پاتک کرد‌های سوریه به ترکیه

فرارو- چهار روز پس از آغاز عملیات نظامی ترکیه علیه گروه‌های مسلح کردی در شمال شرق سوریه، این گروه‌ها با دولت سوریه درباره استقرار ارتش سوریه در مناطق مرزی به توافق رسیدند. نهاد موسوم به «حکومت خودمختار شمال و شمال شرق سوریه» با صدور بیانیه‌ای، از این توافق خبر داد. در پی این توافق، یگان‌های ارتش سوریه به سمت شمال این کشور حرکت کردند و وارد برخی شهرها شدند. 

به گزارش فرارو، توافق کرد‌های سوریه با دولت این کشور در حالی صورت گرفت که احزاب کردی در شمال شرق سوریه قبل از عملیات نظامی ترکیه علیه آنها، با ورود ارتش سوریه به مناطق تحت سیطره خود مخالفت می‌کردند. دولت سوریه نیز، ابتدا به دلیل همکاری کرد‌های سوریه با آمریکا، از گفتگو با آن‌ها خودداری می‌کرد. اما عملیات «چشمه صلح» ترکیه علیه پیکارجویان کردی، زمینه مشترکی میان کرد‌ها و دولت سوریه بوجود آورد. دمشق و کرد‌ها هر دو با عملیات ترکیه مخالفت کردند و آن را «تجاوز» دانستند.

 

"احساس خشم و ناامیدی"
در بیانیه حکومت خودمختار کرد‌های سوریه آمده است: «در پنج روز گذشته زشت‌ترین جرایم علیه غیرنظامیان بی‌دفاع انجام شد. نیرو‌های دمکراتیک سوریه با شجاعت و استقامت با این تجاوز شنیع مقابله کردند. بسیاری در راه محافظت از حاکمیت سوریه شهید و مجروح شدند، اما ترکیه این تجاوز را ادامه می‌دهد. برای اینکه جلوی این تجاوز را بگیریم، با دولت سوریه، که محافظت از مرز‌های کشور و حفظ حاکمیت سوریه وظیفه آن است، توافق شد که ارتش سوریه در امتداد مرز ترکیه و سوریه مستقر شود و در مقابله با این تجاوز و همچنین آزادسازی مناطق تحت سیطره ترکیه و مزدورانش به نیرو‌های دمکراتیک سوریه کمک کند.»

کرد‌های سوریه در همین بیانیه تاکید کردند: «پروژه سیاسی‌مان در شما و شرق سوریه هدف جدایی (از سوریه) را دنبال نمی‌کرد. بلکه خواستار گفتگو و حل مسالمت آمیز بحران سوریه بودیم و هنوز هم خواستار گفتگو و حل مسالمت آمیز بحران سوریه هستیم. کشور‌های همسایه، حتی ترکیه، را تهدید نکردیم، اما ترکیه ما را به تروریسم متهم کرده و می‌کند. این کشور از همان آغاز بحران سوریه، نقش منفی و فعالانه‌ای در گسترش تروریسم در سوریه داشته و امروز تجاوز می‌کند و سرزمین‌های سوریه را که نیرو‌های دمکراتیک سوریه با خون فرزندانش آزاده کرده، اشغال می‌کند.»

 

---

نیرو‌های دمکراتیک سوریه گروهی از شبه‌نظامیان در شمال سوریه است که عمدتا از کرد‌ها متشکل شده و از حمایت تسلیحاتی و سیاسی آمریکا برخوردار بود. اما دونالد ترامپ با خارج کردن نیرو‌های آمریکایی از شمال سوریه، به حمایت کشورش از کرد‌های سوریه خاتمه داد.

به رغم همه انتقاداتی که از تصمیم ترامپ برای خارج کردن سربازان آمریکایی از سوریه، او از این تصمیم عقب نشینی نکرد. در جدیدترین تحول، مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، پس از گفتگو با ترامپ اعلام کرد آمریکا حدود ۱۰۰۰ سرباز را از سوریه خارج خواهد کرد. پیش از این، اوایل هفته گذشته، ترامپ در یک گفتگوی تلفنی با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به وی برای انجام عملیات نظامی در سوریه چراغ سبز نشان داده بود.با خروج آمریکا از شمال سوریه، این منطقه دچار یک خلأ شد. نیرو‌های کردی، به اندازه کافی قدرت ندارند که این خلأ را پر کنند. از این رو، برای مقابله با حمله ترکیه، با اکراه به همکاری با دولت سوریه روی آوردند. آن‌ها به هیچ وجه وضعیت خوبی ندارند و به شدت دچار یأس و ناامیدی هستند. چرا که می‌دانند توان مقابله ارتش ترکیه را ندارند. اما در عین حال، همکاری و توافق با دولت سوریه هم ممکن است به قیمت برباد رفتن آرزو‌ها و آمال‌های سیاسی‌شان تمام شود.

 

مظلوم کوبانی، فرمانده نیرو‌های دمکراتیک سوریه، به خوبی وضعیت کرد‌ها را تشریح کرد و گفت: «روس‌ها و نظام سوریه پیشنهاداتی را مطرح کردند که می‌توانند از میلیون‌ها نفر در مناطق تحت سیطره‌مان محافظت کنند. ما به وعده‌های آن‌ها اعتماد نداریم. اما واقعیت این است که به سختی می‌توان تشخیص داد که چه کسی را باور کنیم. ما می‌دانیم که باید با اکراه با مسکو و بشار اسد معامله کنیم. حتی اگر با آن‌ها کار کنیم، این به این دلیل است که ما بین دو گزینه معامله و قتل عام ملت‌مان گرفتار شدیم. ما قطعا سلامت ملت‌مان را انتخاب می‌کنیم. دلیل اینکه ما جانب آمریکا را گرفتیم، ایمان‌مان به دمکراسی بود. ما در سایه این بحران، احساس خشم و ناامیدی می‌کنیم.»

