نقد و بررسی فیلم درخت گردو؛ و هر آنچه باید درباره این فیلم بدانید

سوختن در آب
درخت گردو، فیلم تازه‏‌ی محمدحسین مهدویان یکی از تلخ ‏ترین فیلم ‏های این سال‏هاست.

دعوت به تماشای فیلم تازه‌ی محمدحسین مهدویان، دعوت به تجربه‌ی دوزخ است، تجربه جهان در آخرالزمان، وقتی که سنگ روی سنگ بند نیست و انسان، آدم بی نوا، حیران است و سرگردان. «درخت گردو» فیلمی تلخ و سهمگین است، آن قدر تلخ و اندوه بار که مثل پتک دل و جان تماشاگر را خرد می‌کند؛ و این احتمالا مهم‌ترین وجه فیلم مهدویان است. در زمانه‌ای که عده‌ای از رنج مردم کاسبی می‌کنند و به بهانه‌ی بدی حالِ مردم فیلم‌های فرحبخشِ دوزاری می‌سازند مهدویان با نمایش یک جهان آخرالزمانی، با نمایش سیاهی و چرکی و تلخی و اندوه، ما را دعوت می‌کند به روبه رو شدن با واقعیت، با خودِ خود واقعیت؛ دعوت مان می‌کند به دیدن زندگی سخت و تجربه‌های سخت. «درخت گردو» فیلمی است درباره‌ی بهت، درباره‌ی تجربه دشوار مواجهه با مرگ و نیستی و طاقت آوردن و تلاش کردن برای فراموش نکردن. آن چه که در فیلم سر قادر، قهرمان فیلم تازه‌ی مهدویان می‌آید بی شباهت به سرنوشت دردناک آدم‌ها در این روزگار نیست؛ آدمی که بی دلیل در معرض مرگ عزیزانش قرار می‌گیرد و ناخواسته تجربه‌ی جنگ به درون ا. ش. سرریز می‌کند. «درخت گردو» فیلمی است جدی درباره‌ی همین تجربه، درباره‌ی آن چیزی که آدم را مثل فولاد سفت و سخت می‌کند، اگر همه‌ی درد را تاب بیاورد.

اما عجیب‌ترین تجربه احتمالا متعلق است به پیمان معادی؛ فیلمنامه نویسی که بازیگر شد و بعد کم کم این تجربه را گسترش داد. بازیگری با سابقه‌ی کار در فیلم‌های مرتبط با طبقه‌ی متوسط، در نقش آدم‌های معمولی تهرانی که در مواجهه با پنهان کاری‌ها و قهر و آشتی‌های زن و شوهری زندگی اش را تباه می‌کند. اما «درخت گردو» اولین تجربه‌ی جدی اوست؛ جدا از همه‌ی آن گذشته، مواجهه اش با آدمی عادی است از تبار کرد، مردی که باید همه‌ی آن «معمولی بودن شهری» را فراموش کند و بدل شود به یک «اوستا قادر بنا» در روستایی نزدیک سردشت. این بزرگ‌ترین ریسک «درخت گردو» ست؛ اعتماد به بازیگری که چهره‌ای آشناست و قرار است نقش یک کارگر ساده‌ی کرد را بازی کند. درخشش اجرای معادی در لحن و ادای درست واژه‌های کردی نیست، که مهارتش در خوددار بودن، کنترل حس ها، اجرایی به اندازه و نه انفجاری است. فیلمی چنین احساسی که بیشتر با روح آدم بازی می‌کند بازیگر را تحریک می‌کند تا دست به اجرایی ماکسیمال بزند. اما معادی با کنترل مهدویان به اجرایی مینی مال رو آورده و نتیجه اش تلنبار حس دردی است که کمر هر آدمی را می‌شکند. انتخاب آگاهانه و هوشمندانه‌ی کارگردان-بازیگر کمک کرده تا حس نه از طریق بیان که از طریق کنترل و خودداری از بروز به مخاطب منتقل شود و از این جهت، این احتمالا بهترین بازی معادی در تمام این سال هاست.

وقتی «درخت گردو» را تماشا می‌کنید به دیروز‌ها هم فکر کنید، به آن چه که پشت سر گذاشتیم، به امروز هم فکر کنید و ببینید که همه‌ی ما چقدر سخت جان بودیم و چه امیدی به زندگی داشتیم. ما از دل آخرالزمان به این جا رسیده ایم.

منبع: روزنامه سازندگی