اول فراموش می‌کنیم یا به یاد می‌آوریم؟

 

فرارو- ما ناچاریم با فراموشی بجنگیم. فراموشی ما را می‌ترساند، آزارمان می‌دهد و ممکن است خرج روی دست ما بگذارد. علاوه بر این، خاطراتی وجود دارد که می‌خواهیم فراموششان کنیم. محققان قصد دارند بفهمند عصب‌ها چطور باعث می‌شوند اطلاعات را فراموش کنیم.

به گزارش فرارو و به نقل از آکسیوس، امروزه دانشمندان علوم اعصاب، بیش از اینکه فراموشی را لغزش یا شکست حافظه محسوب کنند آن را به عنوان یک فرآیند ذهنی مطالعه می‌کنند. محققان در تلاشند بفهمند عصب‌ها چطور اطلاعات را فراموش می‌کنند. آن‌ها امیدوراند با استفاده از این تحقیقات روش‌های درمانی جدیدی برای بیماری‌های تضعیف کننده فراموشی و همچنین برای کمک به آن‌هایی که نیاز به فراموشی دارند پیدا کنند.

اینکه ما در زندگی روزانه‌مان می‌توانیم بیاموزیم، تصمیم بگیریم و در جریان زندگی پیش برویم به این دلیل است که تعادل ذهنی، دائما در حال فراموشی اطلاعات و تجربیات بی ربط و نگه داشتن اطلاعات مهم است. لیلی سایاکهان، استاد روانشناسی دانشگاه ایلینویز می‌گوید: «فراموشی مزاحمت یا نقص نیست، فراموشی فضیلت سیستم ماست»

روانشناسان دهه‌ها فراموشی را مطالعه کرده اند و بیش از یک قرن است که در مورد آن می‌اندیشند. روانشناسان می‌خواهند بدانند، انسان چگونه می‌تواند به وسیله "جایگزینی افکار" یا "جهت دهی به توجهاتش" کنترل حافظه خود را به دست بگیرد.

هر چند در این موضوعات مطالعاتی زیادی صورت گرفته است، اما روانشناسان تاکنون به "خاطره ناخواسته" توجه زیادی نکرده اند. حالا دانشمندان علوم اعصاب می‌خواهند بفهمند، مغز چطور فراموش می‌کند؟

عصب‌ها، خاطرات ما را در الگویی از تبادل بین خودشان در مدتی کوتاه نمایش می‌دهند. خاطرات بین ارتباط عصب‌ها حک می‌شوند و با شلیکِ مکرر تبادلات، تقویت می‌شوند.

مکانیسم زیرلایه‌ای به یاد سپردن و فراموشی شبیه هم است. در زیر لایه فراموشی فرآیند‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال اگر ارتباط بین عصب‌ها تضعیف شود، خاطرات می‌توانند در طول زمان کمرنگ شوند یا ممکن است خاطرات مشابه باهم تداخل پیدا کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد وقتی ما خاطرات را به یاد می‌آوریم یا چیز‌های جدیدی می‌آموزیم که تمام خاطرات قبلی را پاک می‌پوشاند، مغز فعالانه فراموش می‌کند.

بر اساس پژوهش جدید از مایکل اندرسون در دانشگاه کمبریج، به نظر می‌رسد مغز انسان و موش از مکانیسم مشابهی برای فراموش کردن خاطراتی استفاده می‌کنند که حواس آن‌ها را از چیزی که نیاز دارند پرت می‌کند. به اعتقاد اندرسون، این نتیجه، دریچه‌ای نو برای مطالعه فرآیند فراموشی در سطح سلول‌ها و مولکول هاست.

رونالد دیویس، عصب شناس در موسسه تحقیقاتی اسکریپس می‌گوید فراموش کردن حتی می‌تواند وضعیت اولیه مغز ما باشد.  گروه تحقیقاتی تحت سرپرستی او در حین مطالعه روی نوعی مگس، متوجه شدند دوپامین انتقال دهنده عصبی در هر دو فرآیند شکل دادن یک خاطره و فراموش کردن آن نقش دارد.

وقتی محققان با استفاده از شوک الکتریکی مسیر آزادشدن دوپامین در سلول‌های مگس را مسدود کردند، بوی خاصی که در محیط پخش می‌شد را بهتر به خاطر می‌سپردند و دفعه بعد از آن اجتناب می‌کردند.

دویس می‌گوید فراموشی، سیستم اولیه مغز است، کمی بعد از اینکه یک خاطره جدید شکل می‌گیرد، دوپامین در نقش یک "ماشه فراموشی" برای اثر گذاری در ارتباط بین عصب‌ها عمل می‌کند. در این فرآیند خاطراتی که مهم تلقی می‌شوند تثبیت شده و بقیه حذف می‌شوند! معلوم نیست که این مکانیسم در انسان هم وجود داشته باشد، اما به گفته اندرسون این مساله منطقی به نظر می‌رسد.

او با اشاره به اینکه برخی از مکانیسم‌های فراموشیِ دیده شده در "مگس میوه" در موش ها هم وجود دارد می‌گوید اینکه ما چیزی را برای یک دوره زمانی طولانی از ذهنمان کنار می‌گذاریم شگفت انگیز است؛ چرا که در این فرآیند، مغز با یک آهنگ ثابت در حال خلاص شدن از برخی خاطرات است.

او در یک مطالعه جدید پی برده است وقتی حافظه در حال از بین بردن اثرات خاطرات موجود است، سیستم دوپامین برای شکل دادن یک خاطره جدید وارد کار می‌شود.

او می‌گوید این کشف فقط "نوک کوه یخ" مکانیسم فراموشی است. محققان جدیدا توضیح داده اند که موش‌ها چطور یاد می‌گیرند در یک مسیر هزارتو راه خود را پیدا کنند.

در حالیکه آزمایش‌های دارویی برای درمان آلزایمر شکست می‌خورد و هزینه‌های پیش بینی شده در مورد افزایش زوال عقل بسیار بالاست، دانشمندان برای پیدا کردن راه‌های درمانی به سراغ آزمایش در سطح مولکولی رفته اند.

آزمایشکاه دیویس به دنبال دارو‌های جدید است، اما می‌گوید هنوز برای رسیدن به تغییر حالت فراموشی بسیار زود است. مثلا هنوز نمی‌دانیم مغز انسان از چه مکانیسم‌هایی استفاده می‌کند و چند عصب یک خاطره را شکل می‌دهند.

ضمنا روانشناسان می‌خواهند استراتژی‌ها فراموشی مغز را مطالعه کنند تا بتوانند درمان‌های موجود برای اختلال استرس پس از حادثه (تروما) را ارتقا ببخشند.

جرد لوویس پیکوک، استاد روانشناسی دانشگاه تگزاس می‌گوید «اگر ما بهتر بدانیم مغز بشر چطور اطلاعات را دور می‌ریزد بهتر می‌توانیم فرآیند فراموشی حادثه را در بیمارانی که تروما دارند تسهیل کنیم»

او می‌گوید این مساله مانند داستان فیلم " درخشش ابدی یک ذهن بی آلایش" نیست که خاطرات را از مغز انسان‌ها بیرون کنیم. بلکه می‌خواهیم به مردم کمک کنیم بتوانند خاطراتشان را در  حالت انعطاف پذیر قرار دهند و بتوانند چیز‌های مثبت تری را جایگزین آنها کنند. فهم بهتر فراموشی به فهم ما از به یادآوردن کمک می‌کند.