ماجرای ادعای اثبات نشده آژانس درباره ایران چیست؟

مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جدیدترین گزارش خود به ارایه جزییات فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب برجام و نیز اقدامات و فعالیت‌های از پیش اعلام شده ایران در چارچوب تصمیم کشور برای کاهش تعهدات برجامی‌اش پرداخته است.

به گزارش ایسنا، یکی از نکات انتقادی و قابل توجه در گزارش اخیر که بعد از چهار سال شاهد این نوع ادبیات و مطالب در گزارش‌های آژانس درباره ایران هستیم، اشاره مدیرکل موقت به یک موضوع پادمانی مورد بحث میان ایران و آژانس است مبنی بر این‌که "آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است."

آژانس در حالی خواستار تعامل ایران در این مورد شده است که مذاکرات و رایزنی‌ها و رفت و آمد‌های متعدد در سطوح مختلف در این باره انجام شده و اسناد و اطلاعات در چارچوب مقررات پادمانی در اختیار آن‌ها قرار گرفته است.

مساله دیگر قابل توجه در این بخش از گزارش مدیرکل این است که در نشست ویژه شورای حکام که پنجشنبه هفته گذشته برگزار شد علاوه بر بررسی گزارش مربوط به یک موضوع پادمانی که به نظر این موضوع، مورد فوق باشد، مساله برخورد ایران با یک بازرس زن آژانس که مشکوک به حمل "مواد خطرناک" بوده و دستگاه‌های آشکارساز مستقر در سایت نطنز نسبت به این بازرس در مکان‌های مختلف هشدار داده‌اند در این نشست بررسی شد و گزارش ایران به طور مبسوط نیز ارایه شد، اما ظاهرا آژانس علاقه‌ای نداشته است که به این مساله در گزارش فصلی خود اشاره کند!

یک بازرس زن آژانس که گفته می‌شود تابعیت آسیایی داشته است هنگام ورود به سایت نطنز با دستگاه‌های هشداردهنده مواجه می‌شود که هشدار وجود مواد خطرناک را می‌دهد. سپس وی وارد سرویس بهداشتی می‌شود و بعد از خروج وی دستگاه‌ها دیگر نسبت به وی هشدار نمی‌دهند، اما با بررسی سرویس بهداشتی دستگاه مجدد هشدار می‌دهد که حاکی از تخلیه یا دفع این مواد در سرویس بهداشتی است. این موضوع هم‌چنان میان ایران و آژانس مورد بحث و بررسی است.

کاظم غریب‌آبادی نماینده ایران در آژانس در واکنش به این بخش از گزارش آژانس در مورد مکانی در ایران، گفته است: از همان ابتدا و از زمانی که آژانس، ایران را مطلع کرد که برخی سوالات در مورد یک مکان خاص دارد، ایران موافقت کرد وارد یک تعامل مثبت با آژانس برای شفاف‌کردن وضعیت و رسیدگی به سوالات مرتبط شود. ایران با نشان دادن نهایت همکاری و شفافیت، متعاقبا دسترسی لازم را برای آژانس فراهم کرد.

وی ادامه داد: همان‌گونه که توسط مقامات آژانس نیز در موقعیت‌های مختلف تأکید شد، تعامل بین آژانس و ایران در خصوص این موضوع در حال انجام است. بنابراین، هرگونه تلاش برای پیش‌داوری و ارائه ارزیابی زودهنگام و خام، صرفاً در جهت مصادره این موضوع در راستای مقاصد سیاسی است.

نماینده ایران تاکید کرد که "وجود اینگونه سوالات در تعاملات بین آژانس و کشور‌های عضو امری معمول و عادی بوده و در حالیکه دو طرف برای حل آن در تعامل هستند، نباید با اغراض سیاسی مورد سوءاستفاده و بزرگ‌نمایی واقع شود. "

گزارش مدیرکل موقت، اما حامل چند نکته مهم دیگر در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران به ویژه اقدامات و فعالیت‌هایی است که در ماه‌ها و روز‌های آتی اخبار بیشتری درباره‌شان خواهیم شنید.

