آیا ایران قربانی نشست ترامپ و پوتین می‌شود؟

فرارو- روسیه تلاش می‌کند با آمریکا در خصوص سوریه به توافق برسد. چنین توافقی که به احتمال زیاد در نشست آینده سران دو کشور حاصل خواهد شد، ممکن است با حضور ایران در سوریه مرتبط باشد.

به گزارش فرارو، در شانزدهم ماه ژوئیه جاری، سران روسیه و آمریکا در هلسینکی، پایتخت فنلاند، دیدار خواهند کرد. این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که در ماه‌های اخیر گزارش‌های زیادی درباره امکان توافق روسیه و آمریکا برای خارج کردن نیرو‌های مورد حمایت ایران از سوریه منتشر شده است. حتی مقامات بلندپایه روسی هم چندبار صریحا اعلام کرده‌اند که همه نیرو‌های خارجی، از جمله نیرو‌های نزدیک به ایران و حزب الله لبنان، باید سوریه را ترک کنند. در آستانه نشست سران کاخ سفید و کاخ کرملین در هفته آینده، هم منابع روسی و هم منابع آمریکایی، تاکید می‌کنند که موضوع سوریه محور اصلی گفتگو‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و همتای روسی‌اش، ولادیمیر پوتین خواهد بود.

چند روز قبل از نشست ترامپ و پوتین، روسیه یک توافق احتمالی با آمریکا در خصوص سوریه را بررسی می‌کند، اما آیا مسکو می‌تواند درخواست واشینگتن را برای خروج نیرو‌های ایرانی از سوریه عملی کند؟ در همین رابطه، کریل سمنوف، کارشناس شورای امور بین الملل روسیه، طی یادداشتی در وبگاه المانیتور تلاش کرد به این پرسش پاسخ دهد.

به گفته سمنوف، مسکو یک سند دو صفحه‌ای به واشینگتن داده که می‌تواند به عنوان بیانیه مشترک نشست روسای جمهور روسیه و آمریکا در هفته آینده اعلام شود.

سمنوف با بیان اینکه سوریه ممکن است موضوع اصلی گفتگو‌های نشست ترامپ و پوتین بشود، نوشت: " سوریه از جمله موارد معدود دستور کار است که ممکن است به توافقات واقعی بین پوتین و ترامپ ختم شود. چشم‌انداز هرگونه توافق درباره سوریه، باوجود اینکه هنوز مبهم است، اما می‌تواند از طریق تحولات اخیر سوریه مشخص شود. هرگونه توافق، شامل یک بده بستان خواهد بود: آمریکا در ازای خارج کردن کامل نیروهایش از سوریه و رها کردن درخواست حذف دولت بشار اسد از قدرت، از روسیه می‌خواهد که مسئول محدود کردن نفوذ ایران در سوریه شود".

به گفته این کارشناس، برخی از جنبه‌های سری توافقات روسیه و آمریکا از قبل اجرا شده است. به عنوان نمونه، در حمله نیرو‌های دولت سوریه به جنوب این کشور، آمریکا مخالفت چندانی با این حمله نکرد و اسرائیل و اردن هم، به شرط دور کردن همه نیرو‌های طرفدار ایران و حزب الله، به روسیه برای انجام عملیات در استان‌های درعا و قنیطره چراغ سبز نشان داده‌اند. در نتیجه این حمله، نیرو‌های اپوزیسیون سوریه با نمایندگان روسیه به توافقی رسیدند که به موجب آن، شش هزار نیروی معارض به منطقه ادلب منتقل خواهند شد و برخی دیگر از نیرو‌های معارض، به شرط خلع سلاح، در جنوب سوریه باقی خواهند ماند. ممکن است این‌ها به نیرو‌های دولتی سوریه موسوم به نیرو‌های تهاجمی پنجم ارتش سوریه، ملحق شوند. این نیرو‌ها با کمک روسیه تشکیل شده‌اند. به گفته سمنوف، نیرو‌هایی از این نوع به همراه پلیس نظامی روسیه، می‌توانند منطقه جنوب سوریه را از گروه‌های طرفدار ایران بگیرند. واشنگتن، تل‌آویو و امان احتمالا از این سناریو حمایت خواهند کرد.

