زونا چیست چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

 

فرارو - زونا یک بیماری است که از طریق یک عامل ویروسی ایجاد می‌شود. طبق آمار بدست آمده در آمریکا، عموما ۱ نفر از هر ۳ نفر در آمریکا در طول عمر خود به زونا که با عنوان زوستر یا هرپس زوستر نیز شناخته شده، مبتلا می‌شود. بر آورد شده است که ۱ میلیون نفر هر ساله مبتلا به این بیماری می‌شود.

هر فردی که آبله مرغان را در طول عمر خود تجربه کرده باشد، حتی کودکان نیز می‌توانند دچار زونا شوند. با این وجود، خطر ابتلا به زونا هنگامی افزایش پیدا می‌کند که فرد سالخورده‌تر باشد. در حدود نیمی از موارد، این بیماری در افراد ۶۰ ساله یا مسن‌تر اتفاق می‌افتد.

تعدادی از افراد که در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به این بیماری قرار دارند، عبارتند از:
• افرادی که مشکلات پزشکی دارند و سیستم ایمنی آن‌ها عملکرد درستی ندارد مانند سرطان‌های خاص مانند لوسمی و لنفوم و یا ابتلای به ویروس نقص ایمنی انسان (HIV)

• دریافت دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند استروئید‌ها و دارو‌هایی که پس از پیوند اعضا تجویز می‌شود

افرادی که به طور معمول به این بیماری مبتلا می‌شوند، تنها یک بار در زندگی خود به آن دچار می‌شوند.

بیماری زونا که توسط ویروس واریسلا زوستر (VZV)، که مشابه ویروسی است که سبب ابتلا به آبله مرغان است، ایجاد می‌شود. بعد از بهبود یک فرد از آبله مرغان، ویروس به صورت خفته (غیر فعال) در بدن باقی می‌ماند. بنا بر دلایلی که به طور کامل شناخته شده نیست، این ویروس می‌تواند سال‌ها بعد دوباره فعال شود و موجب ابتلا به بیماری زونا شود. این بیماری توسط ویروسی که سبب ایجاد تبخال تناسلی (که یک بیماری مسری جنسی است) می‌شود، ایجاد نمی‌شود.

زونا یک راش (جوش) دردناک است که در یک طرف صورت یا بدن گسترش پیدا می‌کند. این بثورات به شکل تاول هستند که به طور معمول زخم شان در بیش از ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابد و در طی ۲ تا ۴ هفته کاملا از بین می‌روند.

قبل از بروز بثورات، مردم اغلب دچار درد، خارش، یا احساس سوزن سوزن شدن در منطقه که در آن بثورات بروز پیدا می‌کند، خواهند شد. این مورد می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن از ۱ تا ۵ روز قبل از بروز بثورات رخ بدهد.

اغلب، راش در یک نوار تنها در اطراف دو سمت چپ یا سمت راست بدن اتفاق می‌افتد. در موارد دیگر، راش در یک طرف صورت ایجاد می‌شود. در موارد نادر (عموما در میان افراد با سیستم ایمنی ضعیف)، بثورات ممکن است گسترده‌تر و شبیه به یک راش متعلق به آبله مرغان باشد. این بیماری ممکن است چشم را نیز تحت تاثیر قرار دهد و یکی از دلایل از دست دادن بینایی در فرد مبتلا به این بیماری باشد.

• بخش‌های قرمز روی پوست
• تاول‌های پر آب که به آسانی می‌ترکند
• تحریک و قرمزی پوست که از ستون فقرات تا نیم تنه ادامه دارد
• تحریک و قرمز شدن پوست در ناحیه صورت و گوش‌ها
• خارش

سایر علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر شود:

• تب
• سر درد
• لرز
• ناراحتی معده

این بیماری به خودی خود نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. با این وجود، ویروسی که سبب ایجاد این بیماری می‌شود یعنی ویروس واریسلا زوستر، به سادگی می‌تواند از یک فرد با زونای فعال به شخص دیگری که تا به حال هرگز مبتلا به آبله مرغان نشده است، انتقال بیابد. در چنین شرایطی، این احتمال وجود دارد فردی که در معرض ویروس قرار دارد مبتلا به آبله مرغان، نه زونا شود.

