تنش در مجلس؛ از مهر ۶۰ تا مهر ۹۷

فرارو- کیاوش حافظی؛ درگیری در مجلس این بار بر سر لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز بود. در بین همه حواشی صحن مجلس، درگیری و تشنج لفظی موضوعی است که به متن تصمیم‌گیری‌ها نزدیک‌تر است. داستان گلابی خوردن نادر قاضی پور در جلسه علنی مجلس یا سلفی گرفتن بعضی نمایندگان با موگرینی از آن دست اتفاقاتی است که به ندرت در مجلس رخ می‌دهد که البته برخی همین اتفاقات را در مقابل شان مجلس قرار می‌دهند. این اتفاقات هرچند وقت یکبار در مجلس اتفاق می‌افتند، اما حدیث مفصل تنش در بهارستان در این مجمل نمی‌گنجد.

روز چهارشنبه پیش از ارجاع لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به کمیسیون اقتصادی مجلس علی لاریجانی رئیس و علی مطهری نایب رئیس مجلس اعلام کرده بودند یک روز قبل در شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه توافق کرده‌اند این لایحه به قوه‌قضائیه ارجاع شود. برخی نمایندگان از جمله حسینعلی حاجی دلیگانی مخالفت خود را با این موضوع اعلام کردند. این فریاد‌ها آنقدر ادامه پیدا کرد که نطق محمد وحدتی نماینده بستان آباد قطع شد. علی مطهری که ریاست مجلس را برعهده داشت بار‌ها از نماینده شاهین شهر خواست که به صندلی خود برگردد، اما حاجی دلیگانی کماکان در اطراف جایگاه ناطقان فریاد میزد. سرانجام پژمان‌فر، سلیمی، احد آزادی‌خواه و ذالنور نیز با حاجی دلیگانی همراهی کردند. در نهایت با دعوت نمایندگانی مانند محمدعلی وکیلی و عبدالکریم حسین زاده تنش روز چهارشنبه به پایان رسید.

از این دست نمونه‌ها کم نیست. هرچند برخی از این رفتار‌ها مثل ضرب و شتم خبرنگار روزنامه ایران توسط نادر قاضی پور خارج از صحن سبز رخ داده، اما بسیاری از آن‌ها در میانه میدان تصمیم‌گیری‌های نمایندگان بوده است. بسیاری از این دست رفتار‌ها در میان نطق دیگر نمایندگان دیده شده که البته منحصر به دوره خاصی هم نیست. نطق‌های ناتمام مهدی بازرگان در مجلس اول و علی مطهری در مجلس نهم در خاطر‌ها بیشتر مانده‌اند.

۳۷ سال پیش در همین روز ...
دقیقا ۳۷ سال پیش، در ۱۵ مهر سال ۶۰ وقتی مهدی بازرگان در جایگاه سخنرانی مجلس قدیم ایستاده بود و نطق خود را ایراد می‌کرد ناگهان با شعار «مرگ بر بازرگان» از سوی برخی نمایندگان رو به رو شد. برخی نمایندگان به او حمله کردند و نطق بازرگان را نیمه تمام گذاشتند. این تنش خشت اول درگیری‌ها در مجلس شورای اسلامی شد. علاوه بر بازرگان، هاشم صباغیان وزیر کشور دولت موقت که سابقه نشستن بر کرسی نمایندگی مردم تهران را دارد در سال ۶۲ نیز با تنش رو به رو شده بود. در میان نطق هاشم صباغیان، نیرو‌های چپ خط امامی به او اعتراض کردند. علی اکبر معین فر در میان همهمه به سمت تریبون رئیس مجلس رفت و به اعتراض به وضعیت به وجود آمده دو دستش را بر روی میز هاشمی کوبید که "چرا مجلس را آرام نمی‌کنید؟"، اما این اعتراض همانا و سیلی عادل اسدی، نماینده اهواز به صورت معین فر همانا.

