واکنش سرد دلار به تصميم ترامپ

نرخ ارز از روزهاي قبل از اجراي دور دوم تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران روند کاهشي را پشت‌سر گذاشته و از نرخ‌هاي بالاي 15هزار تومان به ازاي هر دلار به‌طور ميانگين به کانال 12هزار تومان رسيده است.

محمدباقر نوبخت، رئيس سازمان برنامه‌وبودجه، روند کاهشي نرخ ارز را به معناي «ثبات» نرخ ارز تلقي کرده و از بانک مرکزي بابت اين موضوع تشکر کرده، اما کارشناسان معتقدند معناي کاهش نرخ ارز با ثبات ارز متفاوت است و نمي‌توان اين دو را به يک معنا تلقي کرد. آنچه در شرايط تثبيت ارز مهم است، کاهش دامنه نوسانات است، اما هر نوع تغييري در نرخ ارز؛ چه در جهت افزايش و چه در جهت کاهش آن با دامنه وسيع بالاي هزار تومان هيچ نسبتي با وضعيت ثبات ندارد.

ميثم رادپور، فعال بازار ارز، مي‌گويد: نرخ ارز اين روزها در حال کاهش است، چراکه بخشي از واقعيت‌هاي تحريم‌ها پديدار شده و ديگر بازار به شکل تخميني و انتظاري به نگراني‌هاي مربوط به تحريم‌ها پاسخ نمي‌دهد، اما از آنجا که اين کاهش قيمت، با منطق و سياست بلندمدتي همراه نيست، نويد تداوم و ثبات ارز واقع‌بينانه نيست.

حرکت ارزي در جهت کاهش نرخ
به گزارش شرق، نرخ ارز از چند روز قبل از 13 آبان؛ روزي که تحريم‌هاي حداکثري عليه ايران به اجرا درآمد، روند کاهشي را آغاز کرد که همچنان نيز ادامه دارد و نرخ دلار ديروز بر تابلوی صرافي‌ها حدود 12 هزار و 400 تومان قيمت‌گذاري شد، هرچند اين نرخ در همه صرافي‌هاي مختلف و در بازار آزاد متفاوت است.

مشاهدات ميداني از بازار ارز آزاد نشان مي‌دهد، نرخ ارز گرچه کاهشي بوده، اما بازار در حال تجربه تعدد نرخ است و نرخ‌هاي 11 هزار تومان به‌ازاي هر دلار هم در بازار مشاهده مي‌شود. شعب ارزي بانک‌ها نيز در صورت تکميل‌بودن مدارک مسافران، تا ۵۰۰ يورو براي سفر به کشورهاي همسايه و مشترک‌المنافع و تا سقف هزار يورو به ساير کشورها ارائه مي‌کنند که قيمت اين ارز نيز در شعب ارزي بانک‌ها ۱۲ هزار و ۷۳۲ تومان بدون احتساب کارمزد است و با احتساب کارمزد بانک مرکزي و بانک عامل قيمت فروش هر يوروي مسافرتي به حدود ۱۳ هزار تومان مي‌رسد که اين رقم نيز نسبت به هفته گذشته حدود هزارو 500 تومان کاهش را نشان مي‌دهد.

ديگر خبري از نرخ‌هاي لحظه‌اي و تب‌وتاب ارزي در کانال‌هاي تلگرامي نيست و با بسته‌شدن اين کانال‌هاي اعلام نرخ ارز، براي فهميدن نرخ ارز آزاد بايد به خود بازار مراجعه کرد؛ اتفاقي که رئيس سازمان برنامه‌وبودجه آن را به معناي دستيابي بانک مرکزي به «ثبات» نرخ ارز تلقي مي‌کند. او گفته است: «به‌خاطر متغيرهاي برون‌زا، برخي از قسمت‌هاي اقتصاد کشور تحت‌تأثير تکانه‌هاي خارجي قرار مي‌گيرد؛ به‌عنوان‌نمونه ارز يک متغير برون‌زاست که البته تا بخشي هم تحت‌تأثير قرار گرفت. ضمن عذرخواهي از مردم بابت مسائل ارز، از بانک مرکزي تشکر مي‌کنم که تا امروز ثبات را ايجاد کرد و اين ثبات تداوم خواهد داشت». اما کارشناسان معتقدند معناي ثبات نرخ ارز مشخص است و اين روند را نمي‌توان دوره تثبيت ارز دانست. ثبات نرخ ارز به معناي کاهش دامنه نوسانات نرخ ارز است، اما در روزهايي که نرخ ارز حالا هرچقدر هم در جهت کاهش، با دامنه نوساني حدود هزار تومان و بالاتر در حال حرکت است، نمي‌توان نام ثبات را بر آن گذاشت.

