هر سال ۱۰۰ ایرباس در جاده‌ها سقوط می‌کند

 ۱۷ هزار کشته در طول یک سال؛ این آمار رسمی است که از میزان تلفات رانندگی سال ۹۷ در جاده‌های ایران منتشر شده است؛ آماری که ایران را در جمع کشور‌هایی قرار می‌دهد که بالاترین تلفات به‌ازای تعداد خودرو‌ها و تعداد تردد‌های جاده‌ای در سطح جهان دارند. در نگاه نخست آمار کشته‌شدگان در تصادفات جاده‌ای مهم‌ترین اتفاق در این عرصه به شمار می‌رود، اما در عمل، اثرات اجتماعی و اقتصادی این اتفاق یک فاجعه را در ایران رقم می‌زند.

به گزارش اعتماد، هر چند انتشار دایمی اخبار مربوط به حوادث جاده‌ای و تلفات ناشی از تصادفات در راه‌های برون‌شهری ایران باعث شده میزان حساسیت جامعه نسبت به این اخبار کاهش پیدا کند، اما در عمل یکی از اصلی‌ترین معضلاتی که در طول تمام سال‌های گذشته، صنعت حمل و نقل ایران را تحت‌الشعاع خود قرار داده، آمار بالای تصادفات و تلفات انسانی حاصل از آن است. در شرایطی که آمار تلفات رانندگی در ایران در سال ۸۴ به عدد غیرقابل باور ۲۷ هزار کشته رسیده بود، در سال‌های گذشته با بهبود نسبی شرایط جاده‌ها و افزایش فرهنگ‌سازی این عدد به شکلی جدی کاهش یافت و روند کاهشی آمار تا سال ۹۶ نیز ادامه پیدا کرد، اما مجددا در دو سال گذشته، نه‌تن‌ها تلفات رانندگی در ایران در برابر کاهش مقاومت کرده‌اند که حتی در پایان سال ۹۷، با رسیدن تعداد تلفات جاده‌ای به عدد ۱۷ هزار نفر، بار دیگر میزان تلفات در ایران افزایش یافت.

رقم عجیب ۱۷ هزار کشته در جاده‌ها در صورتی که با حوادث در سایر شقوق حمل‌ونقل مقایسه شود، ملموس‌تر خواهد شد. اگر میانگین تعداد مسافران یک هواپیمای ایرباس ۳۲۰ را ۱۸۰ نفر درنظر بگیریم، یعنی در طول یک سال، حدودا در جاده‌های ایران ۱۰۰ فروند ایرباس سقوط کرده است. اگر به این عدد، تعداد مصدومان این حوادث اضافه شود تعداد افرادی که مستقیما با تصادفات جاده‌ای دست و پنجه نرم کرده‌اند به بیش از ۲۰۰ هزار نفر در سال می‌رسد. این آمار به معنای آن است که سالانه میلیون‌ها ایرانی به دلیل حضور خود یا اعضای خانواده‌شان در تصادفات، مستقیما با یک هزینه اجتماعی و اقتصادی قابل‌توجه رو‌به‌رو می‌شوند.

سهم محوری خطای انسانی
در سال‌های گذشته تحلیل‌های فراوانی درباره چرایی بالا بودن آمار تصادفات رانندگی در ایران منتشر شده و سه عامل خطای انسانی، کیفیت خودرو و وضعیت جاده، اصلی‌ترین عوامل برای شکل‌گیری این حوادث اعلام شده‌اند. در میان تمام این عوامل، اما همچنان این خطای انسانی راننده‌هاست که سهم اصلی را در تصادفات به خود اختصاص می‌دهد.