 

 

چه کسی خلأ را پر می‌کند؟
کرد‌های سوریه موضع خود را مشخص کردند. آن‌ها به امید مقابله با ترکیه، جانب دولت سوریه را گرفتند. اما این تحول سریع، پرسش‌های زیادی را درباره آینده منطقه شمال و شمال شرق سوریه مطرح می‌کند. طبق توافق کرد‌ها با دولت سوریه، ارتش سوریه قرار است در نوار مرزی مستقر شود و این به معنای رو در رو قرار گرفتن نیرو‌های نظامی دو دولت است. آیا پس از خروج نیرو‌های کردی از معادله، ترکیه با ارتش سوریه هم مقابله خواهد کرد؟

یک شنبه شب، خبرگزاری رسمی سوریه، سانا، از حرکت یگان‌های ارتش سوریه به سمت شمال این کشور برای «مقابله با تجاوز ترکیه به سرزمین‌های سوریه» خبر داد. سانا همچنین از «کشتار» اهالی مناطق مرزی توسط نیرو‌های ترکیه سخن گفت.

برخی ناظران بر این باور هستند که تحرک ارتش سوریه برای مقابله با حمله ترکیه، واقعیت جدیدی را بوجود آورد. در همین رابطه، سیامک کاکائی، پژوهشگر مسائل ترکیه، به فرارو گفت: «دولت سوریه به عنوان حاکمیت ملی وارد عرصه تقابل با ترکیه و جلوگیری از پیشروی خواهد شد. اینجا بحث دولت مطرح خواهد شد یعنی دولت و دولت نه دولت ترکیه با گروه‌های کرد؛ بنابراین وضعیت این رویارویی بین دو دولت ماهیت متفاوتی دارد.»

نکته قابل توجه این است که توافق کرد‌ها با دولت سوریه، تحت اشراف و نظارت روسیه و ایران بوده است. برخی گزارش‌‎ها حاکی از این بوده که نمایندگان دو طرف در پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در سوریه مذاکره کرده‌اند. بنابراین، تحرک دولت سوریه در مناطق کردنشین، از حمایت روسیه، ایران و گروه‌های کردی برخوردار است. این در حالی است که فشار‌های بین المللی علیه ترکیه روز به روز بیشتر می‌شود. خروج آمریکا از سوریه و حمله ترکیه، ناگهان موقعیت روسیه به عنوان دلال قدرت در خاورمیانه را تقویت کرد. با قرار گرفتن ترکیه و سوریه مقابل یکدیگر، روسیه تنها ابرقدرتی شد که می‌تواند میان این دو کشور وساطت کند. چرا که با هر دو طرف منازعه روابط خوبی دارد. سایر ابرقدرت‌ها یا نمی‌خواهند وساطت کنند یا توانایی این کار ندارند. 

آمال برباد رفته
گذشته از این، عملیات ترکیه در خاک سوریه فاقد زمینه‌های حقوقی بوده است. ترکیه به توافق آدانا استناد می‌کند، اما این توافق به ترکیه اجازه نمی‌دهد که ۳۰ کیلومتر در عمق خاک سوریه عملیات نظامی انجام می‌دهد. توافق آدانا که در سال ۱۹۹۸ با هدف مقابله ترکیه با گروه‌های کردی در خاک سوریه امضا شد، به ترکیه اجازه می‌دهد که فقط پنج کیلومتر وارد خاک سوریه شود.

توافق گروه‌های کردی با دولت سوریه، استمرار عملیات نظامی ترکیه را از نظر حقوقی و نظامی دشوارتر کرد. پس از سال‌ها، پرچم دولت سوریه در مناطق شمالی این کشور دوباره برافراشته شد. این بدین معناست که دیگر ترکیه با یک گروه شبه نظامی فاقد مشروعیت بین المللی مواجه نیست. بلکه با دولتی مواجه است که رسما عضو سازمان ملل متحد است و از حمایت روسیه هم برخوردار است.

 

---

یکی از سناریو‌های محتمل در روز‌های آینده این است که ترکیه و سوریه با وساطت روسیه سازوکار جدیدی برای مدیریت مناطق شمالی سوریه طراحی کنند. این سازوکار می‌تواند به روز رسانی معاهده آدانا باشد. به نحوی که نیرو‌های دولت سوریه بار دیگر کنترل مناطق شمالی و شمال شرقی سوریه را به دست می‌‎گیرند و تحرکات گروه‌های مسلح کردی را مهار می‌کنند.

حمله ترکیه به شمال سوریه، ناگهان معادلات را به هم ریخت و مختصات جدیدی به وجود آورد. ظرف یک شب، ارتش سوریه بدون شلیک حتی یک گلوله، از لحاظ نظری تقریبا یک سوم اراضی سوریه را بازپس گرفت و به آسانی پرچم این کشور را بر فراز بسیاری از ساختمان‌های دولتی در مناطق دور دست برافراشت. با ورود ارتش سوریه به مناطق کردنشین، ترکیه دیگر بهانه‌ای برای استمرار عملیات ندارد. دو کشور در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. در این میان، آمال سیاسی کرد‌های سوریه، که در سال‌های بحران سوریه برای خود شعار‌ها و پرچم‌های متعددی طراحی کرده بودند، ظرف پنج روز بر باد رفت.