واکاوی سفر محمدجواد ظریف به لبنان

فرارو- رئیس دستگاه دیپلماسی ایران طی سفری به لبنان با تمام رهبران این کشور گفتگو‌هایی در زمینه تقویت روابط ایران و لبنان انجام داد و با استقبال گرم مقامات لبنان روبرو شد.

به گزارش فرارو، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در سفری دو روزه تقربیا با تمام رهبران لبنان برای تقویت روابط تهران و بیروت دیدار و گفتگو کرد. این سفر در حالی انجام شد که لبنان پس از نه ماه انتظار، بن بست تشکیل دولت را شکست و تکشیل دولت وحدت را اعلام کرد.

در کشور‌هایی مانند لبنان و عراق که سیستم توزیع قدرت (Power-sharing) میان گروه‌های مذهبی و قومی برقرار است، تشکیل دولت معمولا یک فرآیند طولانی و نفسگیر است. گروه‌های سیاسی لبنان پس از نه ماه مناقشه سرانجام بر سر تشکیل دولت جدید توافق کردند. رسانه‌های عربستان، که در لبنان با ایران رقابت می‌کند، دولت جدید را یک پیروزی برای ایران و شکستی برای کشورشان قلمداد کردند.

زمان سفر ظریف به بیروت از دو حیث قابل توجه است. نخست آنکه این سفر در آستانه شروع کار دولت جدید لبنان به نخست‌وزیری سعد حریری، صورت گرفته است. دوم، دیدار‌های ظریف با مقامات لبنانی، دقیقا چند روز قبل از برگزاری کنفرانس ورشو انجام شد.

اگر چه ظریف در لبنان بر آمادگی تهران برای توسعه همکاری‌های همه‌جانبه با بیروت تاکید کرده، اما به نظر می‌رسد که هر کدام از سران لبنان در دیدار با ظریف روی مسئله خاصی تمرکز کرده‌اند. میشیل عون، رئیس‌جمهور لبنان، جبران باسیل، وزیر خارجه لبنان، در دیدار با ظریف بر مسئله آوارگان سوری تمرکز کردند. آن‌ها امیدوارند که ایران به بازگشت این آوارگان به کشورشان کمک کند. چون لبنان، که از مشکلات اقتصادی رنج می‌برد، توان اقتصادی کافی برای میزبانی از پناهجویان سوری را ندارد. به دلیل جنگ داخلی سوریه، بیش از یک میلیون سوری به لبنان پناه آورده‌اند. اما به رغم تلاش‌های عون و باسیل، عده کمی از این پناهجویان به وطن‌شان بازگشته‌اند.

باسیل در نشست خبری مشترک با ظریف بر اهمیت مسئله بازگشت آوارگان سوری تاکید کرد. حضور آوارگان در لبنان برخی از سیاستمداران لبنانی را نگران کرده است. دلیل این نگرانی، صرفا اقتصادی نیست. هر چند که هزینه میزبانی از آن‌ها برای دولت لبنان زیاد است. به لحاظ سیاسی و مذهبی نیز، حضور میلیونی آوارگان، که عموما سنی مذهب هستند، ممکن است سیستم شکننده توزیع قدرت را مختل کند. لبنان کشور مذاهب است. مناصب سیاسی به تناسب تعداد جمعیت گروه‌ها، عمدتا بین سه گروه بزرگ مذهبی - مسیحی، سنی و شیعه- تقسیم می‌شود. باقی ماندن بیش از یک میلیون سنی سوری در لبنان ممکن است در بلندمدت توازن سیاسی را به نفع سنی‌های لبنان مختل کند. برخی ناظران معتقدند که تمرکز عون و دامادش باسیل بر مسئله بازگشت آوارگان سوری در دیدار با ظریف، ریشه در همین نگرانی از مختل شدن توازن سیاسی دارد. آن‌ها معتقدند که ایران بواسطه روابط محکمی که با دولت سوریه دارد، می‌تواند بازگشت آوارگان را تسهیل کند.

در مقابل، ظریف بر ضرورت توسعه همکاری سیاسی و اقتصادی ایران و لبنان تاکید کرد. او در این سفر پیشنهاداتی در موضوعات مختلف به لبنانی‌ها داده است. اما بنا به ادعای روزنامه لبنانی النهار، لبنان در خصوص پیشنهادات ظریف اعلام تحفظ کرده است.

در ابتدای سفر ظریف، برخی رسانه‌های عربی گزارش کردند که وزیر خارجه ایران به لبنان پیشنهادی در خصوص تحویل تسلیحات ایرانی به ارتش لبنان داده است. اما از آنجا که آمریکا حامی اصلی ارتش لبنان است، پذیرش تسلیحات ایرانی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.

البته پیشنهادات ظریف به مسائل نظامی محدود نشد بلکه شامل طیف متنوعی از موضوعات بود. در حوزه اقتصادی، ظریف پیشنهاد افزایش تبادل تجاری میان دو کشور با پول ملی را مطرح کرد. پیشنهادی که برخی از لبنانی‌ها را به شدت وسوسه کرده است. با این حال، هنوز لبنانی‌ها بر سر پذیرش کمک‌های ایران به اجماع نرسیده‌اند. برخی از آن‌ها با اشاره به تحریم‌های آمریکا علیه ایران، واکنش سردی به پیشنهادات ظریف نشان داده‌اند. البته ظریف با درک موقعیت حساس لبنان، تاکید کرده که ایران مایل نیست این کشور را در موقعیت حساسی قرار دهد. بلکه تهران به دنبال این است که بر اساس قوانین بین المللی روابط تجاری با لبنان را گسترش دهد. روزنامه لبنانی الاخبار، به شدت از پیشنهادات اقتصادی ظریف استقبال کرده و آن‌ها را «بسیار مهم» شمرده است. به گفته این روزنامه، پیشنهاد ظریف مبنی بر استفاده از پول ملی در تبادلات تجاری، به تقویت پول ملی لبنان - لیر- کمک خواهد کرد.

تصمیم‌گیری سیاستمداران در لبنان کار ساده‌ای نیست و معمولا زمان‍‌بر است. چرا که گروه‌های سیاسی این کشور هرکدام برنامه خاصی در سیاست داخلی و خارجی دارند. به همین دلیل، ارزیابی نتایج سفر ظریف، شاید به این زودی امکان‌پذیر نباشد. با این حال، تاکنون سفر ظریف حداقل از دو حیث ثمربخش بوده است: نخست آنکه لبنان رسما مشارکت در کنفرانس ورشو را رد کرده است. دوم، سفر ظریف اندکی پس از تشکیل جدید دولت لبنان، که سعودی‌ها آن را به نفع ایران دانستند، بر این نکته تاکید کرد که ایران همچنان نفوذ خود را در این کشور حفظ کرده است.