سردار سیدتیمور حسینی، رییس پلیس راه کشور در تحلیل نقش این عوامل در شکل‌گیری تصادفات جاده‌ای گفته: باتوجه به اینکه بیش از ۹۰درصد از علت وقوع تصادفات به عامل انسانی نسبت داده می‌شود، سوال این است که آیا تاوان اشتباه یک راننده مثل خستگی و خواب‌آلودگی را باید سرنشینان یا خودرو‌های دیگر بپردازند؟ ما معتقدیم علاوه بر خطای انسانی و راه، مهم‌ترین مساله‌ای که باید به آن پرداخته شود و تا حدودی نیز این مولفه نادیده گرفته شده، بحث ایمنی سیستم‌های خودرو ازجمله ترمز‌ها هستند تا جایی که وقتی راننده در موقعیت به اصطلاح منطقه عدم فرار قرار می‌گیرد و پیشگیری از تصادف برای او غیرممکن می‌شود، بخش عمده‌ای از کاهش تلفات در حادثه پیش رو به وسیله نقلیه بازمی‌گردد.

هر چند رییس پلیس راه نقش محوری را به خطای انسانی ربط می‌دهد، اما در عین حال تاکید کرده با بهبود وضعیت خودرو‌ها و جاده‌های کشور، می‌توان انتظار داشت که میزان تلفات رانندگی به شکل قابل‌توجهی کاهش پیدا کند.

البته در بسیاری از حوادث نمی‌توان تنها یکی از عوامل بالا را به عنوان دلیل تصادف درنظر گرفت. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۲۰درصد سوانح مربوط به برخورد خودرو با عابران است و ۴۵درصد کشته‌ها را عابران و راکبان موتوسیکلت تشکیل می‌دهند. سهم عابران در آمار تلفات نشان می‌دهد که وضعیت ایمنی جاده‌ها و درنظر گرفتن محیطی ایمن برای جابه‌جایی عابران پیاده می‌تواند سهم آن‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد و به این ترتیب بیش از سه هزار نفر از آمار کشته‌های جاده‌ای ایران کاهش خواهد یافت.

خلأ نظارت جاده‌ای
هر چند در سال‌های گذشته افزایش تعداد دوربین‌های نظارتی در جاده‌ها، به کاهش آمار تخلفات رانندگی و تصادفات کمک کرده، اما هنوز در این مسیر ابهامات مختلفی باقی مانده است. باوجود افزایش قابل‌توجه نرخ تورم در سال‌های گذشته، نرخ جریمه رانندگی برای مدتی نسبتا طولانی یا ثابت مانده یا افزایشی بسیار محدود داشته است و از این‌رو برخی کارشناسان معتقدند میزان بازدارندگی جرایم در حدی نیست که از ثبت بسیاری از تخلفات رانندگی جلوگیری کند. جدای از آن محدود بودن تعداد دوربین‌های نظارتی نیز همچنان یکی از معضلات نظارتی پلیس در جاده‌های کشور است. برآورد‌ها نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از تصادفات رانندگی در راه‌های فرعی یا جاده‌های روستایی رخ می‌دهند و باتوجه به عدم وجود دوربین‌های نظارتی، رانندگان امکان تخلف بیشتری از قوانین موجود را پیدا می‌کنند. براساس آماری که پلیس از تلفات جاده‌ای سال ۹۷ منتشر کرده، ۶۰درصد از فوتی‌های سوانح ترافیکی در ۳۰ کیلومتری ورودی شهر‌ها رخ می‌دهد که علت اصلی آن خواب‌آلودگی رانندگان است. در کنار آن، ۸۲ درصد تصادفات رانندگی به دلیل چهار عامل سرعت غیرمجاز، سبقت غیرمجاز، عدم توجه به جلو هنگام رانندگی و خستگی و خواب‌آلودگی رخ داده است که افزایش نظارت می‌تواند لااقل دو عامل ابتدایی را به شکلی جدی محدود کند.