 

سیلی بازگشت، اما به اشتباه
با سیلی به صورت معین فر، دیگر در بهارستان خبری از تنش نبود. اما سیلی دیگری که این بار هدف صورت یک روحانی بود تنش را بعد از چند دوره به بهارستان بازگرداند. ماجرای این سیلی به مجلس پنجم و زمانی برمی‌گردد که عبدالله نوری، وزیر کشور دوران اصلاحات برای پاسخ گویی به سوال نماینده دزفول راهی مجلس رفته بود. او به حمله گروه‌های فشار به تجمعات قانونی اعتراض می‌کرد که محمد حسن جمشیدی، نماینده بهشهر، برای عبدالله نوری حرکت کرد. البته قدرت الله نظری نیا، نماینده کنگاور، درمیانه راه مانع جمشیدی شد و سیلی جمشیدی به جای عبدالله نوری بر صورت نظری نیا نشست. هم سیلی خورنده، هم سیلی زننده و هم آنکه که سیلی نخورد روحانی بود.

قدرت‌الله علیخانی، مهدی کوچک زاده و علی مطهری ...
در مجلس ششم این تنش‌ها دوباره دیده شد. اعتراض قدرت الله علیخانی به نطق استعفای فاطمه حقیقت جو یکی از مشهورترین تنش‌های مجلس است. این نماینده روحانی به سمت حقیقت جو حرکت کرد، اما نمایندگان مانع درگیری‌اش با نماینده زن شدند. همین نماینده روحانی، اما در مجلس اصولگرای هشتم نتوانست نطقش را به پایان برساند. نمایندگان جبهه پایداری از جمله مهدی کوچک زاده که از نمایندگان پرتنش مجالس هشتم و نهم بود نطق او را نیمه کار گذاشتند. مهدی کوچک زاده برخورد‌هایی هم با علی مطهری داشته است. یکی از این تنش‌ها زمانی اتفاق افتاد که کوچک زاده به کوچک‌اف شناسانده شد. علی مطهری در یکی از جلسات مجلس گفته بود قبلا با کوچک زاده همکلاس بوده و در دوره دبیرستان او را کوچک‌اف روسی صدا می‌کردند. این حرف نماینده جبهه پایداری را عصبانی کرد و باعث شد شیئی را به سمت مطهری پرتاب کند.

 

کتک زدن مطهری در مجلس نهم
از دیگر تنش‌های مشهور پارلمان در ۳۷ سال گذشته، نطق ناتمام علی مطهری در مجلس نهم است. مطهری ۲۰ دی ماه ۹۳ درست یازده روز بعد از برگزاری سالروز راهپیمایی ۹ دی در مجلس شورای اسلامی مشغول به نطق بود. او در بخشی از نطق خود گفت: در ایام ۹ دی برخی رسانه‌ها از جمله صدا و سیما راه افراط پیمودند و بر طبل تفرقه کوبیدند و ماهیت ۹ دی را آنگونه که دوست داشتند معرفی کردند در حالی که همه می‌دانند در ۹ دیماه سال ۸۸ مردم با قاطعیت از تخلفات دو طرف فتنه دوری و به دفاع از انقلاب و جمهوری اسلامی پرداختند. اگر بخواهیم ۹ دی را مظهر تفرقه میان ملت قرار دهیم دیگر یوم الله نخواهد بود بلکه یوم الشیطان خواهد بود. درخواست رفع حصر برای میرحسین موسوی و مهدی کروبی هم موضوعات دیگر نطق مطهری بود که در مجموع به مذاق بسیاری از نمایندگان اصولگرای نهم خوش نیامد و این بار نه بازرگان که نطق فرزند یکی از ایدئولوگ‌های انقلاب در مجلس ناتمام ماند. علی مطهری از سوی برخی همکارانش چنان مورد ضرب و شتم قرار گرفت که دست چپش نیز آسیب دید.
‌
می‌خواستند سیف را کتک بزنند
مجلس دهم هم بی‌تنش نبود. هرچند بی‌سیلی بود، اما برخی نمایندگان تا پای ضرب و شتم، ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی نیز پیش رفتند. در همین ابتدای سال جاری، ولی الله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی در جلسه علنی مجلس حاضر شد که درباره افزایش قیمت دلار و نابسامانی بازار ارز توضیح دهد. او با شعار‌های "استعفا، استعفا" از سوی برخی نمایندگان رو به رو شد. این اتفاق باعث همهمه در مجلس شد و جلسه را برای دقایقی کوتاه از دستور خارج کرد. سیف مدعی شد برخی قصد ضرب و شتم او را داشته اند. او در دادسرای کارکنان از تعدادی نمایندگان کرد که این موضوع به هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان ارجاع شد. البته بحران نوسانات نرخ ارز این موضوع را به اندازه تنش‌های گذشته برجسته نکرد.