به نوشته سمنوف، تمایل آمریکا برای امضای یک توافق با مسکو، از توانایی فرضی روسیه برای جلوگیری از تقویت مواضع ایران در سوریه ناشی می‌شود. زیرا مسکو، حضورش در دمشق را با هدف جابجا کردن نیرو‌های ایرانی از مواضع‌شان، بیشتر کرده است.

سمنوف مدعی شد: "مسکو به دمشق نشان داده است که می‌تواند بدون هیچ کمکی از تهران، از رژیم (سوریه) حمایت کند. علاوه بر این، روسیه توانایی‌اش برای حمایت از دولت سوریه در بازپس‌گیری مناطق تحت کنترل معارضان را نشان داده است. درحالی که نیرو‌های طرفدار ایران در عملیات اواخر ۲۰۱۷ و اوایل ۲۰۱۸ ادلب و عملیات بعدی در غوطه شرقی در مارس و آوریل ۲۰۱۸، نقش مهمی بازی کردند، پیکارجویان شیعی وابسته به سپاه پاسداران، هیچگونه نقش مهمی در جنگ ایفا نکرده‌اند. در مقابل، روسیه هم در مذاکرات با اپوزیسیون و هم در اجبار گروه‌های شورشی به پذیرش شرایط غوطه شرقی، دست برتر را داشته است".

به ادعای این کارشناس، در حمله کنونی به جنوب سوریه، مسکو توانست به دمشق فشار بیاورد تا حزب الله را از عملیات درعا و قنیطره مستثنی کند. روسیه توانسته بدون هیچ کمکی از ایران، مشکلات را برای دولت سوریه حل کند. علاوه بر این، روسیه اخیرا، نیرو‌های ویژه سوری موسوم به قوات النمر را تقویت کرده و این نیرو‌ها در میادین جنگ به عنوان نیرو‌های تهاجمی عمده جایگزین نیرو‌های حزب الله شده‌اند.

به گفته سمنوف، یکی از دلایل دور شدن دمشق از تهران این است که مقامات سوریه پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نگران هستند که ایران دیگر نتواند حمایت مالی از سوریه به عمل آورد. یکی از انگیزه‌های احتمالی دوری دمشق از تهران، دریافت سرمایه‌گذاری مالی از کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس است. زیرا حمایت این کشور‌ها از اپوزیسیون سوریه، در اصل به جای برکناری دولت سوریه، تلاشی برای خارج کردن سوریه از دایره نفوذ ایران بود.

اما حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که روسیه به خارج کردن ایران از سوریه متمایل است، این پرسش همچنان باقی می‌ماند که آیا این کشور توانایی آن را دارد ایران را به طور کامل از سوریه اخراج کند؟ سمنوف در این باره افزود: " با این حال، توانمندی روسیه برای اخراج کامل ایران از سوریه، محدود است. مناطق وسیعی از کشور (سوریه)، بخصوص حلب، دیرالزور و مناطق تحت کنترل حزب الله در نزدیکی مرز لبنان، برای تهران منفعت حیاتی دارد. یک منبع نظامی روسی، به شرط فاش نشدن نامش، به المانیتور گفته تهران هم از طریق نیرو‌های شیعی عراقی و افغانستانی -دومی به نام لشکر فاطمیون معروف است - و هم از طریق واحد‌های سوری طرفدار ایران -همچون نیرو‌های دفاع محلی در حلب-، در این مناطق یک حضور چندلایه‌ای ایجاد کرده است".

این منبع گفت: " حقایق ثابت می‌کنند که ایران از قبل در این مناطق ریشه دوانیده است".

سمنوف در پایان مدعی شد هنوز معلوم نیست که اگر مناطق وسیعی از سوریه در اختیار نیرو‌های طرفدار ایران باقی بماند، آمریکا سوریه را ترک کند. تحویل درعا و قنیطره از سوی آمریکا، ممکن است یک خدمت مقدماتی باشد. با این حال، هرگونه اقدام بعدی که واشنگتن اتخاذ می‌کند، به تلاش‌های روسیه برای کمتر کردن نفوذ ایران بستگی خواهد داشت.