تصادفات و تولید ناخالص داخلی
هر چند هزینه اجتماعی تصادفات و تاثیراتی که جراحت و تلفات این حوادث به شکل کوتاه و بلندمدت بر خانوار‌های ایرانی می‌گذارد، غیرقابل محاسبه است، اما جدای از آن، هر تصادف و مرگ جاده‌ای هزینه‌ای قابل‌توجه نیز بر اقتصاد کشور وارد می‌کند. معاونت اقتصاد حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی در سال ۹۶ اعلام کرد که هر مرگ و میر در تصادفات رانندگی چیزی حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان خسارت به اقتصاد کشور وارد می‌کند، حتی اگر افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها در سال‌های گذشته را نیز کنار بگذاریم، براساس همان ارزیابی تنها ۱۷ هزار تلفات در سال ۹۷، بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان برای اقتصاد ایران هزینه به وجود آورده است. اگر آمار تصادفات منجر به جرح نیز به این آمار اضافه شود، رقم بسیار گسترده‌تر از این خواهد شد.

در سال‌های گذشته تحلیل‌های فراوانی از هزینه مالی تصادفات در اقتصاد ایران منتشر شده که قرار دادن این هزینه‌ها در کنار تولید ناخالص داخلی ایران، عددی بسیار بزرگ را می‌سازد.

حسین میرشفیع، مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری گفته: در ۱۰ سال گذشته ۱۸۵ هزار نفر براساس تصادفات جاده‌ای جان باختند که شاهدیم هر سال حدود ۴ هزار یتیم به سایر یتیم‌های کشور اضافه می‌شوند، این در حالی است که خسارات تصادفات جاده‌ای ۶ تا ۷ درصد تولید ناخالص کشور را تشکیل می‌دهند که این رقم بسیار قابل‌توجهی است.

او با تاکید بر اینکه برای کاهش تصادفات جاده‌ای باید مطالبه‌گری منطقی و غیرسیاسی از دستگاه‌های ذی‌ربط داشته باشیم، بیان کرد: متاسفانه تنها در ۷ ماهه نخست سال جاری
۱۱ هزار نفر در تصادفات رانندگی جان خود را ازدست دادند و حدود ۲۲۸ هزار مجروح از تصادفات جاده‌ای در کشور داشته‌ایم. برای کاهش تلفات جاده‌ای و ارتقای سطح جاده‌های کشور هزار و ۵۰۰ نقطه حادثه‌خیز شناسایی شده که سازمان راهداری قرار است نسبت به رفع
۲۴۰ نقطه اقدام کند.

۷ درصد از GDP چقدر می‌شود؟
رقم ارایه شده توسط این مقام مسوول را می‌توان با عدد تولید ناخالص داخلی ایران یعنی حدود ۴۴۰ میلیارد دلار مقایسه کرد. اگر مبنای محاسبه هر دلار ۱۲ هزار تومان فعلی باشد، رقم کل تولید ناخالص داخلی ایران، حدود ۵۳۰۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. ۷ درصد از این رقم حدود ۳۷۰ هزار میلیارد تومان می‌شود که به دلیل تصادفات به اقتصاد کشور خسارت وارد می‌کند. محدودیت جدی دولت و وزارت راه و شهرسازی در تامین منابع اعتباری لازم برای کاهش نقایص حادثه‌خیر، مقاومت خودروسازان داخلی در برابر فشار‌ها برای افزایش کیفیت و امنیت خودرو‌های خود و البته کاهش تاثیرگذاری فرهنگ‌سازی برای بهبود رانندگی در جاده‌ها باعث شده روند کاهشی تلفات رانندگی در ایران متوقف شود و با افزایشی شدن این آمار در سال ۹۷ بار دیگر زنگ خطری جدید در این حوزه به صدا درآید.

۱۷ هزار کشته، بیش از ۲۰۰ هزار مجروح، چند‌صد هزار خانوار درگیر با تبعات حاصل از تصادف و هزاران میلیارد تومان از منابع مالی کشور، تنها بخشی از هزینه‌هایی است که تصادفات رانندگی برای ایران به بار می‌آورند و نپرداختن به آن، این فاجعه طولانی‌مدت را تقویت خواهد کرد.