 

تنش اشتباهی عزیزی
از دیگر تنش‌های مجلس دهم به وقت استیضاح مسعود کرباسیان وزیر سابق اقتصاد رخ داد. مهرداد لاهوتی، از نمایندگان موافق استیضاح در میان نطق خود به محمد عزیزی نماینده مردم ابهر که مقابل وزیر ایستاده بود گفت: از جلوی کرباسیان کنار برود. عبدالرضا عزیزی نماینده مردم شیروان روی صندلی خود نشسته بود و با شنیدن "عزیزی" جمله لاهوتی را به خود گرفت و به قصد درگیری فیزیکی با لاهوتی به سمت او رفت. عزیزی الفاظی نثار لاهوتی کرد، اما در نهایت نمایندگان دهانش را گرفتند و او را دور کردند. عزیزی در نهایت بعد از توضیح ناطق متوجه شد که منظور لاهوتی، محمد عزیزی بود نه خودش.

سوءاستفاده از مشکلات ناشی از تحریم در نزدیکی انتخابات
اما چرا این تنش‌ها تمامی ندارد؟ مگر مجلس عصاره فضائل ملت نیست؟ شاید عده‌ای برای توضیح بعضی تنش‌های مجلس مثل حمله به بازرگان و ... آن را ناشی از خروش انقلابی در برابر منتقدین بدانند، اما حمله به سیف، کتک زدن خبرنگار و داد و بیداد در برابر هیات رئیسه‌ای که با رای خود نمایندگان بر سر کار آمده چه معنایی دارد؟ داریوش قنبری، نماینده دور هشتم مجلس شورای اسلامی به فرارو می‌گوید: اکنون به واسطه تحریم‌ها در کشور مسائل ومشکلاتی به وجود آمده است. در این میان به انتخابات سال آینده مجلس هم نزدیک می‌شویم. برخی نمایندگان می‌خواهند از وضعیت به وجود آمده، استفاده تبلیغاتی کنند. آن‌ها به جای اینکه برای حل مشکلات به دولت کمک کنند، ژست اپوزیسیون می‌گیرند تا بتوانند در انتخابات آینده رای بیاورند. متاسفانه در تمام مجالس ما این تنش‌ها وجود داشته است. همیشه عده‌ای از نمایندگان بوده اند که به جای حل مشکلات کشور خودشان را برای کسب رای یا موقعیت بهتر سوء استفاده می‌کردند. متاسفانه بخشی از این مساله هم به فرهنگ سیاسی ما برمی‌گردد؛ معمولا افرادی که راهکاری برای ارائه دادن ندارند، تنها با ژست اپوزیسیون مورد اقبال مردم قرار می‌گیرند. ظاهرا مردم از اینکه افرادی بخواهند در مشکلات شان با آن‌ها همدلی کنند راضی هستند.

