنیت، روس‌ها برای اولین‌بار از حدود قبلی خارج شده و تظاهر کردند در برابر آمریکا می‌ایستند؛ تا‌جایی‌که ادعا کردند اگر آمریکا موشکی به سوی سوریه شلیک کند، نه‌تنها موشک مزبور بلکه موشک‌انداز و ناو جنگی آمریکا را هدف قرار می‌دهند. این ادعایی جدید بود که می‌توانست از سیمای جدید روسیه در جهان سخن بگوید. همگان گوش‌ها و چشم‌ها را تیز کردند تا ببینند روسیه چقدر به قول خود عمل می‌کند یا بلوف می‌زند؛ اما همان‌طور که گفته شد، روسیه هیچ واکنشی نظامی در قبال حمله غرب از خود نشان نداد و تنها سوریه و شاید به قول خبرگزاری‌ها، ایران پای ضدموشک‌ها ایستادند و شانس خود را آزمایش کردند که چند موشک را قبل از اصابت، می‌توانند هدف قرار دهند. درک شرایط روسیه و محدوده توانایی‌ها و قول‌های این کشور برای ایران بیش از همه باید درس‌‌آموز باشد که امنیت ملی خود را بر قول‌های غیرواقعی یا غیرعملی بنا نگذارد.