رامین آریان راد؛ انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس، مسئله فلسطین را وارد فاز جدیدی کرده است. بنظر میرسد دولت آمریکا که تا قبل از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ با همه حمایتهایش از تلآویو، بازی دوگانهای را در مسئله صلح فلسطین و اسرائیل اجرا میکرد حال تصمیم خود را گرفته است. دستور ترامپ جهت انتقال سفارت به بیتالمقدس به حدی بزرگ بود که بنیامین نتانیاهو آن را ((کار تاریخی)) عنوان داد.
حال باید دید ولادیمیر پوتین که چندی پیش برای بار چهارم سوگند ریاست جمهوری یاد کرده است در مورد این مسئله چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد؟ پوتین از زمان به قدرت رسیدن سعی کرده است تا در ارتباط با کشورهای پیرامون روسیه و بخصوص منطقه خاورمیانه با تمامی طرفها کار کند. از یکسو به ایران در ساخت نیروگاههای هستهای کمک نموده و از سویی دیگر با عربستان پیمان توافق بر سر کاهش عرضه نفت به بازار دارد.
این موضوع باعث شده است تا قیمت نفت افزایش یابد. روسیه همچنین دولت مورد حمایت عربستان در یمن را به رسمیت شناخته است. از یک سو به حمایت بشار الاسد پرداخته و ایران را در جنگ سوریه یاری رسانده و از سویی دیگر سخن از عدم تحویل سامانه موشکی اس-۳۰۰ به دمشق میگوید. اما این بار مسئله کمی متفاوت است. مسئله فلسطین عمری بیش از ۷۰ سال دارد و روسیه میداند مسلمانان جهان در مسئله فلسطین حساس هستند. اما روسیه چه سیاستی را باید اتخاذ کند وقتی در هر دو طرف مسئله مذکور منافعی دارد؟
الف) مسئله فلسطین
۱- جایگاه بین المللی روسیه: روسیه به عنوان میراث دار شوروی، پس از فروپاشی سعی نموده است تا چهره بینالمللی خود را بازسازی کند. روسیه در شورای امنیت دائما بر حفظ قوانین بینالملل تاکید دارد. این کشور دائما آمریکا را به نقض حقوق بین الملل متحد میکند. پس از خروج آمریکا از برجام، کرملین آن را یک اشتباه از سوی آمریکا خطاب کرد. قطعنامه ۱۹۶۷ شورای امنیت بیتالمقدس را بین دو کشور اسرائیل و فلسطین تقسیم نموده است، ولی اسرائیل حاضر به ترک قسمتهای مربوط به فلسطین نیست و هنوز هم به طور غیرقانونی در شرق بیتالمقدس شهرکسازی میکند.
وزیر خارجه روسیه در دیدار با «نیکلای ملادنوف» فرستاده ویژه سازمان ملل در زمینه صلح خاورمیانه، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت توافق میان فلسطین و رژیم صهیونیستی گفت: ما درباره مسئله فلسطین و اسرائیل بسیار نگران هستیم و مسئله با تصمیم آمریکا در زمینه بیتالمقدس وخیمتر هم میشود و باعث میشود که این روند به بنبست رود.
روسیه در بند ۹۲ سند تدبیر سیاست خارجی خود که در نوامبر سال ۲۰۱۶ به تصویب رسید عنوان نموده که حل مناقشه عربی- اسرائیلی را بر مبنای حقوق بینالملل پیگیری خواهد کرد. روسیه نمیخواهد حال که آمریکا اقدامات یکجانبهای را در جهت منافع اسرائیل انجام داده فرصت محوری خود را در مسئله فلسطین از دست بدهد، زیرا محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین پس از اعلام ترامپ مبنی بر انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس گفت: دیگر با روند صلح تحت ساز و کار آمریکا کار نخواهد کرد و از روسیه و چند سازمان خواسته است تا بازیگری در روند صلح را بپذیرند.
۲- جایگاه فلسطین برای مسلمانان و جهان عرب: روسیه میداند که مسئله فلسطین همواره مورد توجه قرار مسلمانان قرار دارد. از یک سو روسیه از امکان حضور خود در سازمان همکاری-های اسلامی به عنوان عضو ناظر به جهت توسعه روابط با کشورهای اسلامی بهره میبرد و جهتگیری روسیه به نفع اسرائیل این پیوند را خواهد گسست. از سویی دیگر روسیه نگران اقلیت بیست میلیونی مسلمان در خاک خود نیز است. سیاست خارجی روسیه در باب مسئله فلسطین میتواند در جمهوریهای مسلمان خودمختار روسیه بحران آفرین باشد.
ب) اهمیت رژیم صهیونیستی
۱- جمعیت یهودیان روس تبار: یکی از بزرگترین جمعیت از یهودیان ساکن در اسرائیل، یهودیان با نژاد روسی هستند. دولت روسیه همیشه نسبت به مردم روس خارج از مرزهای خود حساسیت داشته است. ضمن آن که این جمعیت خود به نفوذ اسرائیل در مسکو یاری رسانده است. در هر صورت روسیه نمیتواند نسبت به این جمعیت بیتفاوت باشد. اسرائیل در سالهای اخیر روابط خود با مسکو را گسترش داده است. تا جایی که نخست وزیر رژیم صهیونیستی یکی از مهمان ویژه جشن پیروزی روسیه در جنگ جهانی در کنار ولادیمیر پوتین در صف اول نظاره کنندگان این جشن بود.
۲- تحریمهای غرب:
روسیه به سبب مسئله کریمه و موضوع دخالت در انتخابات آمریکا به شدت از سوی غرب تحت تحریم قرار گرفته است؛ لذا با نزدیک کردن خود به اسرائیل سعی دارد تا در صورت لزوم از نقش میانجیگری و نفوذ تلآویو بر واشنگتن استفاده کند. از سویی دیگر اقتصاد تحریمزده روسیه نیاز به سرمایهگذاری خارجی دارد. در چند سال اخیر همکاریهای نظامی دو کشور گسترش یافته است و روسیه توانسته است به برخی از فناوریهای پیشرفته اسرائیلی همانند هواپیماهای بدون سرنشین دست یابد.
با همه این توصیفات سئوال اصلی این است که روسیه در روابط بین اسرائیل و فلسطین چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد؟ شاید بهترین گزینه، حضور روسیه در ماجرا به عنوان یک میانجیگر بیطرف باشد. چندی پیش سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، گفت که کشورش تلاش خواهد کرد تا اسرائیل و فلسطینیها را به میز مذاکره بازگرداند.