ژست اپوزیسیون در جایگاه پوزیسیون
این فعال سیاسی ادامه می‌دهد: مجلس جای تصمیم گیری است. دولت در مجموع بر روی ریلی حرکت می‌کند که توسط مجلس گذاشته شده است. مجلس جایی است که می‌تواند راهکار ارائه دهد، قانون تصویب کند و تصمیم بگیرد. تصمیمات مجلس هم می‌تواند مشکل ایجاد کند و هم می‌تواند مشکلات را برطرف کند. ما نباید شاهد این باشیم که برخی نمایندگان وقتی در جایگاه پوزیسیون هستند و مسئولیت دارند نباید ژست اپوزیسیون بگیرند. اگر دولت هم بخواهد به همین رویشی که برخی نمایندگان پیش گرفته اند عمل کند مثلا مشکلات را بر گردن قوانین مجلس بیندازد بین قوا تنش ایجاد می‌شود و خود این موضوع نیز می‌تواند به یک بحران جدی تبدیل شود.

بر سر در مجلس چه نوشته شده است؟
قنبری تشنج‌هایی که در صحن مجلس ایجاد می‌شود را خودتخریبی مجلس می‌داند و می‌گوید: نمایندگان بر اساس قانون حق دارند هرچه در ارتباط با حل مسائل کشور به ذهن شان می‌رسد مطرح کنند. ممکن است نماینده‌ای هم دچار اشتباه شود. اما به جای حمله به او می‌توان به او با منطق پاسخ داد. به هرحال نطق حق هر نماینده است. نمایندگان مخالف با یک نماینده هم می‌توانند نطق کنند و نظرشان را اراده دهند. توسل به اقدامات تخریبی نشان دهنده نبود منطق است. شاید برخی نمایندگان هم باشند که هدف‌شان سوءاستفاده برای مطرح کردن خود نباشد، اما آن‌ها هم که تنش آفرین هستند درک درستی از جایگاه خود ندارند. این رفتار‌ها با جایگاه مجلس هم سازگاری ندارد. نمایندگانی که به این روش‌ها متوسل می‌شوند نه شناختی از جایگاه قانون اساسی دارند، نه جایگاه نمایندگی. روی سر در مجلس این آیه نوشته شده: فَبَشِّر عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَول فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَه. نمایندگان وقتی به مجلس وارد می‌شوند این نوشته را حتما می‌بینند. روش نمایندگانی که دست از اقدامات تنش زا بهره می‌برند خارج از چارچوب دین، منافع ملی و منطق است.

نماینده اسبق مجلس تاکید می‌کند: این دسته از نمایندگان حتما باید توسط رسانه‌ها شناسایی و به مردم معرفی شوند. خوشبختانه در مجلس دهم تعداد زیادی از این نمایندگان توسط مردم کنار گذاشته شدند. در قانون اساسی ما جایگاهی برای نماینده مجلس در نظر گرفته است که با این دست نمایندگان کار دیگری نمی‌توان انجام داد. فقط این امکان وجود دارد که مردم در انتخابات بعدی آن‌ها را کنار بگذارند.

مجلس همیشه از فعال نبودن احزاب لطمه دیده است
این فعال سیاسی با دخیل دانستن فرهنگ سیاسی جامعه به تنش‌هایی که هرچند وقت یکبار در صحن مجلس دیده می‌شود می‌گوید: در ایران، چون احزاب سیاسی فعال نیستند و این موضوع همیشه به جایگاه مجلس لطمه زده است. به خاطر فعال نبودن احزاب سیاسی آگاهی نمایندگان هم چندان زیاد نیست. این موضوع در ارتباط با نمایندگانی که از کانال‌های غیرحزبی وارد مجلس می‌شوند بیشتر دیده می‌شود. هرچند مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم با هدف دادن خوراک فکری به نمایندگان تاسیس شده است، اما نقش این مرکز ارائه نظرات کارشناسانه درباره طرح‌ها و لوایح است. به این ترتیب فرصت زیادی نیست که دیدگاه نمایندگان در مدت چهار سال با کار علمی تغییر کند.