مرگ کسبوکارها به هر شکل و صورتی که باشد ماجرایی تلخ به حساب میآید، اما این داستان وقتی برای تیم اپلیکیشن رسید صورت غمانگیزتری پیدا میکند که بدانیم آنها علیرغم داشتن ایده تمیز و دست اول و حتی با وجود استفاده از یک تیم حرفهای و کاربلد، به خاطر دخالتها و انحصارگرایی سازمانهای سنتی شکست خوردهاند.
در بیانیه رسمی که خبر تعطیلی قریبالوقوع رسید توسط آن مخابره شده است، حسام آرمندهی، مدیرعامل گروه توسعه فناوری اطلاعات هزاردستان عوامل مختلفی را در شکست پروژه رسید دخیل میداند. به گفته او انحصارگرایی بعضی نهادها، پیچیدگیهای همکاری با ارائه دهندگان خدمات شهری، کمبودهای قانونگذاری و تنظیم مقررات در سیستم بانکی کشور، و وجود موانع و خلاهای قانونی متعدد در حمایت از کسب وکارهای اینترنتی کشور دست به دست هم دادند تا رسید به مقصد نرسد.
در بخش انحصارگرایی انگشت اشاره آرمندهی میتواند به سمت بعضی سازمانها و دستگاههای عریض و طویل سنتی نشانه گرفته شده باشد. مثلا تا الان با خودتان فکر کردهاید که چرا همه رانندههای تاکسی باید از یک اپلیکیشن پرداخت الکترونیک خرد استفاده کنند که دست بر قضا رقیب اصلی رسید است و در تبلیغات خود تاکید زیادی روی ارتباط با سازمان تاکسیرانی دارد؟ چرا کسی از رانندههای تاکسی نظرخواهی نکرده تا متوجه شویم آنها خودشان چه نظری دارند؟ اگر قرار باشد همه به شکل دستوری از یک اپلیکیشن استفاده کنند بازار رقابتی چه معنایی خواهد داشت؟ مگر نه اینکه پشت سر نانواییها، سینماها، سوپرمارکتها و ... هم یک سازمان بزرگ و طویل قدرتمند وجود دارد؟ به خاطر همین دخالتها که تنه به تنه انحصارگرایی میزند تیم رسید سرانجام تصمیم گرفتند دستهای خود را بالا ببرند و اعلام کنند در نبرد نابرابر با اپلیکیشنی که بعد از آنها وارد میدان رقابت شده، اما توسط یک سازمان دولتی حمایت میشود شکست خورده است. جالب اینکه سازمان تاکسیرانی خودش پیش از این نتوانسته بود در نبرد با رقیبی گردن کلفت مثل اسنپ برنده باشد و شاهد شکست پروژه کارپینو بود.
شائبهها درباره وقوع این انحصار در بازار چند ده میلیاردی پرداخت موبایل در تاکسیهای تهران وقتی تشدید میشود که بدانیم تیم رسید برای یک سال و نیم تمام تلاش خود را برای حصول توافق به کار گرفت، اما موفق نشد از سازمان تاکسیرانی تهران برای ایجاد همکاری دو جانبه چراغ سبز بگیرد. ظاهرا در بهمن پارسال تاکسیرانی به رسید اجازه میدهد به شکل آزمایشی طرح خود را در تاکسیهای تهران آغاز کند، اما مدتی بعد این توافق به شکل یکجانبه شکسته میشود.
رضا الفت نسب، رئیس انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی در این زمینه به فرارو گفت: «وقتی جلوی استارت آپهایی مثل رسید گرفته میشود، کار به جایی میرسد که هزینههای مبارزه و مقابله با موانع برای این کسب و کارها بالا میرود و بیزینس برایشان نمیصرفد. صاحب کسب و کار نمیداند به کار خود بپردازد یا هر روز با نهادها سرو کله بزند. چه خوب بود در مورد اپلیکیشنهای پرداخت موبایلی این اتفاق نمیافتاد. مخصوصا در زمانی که مدیر تاکسیرانی فرد جوانی است و خودش در حوزه استارت آپی بوده است. کاش حداقل در زمان آقای قنادان این اتفاق نمیافتاد و فضا بازتر میشد.»
الفت نسب گفت: «اگر دولت و حاکمیت بخواهد وارد بیزینس شود کار خراب میشود، چون شرکتها نمیتوانند مقابله کنند و باید با بیزینسشان خداحافطی کنند. نظارت جای خودش را دارد، اما نه اینکه وارد جزییات مدل کسب و کار شویم و بگوییم چند تا اپلیکیشن در تاکسیها فعال باشند، هرکدام چقدر تاکسی را پوشش دهند و... سازمانهای دولتی باید اجازه دهند کسب و کار خودش راهش را پیدا کند. نهایتا مصرف کننده بین رسید، تومان، فون پی و ... انتخاب کند نه اینکه دولت دخالت کند.»
به گفته الفت نسب «بچههای رسید و دیگر اپلیکیشنها در یک سال گذشته خیلی زحمت کشیدند و اگر تاکسیرانی اجازه میداد چه بسا خیلی زود توسعه پیدا میکرد و نانواییها مغازهها هم استقبال میکردند. چنین برنامههایی جای کسی را تنگ نکرده و به همه کمک میکند. واقعا مشکل پول خرد در تاکسیها وجود دارد.»