‌شرايط ارزي به‌شکل بنيادي تغيير نکرد
احمد اميني‌خواه، فعال بازار ارز، توضيح داد: ثبات نرخ ارز به اين معناست که دامنه نوسان ارز پايين باشد و نرخ‌ قابليت پيش‌بيني‌پذيري داشته باشد. در دوره ثبات نرخ ارز رشد يا کاهش با دامنه نوسان اندکي قابل برآورد است، اما امروز دامنه نوسان بسيار بالاست و تا حد هزار تومان نوسانات در گردش است؛ حالا اين نوسان يا در جهت افزايش بوده يا در جهت کاهش. روند کاهشي نرخ ارز که اين روزها شاهد آن هستيم، تا حدي ناشي از سياست بانک مرکزي است که سرعت گردش پول را پايين آورده است. زماني که سپرده‌هاي بلندمدت به سپرده‌های کوتاه‌مدت تبديل مي‌شوند و به حساب جاري انتقال پيدا مي‌کنند، نقدينگي تبديل به پول مي‌شود.

همين عامل خود باعث افزايش تقاضا؛ چه کالا و چه ارز مي‌شود. در چنين شرايطي دولت تصميم گرفته است، نقش پول را در بازار به حداقل برساند و به همين دليل هم سقف تراکنش‌ها را به 50 ميليون تومان رسانده است. ضمن اينکه صرافي‌هاي خارج از کشور دچار مشکل شده‌اند و بانک مرکزي تمامي محل‌هاي خروج ارز را بسته است، بنابراين سياست بانک مرکزي قفل‌کردن حجم پول در گردش در بازار ارز و ارزبري است.

او اضافه کرد: با معافيت هشت کشور از تحريم‌هاي نفتي، دولت با اعتمادبه‌نفس بيشتري دست به تزريق ارز در بازار زد و همين موجب شد کمي از التهابات بازار فروکش کند، اما با تمامي اين اوصاف هنوز تا رسيدن به ثبات ارز بسيار فاصله داريم. درست است که نرخ ارز کاهش پيدا کرده، اما به شکل بنيادي تغييري ايجاد نشده است. ضمن اينکه همين کاهش يک‌باره و با مقدار حدود هزار تومان به طور ميانگين، خود مي‌تواند براي برخي دلال‌ها فرصت خريد باشد.

‌واکنش دلار به پديدارشدن واقعيت‌هاي تحريم
ميثم رادپور، کارشناس اقتصادي، اما روايتي ديگر از کاهش نرخ ارز دارد و معتقد است روند کاهشي نرخ ارز تنها واکنش بازار به پديدارشدن واقعيت‌هاي تحريم است و نه سياست بانک مرکزي. او توضيح داد: بازار در جست‌وجوي يک نرخ تعادلي بوده است. تا قبل از اينکه تحريم‌ها اجرائي شوند، نگراني‌ها عمده‌تر و انتظارات نامطمئن‌تر بود. تا قبل از اين نرخ‌ها بنا بر تخميني از آينده بود، اما بعد از اينکه تحريم‌ها اجرا و بخشي از واقعيت‌ها نمايان شدند، بازار با آرامش بيشتري قيمت‌گذاري کرد. اکنون بخشي از واقعيت مشخص و وضعيت فروش نفت تعيين شده است. تا قبل از اين نگراني وجود داشت که کانال‌هاي نقل‌وانتقال مسدود شوند، اما با تعهدات اروپا، امروز واقعيت‌ها با انتظارات پيشين کمي تفاوت داشته و انتظار بازار در واقعيت به نفع بهبود تغییر کرده است. همين عامل به صورت واکنش مثبت در قيمت‌هاي ارز نمايان شده است.

او اضافه کرد: توضيحي که رفت، مشخص مي‌کند کاهش نرخ ارز واکنش طبيعي بازار به روشن‌شدن واقعيت تحريم است. زماني که روزبه‌روز قيمت نرخ ارز بالا مي‌رفت و در ادامه رکود اقتصادي شکل گرفت و کسب‌وکار به‌شدت آسيب ديد، سياست‌هاي نادرست نهاد پولي به اين آشفتگي‌ها بيشتر دامن زد. امروز تنها اتفاقي که افتاده این است که نهاد، سياست‌هاي نادرست، متغير و شتاب‌زده را به کار نمي‌گيرد، اما هيچ سياست بلندمدتي را براي دستيابي به ثبات نرخ ارز و تداوم آن هم به کار نگرفته است. نرخ دلار 12 هزارتوماني امروز براي ما يک اتفاق مثبت است، درحالي‌که تا سه ماه پيش اين نرخ براي اقتصاد يک فاجعه بود و البته تأثير منفي خود را هم در بازار و کسب‌وکار گذاشت. ما چون نرخ‌هاي بالاي 18 هزار تومان را پشت‌سر گذاشته‌ايم، به اشتباه رسيدن به نرخ ارز 12 هزارتوماني را يک دستاورد و «ثبات» مي‌ناميم، اما هنوز هم اقتصاد ايران کشش و توان تاب‌آوري در برابر اين نرخ را ندارد.

متأسفانه سياست‌هاي پولي و مالي ما همواره لحظه‌اي و به اقتضاي شرايط سياسي و اقتصادي همان زمان کنوني است. امروز هم همچنان همين منطق حکمفرماست و کاهش طبيعي نرخ ارز در بازار را نمي‌توانيم به‌عنوان سياست ويژه و بلندمدت براي رسيدن به دوره تثبيت نرخ ارز ترجمه کنيم، اما مي‌توان گفت امروز مانند چند ماه گذشته، سياست‌هايي که آتش بازار را شعله‌ورتر مي‌کرد، خاموش شده است.