بر اساس بند ۲۵ این گزارش، ایران اظهارنامه‌های مربوط به تولید و موجودی لوله‌های روتور سانتریفیوژ و بیلوز‌ها را به آژانس ارائه کرده و اجازه راستی‌آزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است و به این ترتیب آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی را انجام داده و راستی‌آزمایی کرده که تجهیزات اعلام شده برای تولید لوله‌های روتور و بیلوز‌ها برای تولید سانتریفیوژ نه فقط برای فعالیت‌های مشخص شده در برجام بلکه برای فعالیت‌هایی فراتر از آنچه در برجام مشخص شده است، مانند نصب آبشار‌های جدید استفاده شده‌اند.

هم‌چنین در بند ۲۶ این گزارش آمده است که "در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹ (۲۹ مهرماه) آژانس راستی‌آزمایی کرد که ایران با استفاده از فیبر کربن، که تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی مداوم آژانس نبوده است، لوله‌های روتور تولید کرده است. "

این اقدامات و درخواست‌های ایران حاکی از برنامه و گام آتی ایران برای حرکت به سمت تولید بیشتر سانتریفیوژهاست که در گام سوم شاهد افزایش تعداد قابل توجهی از آن‌ها در مدل‌های مختلف بودیم.

مدیرکل موقت آژانس هم‌چنین در بخش‌های مختلف با ارایه گزارش فعالیت‌های جدید کاهش تعهدات برجامی ایران را به نوعی تایید کرده است هر چند آژانس نمی‌تواند و این تکلیف را ندارد که نسبت به پایبند بودن یا نبودن ایران به برجام اظهارنظر کند. آژانس صرفا مسئول گزارش‌دهی اقدامات و فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.

آژانس در گزارش اخیر خود تایید کرده است که "از زمان گزارش فصلی پیشین، ایران برخی فعالیت‌های غنی‌سازی انجام داده که در راستای برنامه بلند مدت غنی‌سازی تحقیق و توسعه‌اش، قرار ندارند. "

در بخش بررسی فعالیت‌های تحقیق و توسعه، مدیرکل موقت نیز گزارش جز به جزئی از اقدامات ایران و فعالیت انواع سانتریفیوژ‌های قدیمی و جدید را در بخش آزمایشگاهی نطنز تشریح کرده است.

بر اساس گزارش آژانس به نظر می‌آید کمبود فضا در نطنز برای انجام کار‌های تحقیقاتی موجب شده تا بخشی از کار‌ها به مرکز تحقیقاتی تهران و دیگر مکان‌ها تحت نظارت آژانس منتقل شود.

در بند ۲۴ آژانس آمده است: در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۹ (۲۸ مهرماه) آژانس راستی‌آزمایی کرد که ایران تست مکانیکی ۳ سانتریفیوژ IR-۴ را به صورت هم‌زمان در مرکز تحقیقاتی تهران به مدت ۱۲ روز انجام داده است و در ۹ نوامبر ۲۰۱۹ (۱۸ آبان‌ماه) آژانس راستی‌آزمایی کرده است که ایران محل جدیدی را به جز محل‌های مشخص شده در برجام برای تست مکانیکی سانتریفیوژ‌ها تجهیز کرده است.

در بازدید اخیر تعدادی از خبرنگاران و رسانه‌های گروهی مسئولان سایت نطنز بر این مساله تاکید داشتند که با توجه به کمبود فضا در بخش آزمایشگاهی این سایت، نیازمند فضایی دیگر هستیم که به زودی ایجاد خواهد شد.

بررسی جزییات گزارش اخیر آژانس حاکی از مطابقت مشاهدات خبرنگار ایسنا با اقدامات جدید ایران در بخش آزمایشگاهی نطنز و فردو است.

بر اساس این گزارش، تا تاریخ ۳ نوامبر ۲۰۱۹ (۱۲ آبان‌ماه) آژانس راستی‌آزمایی کرد که بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک میزان کلی ذخیره اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ ایران ۳۷۲.۳ کیلوگرم، ۱۳۰.۷ کیلوگرم بیش‌تر از زمان گزارش فصلی پیشین مدیر کل موقت بوده است. این ذخیره شامل ۲۱۲.۶ کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ درصد از اورانیوم ۲۳۵ تولید شده قبل از ۸ جولای ۲۰۱۹ و ۱۵۹.۷ کیلوگرم اورانیوم تولید شده از ۸ جولای ۲۰۱۹ بوده است.