خون تازه استارتاپها در رگ اقتصاد
حتما نباید یکی از ۲۰۰هزار نفری باشیم که اپلیکیشن پرداخت الکترونیک رسید را روی موبایلشان نصب کرده بودند؛ همین که بدانیم رسید یک اپلیکیشن برای تسهیل پرداختهای الکترونیک خرد بود و تمام تلاشش را به کار گرفت تا ما را از شر اسکناسهای کثیف و پول خرد خلاص کند یا متوجه باشیم رسید با استفاده از گوشی موبایل، پرداختها را تنها ظرف مدت چند ثانیه انجام میداد، کافی است تا چنین اتفاقی را تلخ و ناگوار بدانیم.
رسید تنها یک اپلیکشن ساده پرداخت الکترونیک نبود. تا الان لابد حداقل یک بار اسم استارتاپها به گوشتان خورده است؛ کسب وکارهایی کوچک که با همت جوانان پرشروشور به راه میفتند، پشت سرشان کلی ایده تازه است و راهکارهایی ارائه میدهند که باعث میشوند زندگی فرم سادهتر و لذتبخشی پیدا کند. استارتاپها کلی موقعیت شغلی جدید ایجاد میکنند و خون را در رگ اقتصاد کشور به گردش میاندازند.
رسید یکی از این استارتآپها بود که وابسته به دولت نیست. رسید در قامت یک استارتاپ کار خود را آغاز کرد و به عنوان یک اپلیکیشن پرداخت الکترونیک، هنوز هم ایدهای کاملا ساده و سر راست دارد با این حال در عین سادگی میتواند کارهای بزرگی انجام دهد. به عنوان کاربر شما میتوانید با دانلود و نصب رسید، تنها با دانستن شماره موبایل طرف مقابل که میتواند دوستتان، فروشنده سوپرمارکت یا راننده تاکسی باشد، پول جابجا کنید. موجودی حسابها به سادگی و تنها با اشاره یک سرانگشت و با چشم برهمزدنی قابل انتقال به حساب بانکی است. برای همین به چیزی که در اپلیکیشن رسید دارید، کیف پول میگویند. لازم است بدانید درباره پول زیادی حرف نمیزنیم. رسید به همین مسئله مفتخر است. میگوید پولهایی که بدون کارمزد برای شما جابجا میکند، میتواند دنگ شما از یک سفر یا شام دوستانه، هزینه مخارج خوابگاه یا خانه دانشجویی یا سهم شما از خرید هدیه تولد یک دوست باشد. صاحب کیف پول در اپلیکیشن رسید همچنین میتواند موجودی خود را در موقعیتهایی مثل پرداخت کرایه تاکسی خرج کند. میبینید؟ ایدههای خوب چیزهایی هستند به همین سادگی.
با این حال احتمالا شما هم موافقید که ایده خوب به تنهایی کارگر نیست و کلی پشتکار باید این ایده را به جلو هل بدهد. اینجاست که دلمان بیشتر کباب میشود. فکر میکنید بچههای تیم رسید چه کسانی هستند؟ بگذارید خیاتان را راحت کنیم؛ آنها را با نام و عنوان «کافه بازار» یعنی بزرگترین فروشگاه اپلیکیشنهای ایرانی اندروید میشناسیم.
دکتر معصومه آقاپورعلیشاهی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با اهمیت استارتاپها در اقتصاد کشور به فرارو میگوید: استارت آپها میتوانند یک نقطه جهش در رابطه با صادرات غیر نفتی ایران و ایجاد مزیت نسبی بر صادرات غیر نفتی ایران ایجاد کنند. صادرات نفت مان چه مطلوب باشد چه نباشد، در مجموع عمری برای بقای اقتصاد ایران از طرف فروش نفت نیست.
به اعتقاد آقاپور: «نوآوری و شکوفایی در استارت آپها به صورتی است که میتوانند اصلا به دولت وابسته نباشند.»
معصومه آقاپور، نماینده مجلس به فرارو درباره منابعی که استارتاپ در اقتصاد ایران آزاد میکنند، میگوید: «باید دنبال منابع جدید باشیم، یکی از کلیدهای این منابع جدید استارت آپها و فروشهای اینترنتی است. استارت آپها کیفیت تولید کالا را بالا میبرند و ما را به استاندارهای جهانی نزدیک میکنند و ابتکاراتی که در حوزه پرداخت موبایلی و فروش اینترنتی خواهیم داشت باعث میشود این کالاها به دنیا معرفی شود. با جوانها و استعدادهایی که در ایران داریم احساس من این است که رنگین کمان اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ در حوزه استارت آپها و دانش بنیان هاست.»
به هر حال ۲۹ اسفند امسال، اپلیکیشن رسید امکان شارژ کیف پول خود را مسدود میکند. یک تیم حرفهای که به نوعی در حوزه فعالیت خود به عنوان اولین شناخته میشود، آرام آرام وسایل خود را روی میزهایشان جمع میکنند. اگر چه گروه توسعه فناوری اطلاعات هزاردستان در اطلاعیه رسمی خود گفته تعدیلی در کار نخواهد بود و تیم رسید در سایر اپلیکیشنهای فعال از جمله کافه بازار، دیوار و بلد مشغول به کار میشوند، اما کاربران رسید سه ماه زمان دارند تا با مراجعه به حساب کاربری و وارد کردن شماره شبا بانکی، موجودی حسابهایشان را برداشت کنند. با پایان مهلت تعیین شده «رسید» برای همیشه خاموش میشود. سرنوشتی شبیه به آنچه در افسانهها درباره نحوه مرگ قوهای زیبا روایت کردهاند.