دو سناریو درباره آینده معافیت‌های فروش نفت ایران

فرارو- کمتر از یک ماه دیگر معافیت‌های موقت فروش نفت ایران به هشت کشور منقضی می‌شود و دولت آمریکا باید تصمیم بگیرد که این معافیت‌ها را تمدید کند یا نکند. برخی مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که این معافیت‌ها دیگر تمدید نخواهند شد. اما تحلیلگران بین المللی حوزه انرژی احتمال تمدید شدن معافیت‌ها را بعید نمی‌دانند.

به گزارش فرارو، در نوامبر ۲۰۱۸، همزمان با اجرای بسته دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، کاخ سفید در اقدامی غیرمنتظره و به منظور پایین آوردن قیمت‌های جهانی نفت، به هشت مشتری نفت ایران معافیت‌های شش ماهه تحریمی داد که در اوایل ماه می آینده به پایان خواهد رسید.

حتی پیش از صدور معافیت‌های فعلی، مقامات آمریکا، صفر کردن صادرات نفت ایران را به عنوان یک هدف تعیین کرده بودند و برای تحقق هر چه زودتر آن تلاش می‌کنند. با نزدیک شدن موعد انقضای معافیت‌ها، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره تمدید یا عدم تمدید این معافیت‌ها بیشتر شده است. در این رابطه دو سناریو قابل تصور است که هر کدام شواهد و قراینی دارد:

عدم تمدید معافیت‌ها
برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در اوایل ماه آوریل به صراحت گفته است که کشورش دیگر به مشتریان نفت ایران معافیت‌هایی نخواهد داد. هوک گفت: «در نوامبر، برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت، ما هشت معافیت نفتی دادیم. امروز می‌توانم تایید کنم که اکنون واردات سه واردکننده (از نفت ایران) به صفر رسیده است.»

هوک ادامه داد: «در بازار، شرایط بهتری برای تسریع صفر کردن (صادرات نفت ایران) وجود دارد. ما قصد نداریم هیچ معافیت یا استثنائی در رژیم تحریم‌هایمان قائل شویم.»

این فقط هوک نیست که معتقدند است شرایط بازار نفت برای قطع کامل صادرات ایران بهتر شده است. جان بولتون، مشاور امنیت ملی، و لاری کودلا، مشاور اقتصادی کاخ سفید، نیز بر این باورند که نفت به اندازه کافی به بازار عرضه می‌شود و حذف نفت ایران آسیبی به تعادل بازار نخواهد زد.

در نوامبر گذشته، آمریکا به سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) فشار آورد که برای جبران صادرات نفت ایران، تولیدشان را بیشتر کنند. این کشورها، تولیدشان را بیشتر کردند، اما با صدور معافیت‌های ایران، قیمت نفت به شدت کاهش یافت. در نتیجه برای بالا بردن قیمت تولید نفت تصمیم گرفتند حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز از تولید کشور‌های اوپک و غیراوپک کمتر کنند. سرنوشت توافق کاهش تولید کشور‌های اوپک و غیر اوپک در اواسط آوریل جاری مشخص خواهد شد. این کشور‌ها چند روز دیگر در وین جلسه خواهند گرفت تا بر سر تمدید توافق کاهش تولید یا لغو این توافق و در نتیجه افزایش تولید تصمیم‌گیری کنند. روسیه اخیرا خواستار افزایش تولید نفت شده است. این امر بدین معناست که روسیه احتمالا با تمدید توافق کاهش تولید مخالفت خواهد کرد. عربستان نیز گفته که فعلا زود است که درباره این توافق صحبت شود. اما احتمالا تحت فشار آمریکا، عربستان هم مانند روسیه با افزایش تولید موافقت کند.

سه شنبه شب، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به طور تلفنی درباره ایران و سایر موضوعات گفتگو کرد. جزئیات دقیق این تماس اعلام نشده، اما احتمالا مسئله افزایش تولید نفت مطرح شده است.

به هر حال، افزایش تولید نفت، و عدم تمدید توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک راه را برای عدم تمدید معافیت‌های فروش نفت ایران هموار خواهد کرد.

 

تمدید محدود معافیت‌ها
حتی اگر تولید نفت عربستان و روسیه افزایش یابد، آمریکا به آسانی نمی‌تواند معافیت‌های فروش نفت ایران را تمدید نکند. برخی تحلیلگران حوزه انرژی معتقدند که چین و هند تمایل فراوانی به استمرار خرید نفت ارزان‌قیمت ایران دارند و به سادگی از آن چشم‌پوشی نخواهند کرد. خصوصا که چین درگیر یک نزاع تجاری کم‌سابقه با آمریکاست. بدین معنی که نفت ایران ممکن است در این نزاع به عنوان ابرازی برای چانه‌زنی مورد استفاده قرار گیرد.

ترامپ از یک طرف مایل است فشار نفتی بر ایران را افزایش دهد و از طرف دیگر نگران است که قطع صادرات نفت ایران قیمت‌های نفت را بالا ببرد و در نتیجه، جایگاه داخلی او در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آینده تضعیف شود.

از دیدگاه برخی تحلیلگران، ترامپ وعده انتخاباتی خود را، مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای دولت باراک اوباما با ایران، عملی کرده است. او وعده نداده بود که صادرات نفت ایران را کاملا قطع کند. خصوصا که چنین چیزی ممکن است با افزایش قیمت سوخت در آمریکا، برای ترامپ در انتخابات آینده دردساز شود. به همین دلیل، الن والد، پژوهشگر ارشد امور انرژی در اندیشکده شورای آتلانتیک، طی یادداشتی در خبرگزاری بلومبرگ به دولت ترامپ پیشنهاد داد که از قطع کامل صادرات نفت ایران خودداری کند و در مقابل معافیت‌ها را به طور محدود تمدید کند.

در آستانه انقضای معافیت‌های ایران، قیمت نفت بار دیگر افزایش یافته و موجبات نگرانی ترامپ را فراهم کرده است. در حال حاضر، قیمت نفت برنت، حدود ۷۰ دلار است و به احتمال زیاد در روز‌های آینده بالاتر برود.

اگر توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک تمدید شود، قطعا ترامپ شرایط سخت‌تری خواهد داشت. آمریکا به طور همزمان صنایع نفت ایران و ونزوئلا را تحریم کرده است. این دو کشور نقش مهمی در تعادل بازار نفت دارند. سختگیری کاخ سفید بر صنعت نفت ونزوئلا، صفر کردن نفت ایران را سخت‌تر کرده است. علاوه بر این، باید یک نکته دیگر را به این موارد اضافه کرد و آن اختلاف نظر درونی دولت آمریکا درباره تحریم‌های نفتی ایران است. برخی گزارش‌ها در رسانه‌های آمریکایی حاکی از آن است که بعضی از مقامات وزارت خارجه آمریکا مایل‌اند برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حفظ شود. به همین دلیل، از صدور معافیت تحریمی حمایت می‌کنند. از نظر این مقامات، صفر کردن صادرات نفت ایران، احتمال خروج این کشور از برجام را بیشتر می‌کند.

مجموع این شرایط احتمالا باعث خواهد شد ترامپ حداقل به چند کشور -شاید چین و هند- مجددا معافیت بدهد.