این ویروس از طریق تماس مستقیم با مایع تاول راش ناشی از عامل بیماری گسترش می‌یابد.

هنگامی که فرد مبتلا به فرم فعال این بیماری است، می‌تواند این ویروس را که به صورت جوش در فاز تاول است، منتقل کند. یک فرد، قبل از ظاهر شدن تاول نمی‌تواند ناقل بیماری بیماری باشد. زمانی که بثورات پوستی بروز پیدا کرد، فرد دیگر ناقل بیماری است و در این شرایط زونا می‌تواند مسری باشد.

اگرچه زونا کمتر از آبله مرغان مسری است.

در صورتی که مبتلای به این بیماری هستید:

• راش را تحت پوشش نگه دارید
• از دست زدن یا خاراندن بثورات جلدی خودداری کنید
• دستان خود را برای جلوگیری از گسترش ویروس واریسلا زوستر مرتبا بشویید

تا زمانی که راش پوستی شما فعال است، از ایجاد تماس‌های زیر جلوگیری کنید:

• زنان بارداری که هرگز به آبله مرغان مبتلا نشده اند و یا واکسن آبله مرغان را دریافت نکرده اند
• نوزادان با وزن تولد پایین و یا نوزاد نارس
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند افراد دریافت کننده دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی و یا تحت درمان با شیمی درمانی، دریافت کنندگان پیوند عضو، و افراد مبتلا به ویروس HIV.

سیستم ایمنی سالخوردگان (۶۰ تا ۸۰ سال) در مقایسه با سایر افراد ضعیف‌تر است، در نتیجه احتمال ابتلا آن‌ها به این ویروس بیشتر است. این افراد علائم بیشتری نیز نسبت به سایرین تجربه می‌کنند و تاول‌های باز سبب تحریک پوستی بیشتر و عفونت‌های میکروبی در آن‌ها می‌شود. ضمن اینکه در معرض سینه پهلو و تورم و التهاب مغزی نیز قرار می‌گیرند. در نتیجه مراجعه به پزشک برای درمان ضد ویروسی بسیار حائز اهمیت است.

افراد بالای ۶۰ سال به منظور جلوگیری از ابتلا به زونا باید واکسن آن را تزریق کنند. برای درمان التهاب زخم‌ها نیز می‌توانند از پارچه‌ای خنک بهره ببرند. باید نواحی را که زخم و التهاب در ان بخش دیده می‌شود، پوشانده بشوند تا از پخش و سرایت ویروس وارسیلا پیشگیری بشود. از پزشک نیز باید در رابطه با این مسئله که فرد دارو‌های ضد ویروسی مصرف کند یا نه، پرسش شود. این دارو‌ها شدت و مدت زمان بیماری را کاهش می‌دهد. پزشک در صورت لزوم می‌تواند دارو‌های ضد درد نیز تجویز کند.

 

در صورتی که زن باردار با شخصی که آبله مرغان دارد یا عفونت زونا در او فعال است در ارتباط باشد، اگر زن باردار واکسینه نشده باشد این احتمال وجود دارد که به زونا مبتلا شود.

با توجه به این مسئله که زن باردار در کدام سه ماهه بارداری خود قرار دارد، امکان ایجاد نقص و مشکل در نوزادش نیز وجود دارد. تزریق واکسن آبله مرغان، قبل از بارداری گام مهمی در حفظ سلامت نوزاد خواهد بود. زونا به ندرت عوارض جانبی ایجاد می‌کند. اما همچنان می‌تواند ناخوشایند باشد.

دارو‌های ضد ویروس عفونی برای درمان زونا در دوران بارداری نیز کاربردی هستند. مصرف آنتی هیستامین‌ها و استامینفون (تایلنول) موجب کاهش خارش و درد در فرد می‌شوند.

شایع‌ترین عارضه ناشی از این بیماری، یک عارضه به نام نورالژی بعد از زونا (PHN) است. افراد مبتلا به PHN دچار درد شدید در مناطقی دارند که آن‌ها تا به حال در آنجا دچار راش شده اند و حتی پس از از بین رفتن راش ادامه دارد. درد ناشی از PHN ممکن است شدید و ناتوان کننده باشد، اما عموما در چند هفته یا چند ماه بهبود پیدا می‌کند.

زونا به طور بالقوه بیماری آزار دهنده است، عوارض جانبی آن نیز ناخوشایند و ناراحت کننده است. سایر عوارض عبارتند از:
• صدمه به چشم: اگر تاول و زخم زونا در نزدیکی چشم باشد ممکن است خطرات جدی فرد را تهدید کند و سبب نابینایی فرد شود

• عفونت‌های میکروبی پوست که نتیجه تاول‌های باز هستند و ممکن است بسیار شدید باشند

• سندروم رامسی هانت که در صورت آسیب رساندن زونا به اعصاب سر ایجاد می‌شود و می‌تواند موجب فلج بخشی از صورت و در صورت عدم درمان ممکن است منجر به ناشنوایی فرد شود (در صورت درمان به موقع، بیمار کاملا بهبود می‌یابد)

• سینه پهلو یا ذات الریه

• التهاب مغزی یا نخاعی مانند مننژیت، آنسفالیت که مشکلاتی بسیار جدی و خطرناک هستند

تنها روش به منظور کاهش خطر ابتلا به زونا و بروز آن و در دراز مدت درد از نورالژی بعد از زونا (PHN) این است که افراد واکسینه شوند. CDC پیشنهاد می‌کند که افراد ۶۰ سال و بالا‌تر یک دوز واکسن زونا را دریافت کنند. با پزشک و یا مراقبت‌های بهداشتی خود در صورتی که سوالی در مورد واکسن زونا دارید، مشورت کنید.

بهتر است تمامی کودکان ۲ دُز از واکسن آبله مرغان که با نام واکسن واریسلا نیز شناخته می‌شود، دریافت کنند. افراد بزرگسالی که تا به حال به آبله مرغان دچار نشده اند نیز باید واکسینه شوند. واکسینه شدن، تضمینی قطعی برای برطرف کردن خطر ابتلا به زونا و آبله مرغان به حاب نمی‌آید، اما از هر ۱۰ نفر واکسینه شده، می‌تواند ۹ نفر را از این بیماری مصون کند.

تزریق تنها یک واکسن برای افراد بالای ۶۰ سال کافی است، واکسنی به نام واکسن واریسلا زوستر. این واکسن عوارض شدید و علائم بیماری را کاهش می‌دهد. زونا نیز می‌تواند همانند آبله مرغان مسری باشد. در صورتی که به این بیماری دچار بشوید، برای جلوگیری از سرایت آن به سایرین باید موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• پوشاندن زخم و قسمت‌های پوستی تحریک شده

• در صورتی که فرد سیستم ایمنی ضعیفی دارد و یا تاکنون آبله مرغان نگرفته باید از افرادی که دچار زونا شده اند، دوری کند

• شستن چندین باره دست‌ها

 

دارو‌های ضد ویروسی مختلفی مانند آسیکلوویر، valacyclovir و famciclovir برای درمان این بیماری در دسترس هستند. این دارو‌ها به کاهش زمان و شدت بیماری کمک می‌کند. اما برای تاثیر گذاری این دارو ها، دریافت آن‌ها باید در اسرع وقت پس از بروز بثورات آغاز شود. افرادی که تصور می‌کنند به این بیماری دچار شده اند، باید به پزشک خود در اسرع وقت در مورد بحث در مورد گزینه‌های درمان مراجعه کنند. دارو‌های ضد درد ممکن است در کاهش درد ناشی از زونا کمک کند. کمپرس مرطوب، لوسیون کالامین و حمام کلوئیدی بلغور جو دوسر می‌تواند به کاهش مقداری از خارش کمک کند.

منابع: cdc
Healthline